Socjolingwistyczny wymiar komunikacji medycznej w nauczaniu języka polskiego jako obcego

Oczko, Paulina

doi:https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.35.7

Download

Title: Socjolingwistyczny wymiar komunikacji medycznej w nauczaniu języka polskiego jako obcego

Abstract:

Artykuł stanowi głos w dyskusji nad zagadnieniem kompetencji socjolingwistycznej w nauczaniu języka polskiego jako obcego do celów specjalistycznych. Tekst ma charakter badawczy i przedstawia jedną z koncepcji dochodzenia do definicji kompetencji socjolingwistycznej. Przeprowadzone pogłębione analizy treści (stanu zastanego) podręczników do nauczania polszczyzny medycznej umieszczono w lingwa- i socjokulturowym nurcie badań lingwistycznych, natomiast kontekst funkcjonalny badanych materiałów lokuje prezentowane rozważania w obrębie specyfiki metodologicznej glottodydaktyki. Głównym celem jest diagnoza świadomości autorów i twórców materiałów do nauczania polskiego języka medycznego pod kątem konieczności rozwijania kompetencji socjolingwistycznej w komunikacji medycznej. W wymiarze poznawczym celem staje się poszerzenie wiedzy w zakresie rozwijania kompetencji socjolingwistycznej w nauczaniu języków specjalistycznych na przykładzie języka medycznego. W pierwszej części artykułu przedstawiono ujęcia teoretyczne kompetencji socjolingwistycznej w nauczaniu języka do celów ogólnych i zawodowych. W drugiej części zaprezentowano koncepcje autorów dotyczące obecności komponentu socjolingwistycznego w materiałach do nauczania polskiego języka medycznego. W części trzeciej skonfrontowano te koncepcje ze stanem rzeczywistym i zawartością podręczników. Analiza materiałów glottodydaktycznych pozwoliła wskazać najczęściej używane techniki służące kształceniu umiejętności socjolingwistycznych, którym poświęcono część czwartą artykułu. Wyniki przeprowadzonych analiz wykazały, że w przeważającej większości podręczników autorzy nie akcentują wyraźnie kompetencji socjolingwistycznej w opisie celów nauczania polskiego języka medycznego, choć w samych materiałach podręcznikowych komponent socjolingwistyczny jest obecny w mniejszym bądź większym stopniu. Do słabych punktów analizowanych materiałów można zaliczyć prezentowanie wyłącznie sytuacji dialogowych lekarz – pacjent, a z pominięciem komunikacji w sytuacjach lekarz – rodzina pacjenta, lekarz – lekarz, lekarz – personel medyczny. To powoduje, że komponent socjolingwistyczny nie jest w pełni przedstawiony osobie uczącej się. Natomiast zaletą podręczników w zakresie aspektu socjolingwistycznego okazuje się zaprezentowanie licznych form powitań, zwrotów adresatywnych oraz zwrotów grzecznościowych. Problem badawczy zasygnalizowany w artykule nie wyczerpał omawianego zagadnienia, daje jednak asumpt do kolejnych badań zorientowanych socjolingwistycznie.

References:

