Pamięć o Sugiharze i „wizach życia” w Polsce

Hądzelek, Aleksandra

doi:p-ISSN 1230-5057

Download

Title: Pamięć o Sugiharze i „wizach życia” w Polsce

Abstract:

The article examines the historical memory of the act of issuing over 2,000 visas to Polish Jews by Japanese Consul in Lithuania, Sugihara Chiune. Sugihara’s “visas for life” is memorialised heavily in Japan, in the countries where the refugees ultimately settled (Israel, United States, Canada, Australia), and in Lithuania. However, in Poland the story is barely known, and it does not seem to form part of the national narrative of survival during WWII. Is it because the refugees were Polish Jews, and, as such, they do not belong to neither the Polish nor the Jewish historical memory? The study of Polish “places of memory” (Pierre de Nora’s lieux de mémoire) revealed that in Poland this topic attracts researchers primarily in the field of Japanese Studies, and not in Jewish Studies or WWII Studies. The presence of this story in the media and popular culture is scattered and fragmented. In terms of institutional memory and memorialisation of this act, Sugihara twice was granted (posthumously) high state awards by the Republic of Poland, but there are no monuments, no streets named after him, no museum exhibits dedicated to „visas for life” – in stark contrast to Lithuania. It is even more remarkable that stories of survival of an estimated 6,000 refugees – Polish citizens, do not attract public interest in Poland. The article concludes that a number of new “places of memory” are needed in Poland to properly commemorate Sugihara’s act of issuing visas, and the fate of thousands of Polish Jews who escaped the Holocaust.

References:

Arnon, Ch., Reiss-Mossel E.D., Zerah Wahrhaftig’s Journey, „Judaism: A Quarterly Journal of Jewish Life and Thought” 52 (2003), 3‒4, s. 154–160.
Baliszewski D., Armia Janów Bondów, „Wprost” 28 (2005), s. 66–68 (też na: wprost.pl [17.07.2005], [dostęp: 24.01.2011]).
Baliszewski, D., Archiwum Zdrady, „Wprost” 24 (2007), s. 82‒85 (też na: wprost.pl [04.11.2007] [dostęp: 24.01.2011]).
Barbasiewicz O., Jews in Japan until 1945: A Case Study of Eidelberg and Shillony’s Research on Setsuzo Kotsuji, „Hemispheres” 28 (2013), s. 5–20.
Barbasiewicz O., Konsul Sugihara Chiune a polscy Żydzi w Kownie w okresie 1939–1940, „Sprawy Narodowościowe” 36 (2010), s. 167–187.
Bez granic, „Wprost” 41 (2001) (dostęp: 24.01.2011).
Budzyński E., Poczta japońska, „Zeszyty Historyczne” 102 (1992), s. 203–213.
Ciesielski S., Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej: przekształcenia struktury narodowościowej, 1931–1948, Wrocław 2006.
Gierymski T. K., Sugihara i Zydzi, „Spojrzenia” 148 (1997), [dostep: 14.05.2016].
Gmitrzak D., Posłaniec Boga, „Newsweek Polska” 50 (2010), s. 78–80 (też pod tytułem Boski Posłaniec, na: Newsweek.pl [04.12.2010], [dostęp: 01.04.2014]).
Guryn, A., Tadeusza Romera Pomoc Żydom Polskim na Dalekim Wschodzie, „Kombatant. Biuletyn Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych” 6 (2007), s. 21–23 (też na: [dostęp: 24.01.2011]).
Guzik J., Stosunek Japonii do kwestii żydowskiej w 1932–1945, Kraków 2013.
i D., Archiwum zdrady, „Wprost” 24 (2007), s. 82–85 (też na: wprost.pl [04.11.2007], [dostęp: 24.01.2011]).
Is this Japan’s Oscar Schindler?: Diaries reveal the tourist board worker who helped Jews escape the Nazis in World War Two 2010, DailyMail.co.uk (18.10.2010), (dostęp: 26.08.2011).
Jakubowicz A., Hądzelek A., The Polish Jews of Shanghai and the Political Sociology of Historical Memory, „Holocaust Studies: A Journal of Culture and History” 19 (2013), nr 2, s. 27–64.
„Japoński Schindler” uczczony w 100 rocznicę urodzin, wp.pl (11.12.2000), (dostęp: 07.07.2013).
Japoński Schindler. Sugihara uhonorowany, „Gazeta Wyborcza” 289 (2000), (dostęp: 07.07.2013).
Kazimierski S., Polak, Japończyk – dwa bratanki (cz. 3), „Kurier Galicyjski” 14(162) (2012), dostępne na: Kuriergalicyjski.com (07.08.2012), (dostęp: 07.07.2013).
Kobielska M., Pamięć zbiorowa w centrum nowoczesności. Ujęcie Jeffreya K. Olicka, „Teksty Drugie” 6 (2010), s. 179–194.
Kotarska E., Lista Sugihary. Z prof. Hillelem Levine’em – autorem książki o japońskim konsulu z Kowna, który podczas wojny uratował kilka tysięcy Żydów – rozmawia Elżbieta Kotarska, „Tygodnik Powszechny” 44 (29.10.2000), s. 7.
Krajewski J., Wojenne dzieje Wilna 1939–1945, Warszawa 2011, s. 35–36.
Krajewski A., Japonia. Nasz zapomniany sojusznik, „Newsweek Polska” 3 (2011), s. 38‒40 (też na: Newsweek.pl [24.01.2011], [dostęp: 12.09.2013]).
Krzystek J., Konsul Sugihara, „Spojrzenia” 148 (1997), (dostęp: 3.05.2016).
Kuromiya H., Pepłoński A., Między Warszawą a Tokio. Polsko-japońska współpraca wywiadowcza 1904–1944, Toruń 2009.
Levine H., In search of Sugihara : the elusive Japanese diplomat who risked his life to rescue 10,000 Jews from the Holocaust, New York 1996.
Levine H., Kim pan jest panie Sugihara?, tłum. S. Głąbiński, Warszawa 2000.
Lista Sugihary. Japonia też miała swojego Schindlera, „Lithuania” 4(13) (1994), s. 185–188 (przedruk za: „Nowy Dziennik” 16.10.1994, z notatką od redakcji kwartalnika „Lithuania”).
Łossowski P., Agresja ZSRR na Litwę w czerwcu 1940 r., „Studia z dziejów Rosji i Europy Środkowej” 38 (2003), s. 53–66.
Łossowski P., Kształtowanie się polityki litewskiej wobec obszarów przyłączonych jesienią 1939 r., „Studia z dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 17 (1981), s. 139–166.
Łossowski P., Sprawa neutralności Litwy wobec wojny polsko-niemieckiej 1939 r., „Studia z dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 15 (1979), s. 115–140.
Mackiewicz R., Steckiewicz S., Z dziejów wywiadu na Litwie w czasie II wojny światowej (dostęp: 12.09.2013).
Miłosz A., Japoński szlak z litewskiej pułapki, „Kultura” (Paryż), czerwiec 2000, s. 153–156.
Onodera Y., Walka attaché Onodery, „Japonica. Czasopismo poświęcone cywilizacji japońskiej” 2 (1994), s. 95–112.
Paldiel M., The Path of The Righteous: Gentile Rescuers of Jews During the Holocaust, Jersey City NJ 1993.
Paldiel M., Sheltering the Jews: stories of Holocaust rescuers, Minneapolis MN 1996.
Paldiel M., Saving the Jews: amazing stories of men and women who defied the “final solution”, Rockville 2000.
Pałasz-Rutkowska E., Onodera i Rybikowski, „Japonica. Czasopismo poświęcone cywilizacji japońskiej” 2 (1994), s. 93–95.
Pałasz-Rutkowska E., Polityka Japonii wobec Polski 1918–1941, Warszawa 1998.
Pałasz-Rutkowska E., Romer A.T., Historia stosunków polsko-japońskich 1904–1945, wyd. 1: Warszawa 1996.
Pałasz-Rutkowska E., Romer A.T., Historia stosunków polsko-japońskich 1904–1945, wyd. 2: Warszawa 2009.
Pałasz-Rutkowska E., Romer A.T., Polish-Japanese Co-operation in World War II, „Japan Forum. The International Journal of Japanese Studies” 7 (1995), nr 2, s. 285–316.
Pałasz-Rutkowska E., Romer A.T., Współpraca polsko-japońska w czasie drugiej wojny światowej, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 110 (1994), s. 3–43.
Pałasz-Rutkowska E., Wizy życia, „Kombatant. Biuletyn Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych” 6 (2007), s. 18–20.
Pepłoński A., Wojna o tajemnice. W tajnej służbie Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1944, Kraków 2011.
Polsko-Brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej / Intelligence co-operation between Poland and Great Britain during World War II, vol. 2, Warszawa 2005 ( Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych/The Head Office of State Archives).
Prezydent odznaczył tych, którzy ratowali Żydów, „Wprost” 10.10.2007, (dostęp: 24.01.2011).
Raport konsula Sugihary Chiune, przekł. [z ros.], oprac. i wstęp E. Pałasz-Rutkowska, „Japonica. Czasopismo poświęcone cywilizacji japońskiej” 7 (1997), s. 129–139.
Roman W.K., Konspiracja polska na Litwie i Wileńszczyźnie: wrzesień 1939 - czerwiec 1941. Lista aresztowanych, Toruń 2001.
Siekacz M., Diaspora żydowska w Japonii w latach 1853–1945, „Midrasz” 3(119) (marzec 2007), s. 30–38.
Skaradziński B., Z szarad historii, „Nowe Ksiazki” 11 (2000), s. 24.
Skotnicki A.B., Klimczak W., Społeczność żydowska w Polsce. Zwyczaje i udział w walce o niepodległość. Dwa oblicza krakowskich Żydów, Kraków 2006.
Sugihara Y., Visas for Life, San Francisco 1995.
Szpociński A., Miejsca pamięci (lieux de mémoire), „Teksty Drugie” 4 (2008), s. 19–20.
Szymaniak M., Rybińska A., Bohaterowie czasu Zagłady, „Rzeczpospolita” (27.06.2008), (dostęp: 26.08.2011).
Tomaszewski L., Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, Warszawa 1999, s. 122–127.
Unger L., Lista Sugihary. Czytane w Brukseli, „Kultura” kwiecień 2000, s. 147‒151.
Zychowicz P., Jak Japończycy ratowali Żydów, „Rzeczpospolita” (19.10.2010), (dostęp: 3.05.2016).
Żbikowski A., U genezy Jedwabnego: Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej, wrzesień 1939 – lipiec 1941, Warszawa 2006.