On a Stereotype of the “Typical” and “True” Priest: a Questionnaire Survey

Morawska, Iwona; Karwatowska, Małgorzata

doi:https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.35.18

Download

Title: On a Stereotype of the “Typical” and “True” Priest: a Questionnaire Survey

Abstract:

The article presents the findings that have emerged from a student-addressed questionnaire survey on a stereotype of, respectively, “typical” priest and “true” priest. The diagnostic study was carried out at the Faculty of Humanities at Maria Curie-Skłodowska University in Lublin. The theoretical grounding for the analysis stems from the two research methodologies, that is, a psychosociocultural and ethnocognitive ones. As evidenced in the article, the “typical” representative can be ascribed with the attributes of a priest that the students either know in person or they know from some independent communication, mass-media coverage included. This is the reason why the image of the priest happens to be ambivalent, that is, it includes both positive as well as negative shades of attitude. In reference to the “true” priest, in turn, the students tend to point to positive characteristics only, depicting the priest as they wish he were, which explains why elements of strong idealisation and wishful thinking can be identified in the students’ responses. It has been found that students perceive the priest with respect to two functions: (1) basic – natural, connected with serving the Church, and therefore associated with positive experiences and values such as trust, spirituality, piety, intransigence and truth, (2) “serving” the believers who expect a clergyman to possess characteristics going far beyond typically human, and being almost god-like. The collected data has demonstrated a rather weak exposition of the former function, which can be explained by the fact that this function is obvious from the point of view of the semantics of the priest. Moreover, the respondents did not in fact provide the characteristics of a real priest but rather created an image of him, their own perception of a priest they would like to have (i.e. what the priest should be like), which made serving the Church an issue of lesser importance. The image of the priest which has been recreated on the basis of students’ statements has confirmed that both positive and negative characteristics can be combined in a single stereotype. Emotional assessments, albeit secondary to the cognitive valour, are still quite significant, as they reveal the cultural-subjective conditioning. The priest is therefore both religious and pious, and greedy and calculating for the respondents.

References:

Bartmiński, J. 1998. „Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki”. W Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, red. J. Anusiewicz, i J. Bartmiński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 63–68 (Język a Kultura, t. 12).
Bartmiński, J., red. 2006. Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie trans-formacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J. 2007. Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne. Lublin: Wydawnictwo Uni-wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J. 2011. „O stereotypach i profilowaniu słów kilka”. W Stereotypy – walka z wiatrakami?, red. A. Bujanowska, i J. Szadura. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 33–51.
Bartmiński, J., i J. Panasiuk. 1993. „Stereotypy językowe”. W Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski, t. 2, red. J. Bartmiński. Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze” – In-stytut Filologii Polskiej UMCS, 363–387.
Berting J., i Ch. Villain-Gandossi. 1995. „Rola i znaczenie stereotypów narodowych w stosunkach między-narodowych: podejście interdyscyplinarne”. tłum. J. Piątkowska. W Narody i stereotypy, red. T. Walas. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 13–27.
Biernat, M. 1991. „Gender Stereotypes and The Relationship Between Masculinity and Feminity: A Deve-lopmental Analysis”. Journal of Personality and Social Psychology 61: 351–365.
Bobrowski, A. 2010. „Kapłan i kapłaństwo w kręgu tematów literackich”. Ruch Biblijny i Liturgiczny 5: 249–261.
Chlebda, W. 1998. „Stereotyp jako jedność języka, myślenia i działania”. W Stereotyp jako przedmiot lingwi-styki, red. J. Anusiewicz, i J. Bartmiński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 31–41 (Język a Kultura, t. 12).
Chodkowska, M. 2009. „Antyczne korzenie współczesnych stereotypów”. W Stereotypy – walka z wiatrakami?, red. A. Bujanowska, i J. Szadura. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 13–32.
Draguła, A. 2020a. „Dwa kościoły”. Tygodnik Powszechny 28.
Draguła, A. 2020b. „Kapłańska futurologia”. Tygodnik Powszechny 25.
Fleischer, M. 2002. „Stereotypy”. W Teoria kultury i komunikacji. Systemowe i ewolucyjne podstawy. Wro-cław: Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, 445–449.
Gnitecki, J. 1998. Zasada ambiwalencji zrównoważonej i zasada spójności w filozofii, nauce i edukacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Towarzystwa Pedagogicznego.
Habrajska, G. 2008. „Stereotyp w komunikacji”. Postscriptum Polonistyczne 1: 13–21.
Janicki, Ł., red. 2018. RYSopis kapłana. Wizerunek księdza w kulturze polskiej w XXI wieku. Lublin: Gaudium.
Karwatowska, M., i I. Morawska. 2021. „Ksiądz w opiniach studentów lubelskich”. Prace Językoznaw-cze 23 (1): 123–136.
Kochan, M. 1994. „Przyklejanie etykietek, czyli o negatywnym określaniu przeciwnika”. W Język polityki a współczesna kultura polityczna, red. J. Anusiewicz, i B. Siciński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 85–89 (Język a Kultura, t. 11).
Kominek, A. 2003. Punkt zborny. Obraz Kościoła katolickiego w Polsce w tekstach publicystycznych z lat 1970–1989. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Krzyżak, T. 2016. „Dyskryminacja księży to nie rzadkość”. Rzeczpospolita 22.
Kurczewski, J. 1998. „Kapłan, król, wódz – stare postaci w nowej rzeczywistości”. W Obraz wodza, kapłana, króla w kulturach słowiańskich, red. T. Dąbek-Wirgowa, i A.Z. Makowiecki. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Wydział Polonistyki, 7–13.
Lippmann, W. 1922. Public Opinion. New York. Łukaszewski, W., i B. Weilg. 2001. „Stereotyp stereotypu czy prywatna koncepcja natury ludzkiej?”. W Ste-reotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, red. M. Kofta, i A. Jasińska-Kania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Mackie, D.M. i in. 1999. „Społeczno-psychologiczne podstawy powstawania stereotypów”. W: Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, red. C.N. Macrae, Ch. Stangor, i M. Hewstone. tłum. M. Majchrzak. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 39–65.
Macrae C.N., Ch. Stangor, i M. Hewstone, red. 1999. Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie. tłum. M. Majchrzak. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Miszewski, B. 1998. „Stereotypy we współczesnym polskim dyskursie kaznodziejskim”. W Stereotyp jako przedmiot badań lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. J. Anusiewicz, i J. Bart-miński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 224–238 (Język a Kultura, t. 12).
Nowak-Łojewska, A. 2002. Zrównoważenie i uspójnienie struktur poznawczych i obrazowania językowego w procesie kształcenia. Kraków: Impuls.
Nowak-Łojewska, A. 2005. „Zasada ambiwalencji zrównoważonej w służbie rozwoju człowieka na miarę XXI wieku”. W Fundamenty edukacyjnej wspólnoty, red. J. Danielewska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 247–255.
Panasiuk, J. 1998. O zmienności stereotypów. W Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, red. J. Anusiewicz, i J. Bartmiński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 84–98 (Język a Kultura, t. 12).
Piaget, J. 2005. Mowa i myślenie dziecka. tłum. J. Kołudzka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pilch, T. 1998. Zasady badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
Przeciszewski, M., red. 2012. Kościół: stereotypy, uprzedzenia, manipulacje. Lublin: Wydawnictwo Ar-chidiecezji Lubelskiej Gaudium.
Quasthoff, U.M. 1998. Etnocentryczne przetwarzanie informacji. Ambiwalencja funkcji stereotypów w ko-munikacji międzykulturowej. W Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, red. J. Anusiewicz, i J. Bartmiński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 11–30 (Język a Kultura, t. 12).
Sawicka, G. 1993. „Rola stereotypu w nominacji językowej”. W Mity i stereotypy w kulturze, literaturze i języku, red. M. Kozłowska, i E. Tierling. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciń-skiego, 7–16.
Sikora, P. 2020. „Kościół bez duchowieństwa”. Tygodnik Powszechny 27: 41–43.
Szauer, R. 2019a. Między potrzebą doznań a trwałością postaw. Religijność i moralność uczniów szkół średnich i studentów uczelni wyższych w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Studium socjologiczne. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
Szauer, R. 2019b. „Ksiądz, który jest w porządku”. https://wiez.pl/2019/11/29/ksiadz-ktory-jest-w-porzadku/ (25 kwietnia 2020).
Szauer, R. 2020. „Między dystansem a potrzebą. Stosunek młodzieży akademickiej do Kościoła i ducho-wieństwa. Studium socjologiczne”.Przegląd Religioznawczy 2: 129–145.
Tambor, J. 2008. „Stereotyp i prototyp – znaczenia terminów”. Postscriptum Polonistyczne 1: 23–29.
Thurian, M. 1996. Tożsamość kapłana. tłum. J. Machniak. Kraków: Znak.
Treder, J. 2007. „Leksemy «papież» i «biskup» we frazeologii (nie tylko polskiej)”. W Język – szkoła – religia, t. 2, red. A. Lewińska, i M. Chmiel. Pelplin: Wydawnictwo „Bernardinum”, 375–381.
Treder, J. 2008. „Leksem «ksiądz» i bliskoznaczne we frazeologii (nie tylko polskiej)”. W: Język – szkoła – religia, t. 3, red. A. Lewińska, i M. Chmiel. Pelplin: Wydawnictwo „Bernardinum”, 333–344.
Warda-Radys, L., i A. Lewińska. 2011. „Obraz księdza w podręcznikach do religii (gimnazjum i liceum)”. Język – Szkoła – Religia 6: 462–496.
Wasiuta, S. 2009. „Stereotyp – pojęcie kluczowe lubelskiej etnolingwistyki”. W Stereotypy w języku i kulturze, red. S. Niebrzegowska-Bartmińska, i S. Wasiuta. Lublin: Polihymnia, 11–23.
Witkowski, L. 1994. „Ambiwalencja i sacrum”. W Nieobecne dyskursy, t. 4, red. Z. Kwieciński. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Zanussi, K. 1995. „Stereotypy narodowe w filmie”. W: Narody i stereotypy, red. T. Walas. Kraków: Między-narodowe Centrum Kultury, 209–218.