Badziński, A. 2019. „Dyskurs w domenie języka specjalistycznego medycznego – uwagi dla tłumaczy i dydaktyków przekładu”. Rocznik Przekładoznawczy. Studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu 14: 382–397.
Chłopicka, M., i D. Pukas-Palimąka. 1988. „Założenia lingwistyczne i metodyczne drugiej części podręcznika języka medycznego dla studentów polonijnych”. Przegląd Polonijny 2: 119–129.
Chłopicka-Wielgos, M., i D. Pukas-Palimąka. 1996. „Nauczanie języka specjalistycznego a nie tylko terminologii”. Acta Uniniversitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców7/8: 69–80.
Chojnacka-Kuraś, M. 2017. „Komunikacja medyczna jako obszar badań lingwistycznych”. Prace Filolo-giczne 71: 45–57.
Danecka-Chwals, A., D. Pukas-Palimąka, i M. Chłopicka. 1979. „Z zagadnień nauczania odmiany spe-cjalistycznej języków obcych (na przykładzie nauczania języka medycznego studentów polonijnych)”. Przegląd Polonijny 5 (4): 73–82.
Danecka-Chwals, A., D. Pukas-Palimąka, i M. Chłopicka. 1981. „Założenia metodyczne i lingwistyczne podręcznika języka medycznego dla studentów polonijnych”. Przegląd Polonijny 7 (1): 57–67.
Dębski, R. 1996. Komputer w nauczaniu języka polskiego. Przetwarzanie języka w programach dydaktycz-nych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Doroszewski, J. 2007. „Komunikacja pacjenta z lekarzem – literatura, stanowiska, problemy”. W Językowe, psychologiczne i etyczne aspekty komunikacji lekarza z pacjentem, oprac. M. Kącka. Warszawa: Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN, 41–62.
Dudzik, A. 2014. „Co to znaczy nauczać języka medycznego”. Języki Obce w Szkole 1: 73–76.
ESOKJ. 2003. Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. War-szawa: CODN.
Fuhrmann, K. 2012. „Na potrzeby rynku pracy: kształcenie tłumaczy i kształcenie językowe pracowników”. W Kompetencje językowe podstawą sukcesu zawodowego i społecznego w Europie, red. H. Komorowska, i J. Zając. Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, 181–184.
Gajewska, E., i M. Sowa. 2014. LSP, FOS, Fachsprache… Dydaktyka języków specjalistycznych. Lublin: Werset.
Gębal, P.E. 2016. „Od dydaktyki tekstów specjalistycznych do dydaktyzacji potrzeb i działań komunikacyj-nych. Kierunki i koncepcje glottodydaktyki specjalistycznej”. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 23: 20–33.
Herbert, R.K. 1988. „Wykorzystanie socjolingwistyki w sali lekcyjnej: perspektywy i przestrogi”. W Z teo-rii i praktyki tworzenia materiałów glottodydaktycznych. Materiał X Sympozjum Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, red. F. Grucza. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 105–120.
Hofstede, G.H. 1997. Cultures and Organizations: Software of the Mind. New York: McGraw Hill.
Jarosz, M. 2013. „Przekazywanie niepomyślnych informacji w praktyce klinicznej”. Via Medica 9 (6): 225–229. Kiełkiewicz-Janowiak, A., i M. Zabielska. 2019. „Komunikacja lekarz – pacjent: krytyczna analiza dydak-tycznych materiałów instruktażowych”. W Językowe, prawne i dydaktyczne aspekty porozumiewania się z pacjentem, red. M. Kulus, A. Doroszewska, i M. Chojnacka-Kuraś. Warszawa: Polska Akademia Nauk, 40–56. Konopka, M.N. 2016. Komunikacja lekarz – pacjent. Teoria i praktyka. Kraków: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej.
Ligara, B., i W. Szupelak. 2012. Lingwistyka i glottodydaktyka języków specjalistycznych na przykładzie języka biznesu. Podejście porównawcze. Kraków: Księgarnia Akademicka. Ławnicka-Brońska, M., i K. Kubicka. 2016. „Język polski medyczny w wybranych materiałach dydaktycznych ostatniego ćwierćwiecza”. Acta Uniniversitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 23: 215–234. Ławicka-Borońska, M., W. Rudnik, i J. Wiśniewska. 2011, „Kurs języka polskiego jako obcego dla studen-tów medycyny”. W Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego II, red. K. Pluskota, i K. Taczyńska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 321–332. Magajewska, M. 2016. „Specjalistyczny język medyczny a multimedialny kurs języka zawodowego dla pielęgniarek”. Acta Uniniversitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 23: 199–213. Markowski, A. 2006. „Kultura języka w porozumieniu się lekarza z pacjentem”. W Porozumienie się z pa-cjentem, red. J. Doroszewski, M. Kulus, i A. Markowski. Warszawa: Wolters Kluwer Polska. Marshal, R.S. 1986. Doctors and Sense: A Sociolinguistic Analysis of Doctor-Patient Communication. Berkeley: UCSF Joint Medical Program. Masłowski, J. 1977. Polskie słownictwo lekarskie. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. Menz, F. 2010. „Doctor-Patient Communication”. W The SAGE Handbook of Sociolinguistics. London: SAGE Publications Ltd., 330–344. Miodunka, W.T. 2016. Glottodydaktyka polonistyczna. Pochodzenie – stan obecny – perspektywy. Kraków: Księgarnia Akademicka. Müldner-Nieckowski, P. 2014. „Uwagi o odmianach języka lekarskiego”. W Znaczenie, tekst, kultura. Prace ofiarowane Profesor Eżbiecie Janus, red. A. Kozłowska, i A. Świątek. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 399–412. Nowakowska, P. 2017. „Kształcenie kompetencji socjokulturowej poprzez użycie technik dramowych na zajęciach języka hiszpańskiego”. Języki Obce w Szkole 4: 31–36.
Oczko, P. 2020. „Techniki rozwijania sprawności słuchania i mówienia w podręcznikach do nauczania polskiego języka medycznego”. Acta Uniniversitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzo-ziemców 27: 435–450.
Oczko, P. 2021. „Techniki rozwijania sprawności czytania oraz pisania w materiałach do nauczania polskiego języka medycyny (medycznego)” [w druku].
Simmons, M. 1998. A Sociolinguistic Analysis of Doctor-Patient Communication. [b.m.w.].
Skudrzykowa, A., i K. Urban. 2000. Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki języ-kowej. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.
Smith, P.B., i F. Trompenaars. 1996. „National Culture and the Values of Organizational Employees: A Dimensional Analysis Across 43 Nations”. Journal of Cross-Cultural Psychology 27 (2): 231–261.
Sobczak, K. 2014. „Przekazywanie informacji o niekorzystnej diagnozie i rokowaniu”. Via Medica8 (6): 320–328.
Sobczak, K., i K. Leoniuk. 2021. „Doctor’ attitudes in situation of delivering bad news: patient’s experience and expectations”. Archives of Medical Science 1: 1–9.
Swoboda-Rydz, U. 2018. „Czy możliwe jest zanurzenie w języku specjalistycznym”. W Wyzwania glottody-daktyki polonistycznej. „Życie zaczyna się po sześćdziesiątce”, red. P. Potasińska, i M. Stasieczek-Górna. Warszawa: Polonicum, 203–213.
Szuc, A. 1997. Słownik dydaktyki języków obcych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Taczyńska, K. 2011. „Językowe dolegliwości lekarzy obcokrajowców”. W Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego II, red. K. Pluskota, i K. Taczyńska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 293–302.
Wojnicki, S. 1991. Nauczanie języków obcych do celów zawodowych. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Zarzycka, G. 2008. „Kultura, lingwakultura, socjokultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego”. W Rozwijanie i testowanie biegłości w języku polskim jako obcym, red. A. Lipińska, i E. Seretny. Kra-ków: Universitas, 143–160.
Zdunkiewicz-Jedynak, D. 2006. „ABC stylistyki”. W Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 33–96.
Zhura, V., i J. Rudova. 2019. „Developing communicative competence in students of Higher Medical School”. Medical University 2 (1): 1–4.