Okres wegetacyjny w Polsce w latach 1971-2010 = Growing seasons in Poland in the period 1971-2010

Tomczyk, Arkadiusz Marek; Szyga-Pluta, Katarzyna

doi:0033-2143

Pobierz

Tytuł: Okres wegetacyjny w Polsce w latach 1971-2010 = Growing seasons in Poland in the period 1971-2010

Abstrakt:

Celem niniejszej pracy było określenie wieloletniej i przestrzennej zmienności dat rozpoczęcia i zakończenia okresu wegetacyjnego oraz jego długości w Polsce. Wykorzystano dane dotyczące średniej miesięcznej temperatury powietrza dla lat 1971-2010, które pozyskano ze zbiorów IMGW-PIB. Okres wegetacyjny zdefiniowano jako okres ze średnią dobową temperaturą powietrza 5°C. Do wyznaczenia terminów rozpoczęcia i zakończenia powyższego okresu wykorzystano wzory matematyczne zaproponowane przez R. Gumińskiego (1948). Stwierdzono coraz wcześniejsze występowanie pierwszego dnia okresu wegetacyjnego oraz coraz późniejsze – ostatniego dnia tego okresu. Największe zmiany daty rozpoczęcia wystąpiły w Łebie (4,7 dni/10 lat) oraz Suwałkach (4 dni/10 lat). Na 5 z 15 stacjach zmiany były istotne statystycznie. Największe opóźnienie daty zakończenia okresu wegetacyjnego miało miejsce w Łebie (3,8 dni/10 lat) oraz Rzeszowie (3,6 dni/10 lat). W 8 z 15 stacji powyższe zmiany były istotne statystycznie. Średnia długość okresu wegetacyjnego wahała się od 200 dni w Suwałkach do 237 dni we Wrocławiu. Na 11 stacjach odnotowano istotny statystycznie wzrost długości okresu wegetacyjnego (od 3,9 do 8,5 dni). Powyższe wydłużenie spowodowane było w większym stopniu zmianą daty końca niż daty początku okresu wegetacyjnego.

Bibliografia:

1. Aasa A., Jaagus J., Ahas R., Sepp M., 2004, The influence of atmospheric circulation on plant phenological phases in central and eastern Europe, International Journal of Climatology, 24, 12, s. 1551-1564.
2. Bartoszek K., Siłuch M., 2015, Porównanie metody Gumińskiego i teledetekcji satelitarnej w aspekcie wyznaczania dat początku okresu wegetacyjnego na obszarze Polski, Inżynieria Ekologiczna, 45, s. 99-105.
3. Bartoszek K., Węgrzyn A., 2011, Uwarunkowania cyrkulacyjne początku okresu wegetacyjnego w Polsce Wschodniej, Annales UMCS, sectio B, 66, 1, s. 93-102.
4. Bartoszek K., Węgrzyn A., Kaszewski B., Siłuch M., 2012, Porównanie wybranych metod wyznaczania dat początku i końca okresu wegetacyjnego na przykładzie Lubelszczyzny, Przegląd Geofizyczny, 1, s. 123-134.
5. Bochenek W., Dedo J., Marczewski W., 2013, Zróżnicowanie długości i warunków termicznych okresu wegetacyjnego na obszarze Beskidów i Pogórzy w latach 2001-2011 na podstawie danych zgromadzonych w bazie GLDAS, Monitoring Środowiska Przyrodniczego, 14, s. 79-85.
6. Chmielewski F.M., Muller A., Bruns E., 2004, Climate changes and trends in phenology of fruit trees and field crops in Germany, 1961-2000, Agricultural Forest Meteorology, 121, 1-2, s. 69-78.
7. Chmielewski F.M., Rötzer T., 2001, Response of tree phenology to climate change across Europe, Agricultural Forest Meteorology, 108, s. 101-112.
8. Degirmendžić J., Kożuchowski K., Wibig J., 2000, Epoki cyrkulacyjne XX wieku i zmienność typów cyrkulacji w Polsce, Przegląd Geofizyczny, 45, 3-4, s. 221-239.
9. Górska-Zajączkowska M., Wójtowicz W., 2011, Odzwierciedlenie zmian klimatycznych w przebiegu fenologicznych pór roku w Poznaniu w latach 1958-2009, Annales UMCS, sectio B, 66, 1, s. 103-114.
10. Gumiński R., 1948, Próba wydzielenia dzielnic rolniczo-klimatycznych w Polsce, Przegląd Meteorologiczno-Hydrologiczny, Warszawa.
11. Huculak W., Makowiec M., 1977, Wyznaczanie meteorologicznego okresu wegetacyjnego na podstawie jednorocznych materiałów obserwacyjnych, Zeszyty Naukowe SGGW AR w Warszawie, Leśnictwo, 25, s. 65-72.
12. IPCC, 2013, Climate Change: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel in Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge.
13. Kępińska-Kasprzak M., Mager P., 2015, Thermal growing season in Poland calculated by two different methods, Annals of Warsaw University of Life Sciences-SGGW Land Reclamation, 47, 3, s. 261-273.
14. Kijowska M., 2010, Charakterystyka okresu wegetacyjnego w Szymbarku w latach 1968-2009, Rocznik Świętokrzyski. Seria B – Nauki Przyrodnicze, 31, s. 29-43.
15. Kossowska-Cezak U., 2005, Zmiany termicznych pór roku w Warszawie w okresie 1933-2004, Przegląd Geofizyczny, 50, 3-4, s. 265-277.
16. Krużel J., Ziernicka-Wojtaszek A., Borek Ł., Ostrowski K., 2015, Zmiany czasu trwania meteorologicznego okresu wegetacyjnego w Polsce w latach 1971-2000 oraz 1981-2010, Inżynieria Ekologiczna, 44, s. 47-52.
17. Linderholm H.W., Walther A., Chen D., Moberg A., 2008, Twentieth-century trends in the thermal growing-season in the Greater Baltic Area, Climate Change, 87, s. 405-419.
18. Mager P., Kopeć M., 2010, Okres wegetacyjny w Polsce i w Europie w dobie obserwowanego ocieplenia, [w:] E. Bednorz, L. Kolendowicz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Zmiany i ich konsekwencje, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 49-63.
19. Menzel A., Fabian P., 1999, Growing season extended in Europe, Nature, 397, s. 659.
20. Molga M., Sokołowska J., 1963, Fenologiczne pory roku w Polsce, Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej w Polsce, 55, 3, s. 3-34.
21. Nieróbca A., Kozyra J., Mizak K., Wróblewska E., 2013, Zmiana długości okresu wegetacyjnego w Polsce, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 13, 2 (42), s. 81-94.
22. Olechnowicz-Bobrowska B., Wojkowski J., 2006, Okresy termiczne w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (1991-2000), [w:] J. Trepińska, Z. Olecki (red.), Klimatyczne aspekty środowiska geograficznego, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, s. 51-61.
23. Radzka E., 2013, Okresy termiczne w środkowowschodniej Polsce (1971-2005), Acta Agrophysica, 20, 4, s. 679-691.
24. Skowera B., Kopeć B., 2008, Okresy termiczne w Polsce południowo-wschodniej (1971-2000), Acta Agrophysica, 12, 2, s. 517-526.
25. Szyga-Pluta K., 2011, Zmienność termicznych pór roku w Poznaniu, Badania Fizjograficzne, 62, s. 181-195.
26. Szyga-Pluta K., 2011, Termiczne pory roku w Poznaniu w latach 2001-2008, Przegląd Geograficzny, 83, 1, s. 109-119.
27. Tomaszewska T., Rutkowski Z., 1999, Fenologiczne pory roku ich zmienność w wieloleciu 1951-1990. Materiały Badawcze IMGW, Seria Meteorologia, 28.
28. Tomczyk A., 2013, Termiczne pory roku w stacji Svalbard Lufthavn (Longyearbyen), Badania Fizjograficzne, 64, s. 281-286.
29. Tylkowski J., 2015, The variability of climatic vegetative seasons and thermal resources at the Polish Baltic Sea coastline in the context of potential composition of coastal forest communities, Baltic Forestry, 21, 1, s. 73-82.
30. Węgrzyn A., 2007, Ocena okresu wegetacyjnego na Lubelszczyźnie w latach 1951-1990. I. Klasyfikacja dat początku, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, 62, 1, s. 23-30.
31. Żmudzka E., 2012, Wieloletnie zmiany zasobów termicznych w okresie wegetacyjnym i aktywnego wzrostu roślin w Polsce, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 12, 2 (38), s. 377-389.
32. Żmudzka E., Dobrowolska M., 2001, Termiczny okres wegetacyjny w Polsce – zróżnicowanie przestrzenne i zmienność czasowa, Przegląd Naukowy Wydziału Inżynierii i Kształtowania Środowiska SGGW, 21, s. 75-80.