Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 81 z. 3 (2009)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Type of object:

Journal/Article

Abstract:

This paper has sought to point to past-present differences in the nature and spatial distribution of plant communities, as well as to determine the general directions to the environmental transformations taking place along the Middle Vistula Valley. The research has concerned the 50-year period 1949-2001, with changes registered cartographically. At the landscape level, vegetation together with relief, water and soil conditions is a major deciding factor where the shaping of the environment is concerned. Vegetation offers direct indication as regards present-day landscape structure, as well as the most sensitive indication of both system dynamics and changes in the landscape, be these either natural or anthropogenic. Modifications of vegetation usually represent the first signs of environmental change. For these reasons, a knowledge and understanding of the factors and processes leading to the present state of vegetation provide for a determination of the potential effects of planned activities, and their influence on the natural environment. Over 35% of the area was found to have experienced changes in vegetation, though these changes varied in character and intensity from one part of the valley to another. Above all, however, the results of the analysis reflected changes in practices as regards agricultural land-use, this being particularly visible in the way that the area of segetal communities has declined markedly, in the wake of increases in the area of grassland, forest and scrub. Grassland communities themselves manifested two opposing directions to changes: on the one hand an intensification of meadow and pastures use leading to the decline or even disappearance of extensively-used meadows, and on the other the overgrowth of many abandoned grasslands by shrubs and trees. Similar processes have in fact been observed in other parts of Poland too (Herbich, 1994; Kucharski, 1999, 2000). Further detected changes in plant communities are indicative of a lowering of the water level or a change in the horizontal movement of water. The processes ongoing entail an evolution from communities with a high (or fluctuating) water level, often with stagnant water (e.g. Carex meadows, Molinia meadows and alder carr) to those characteristic of less moist habitats or those with running water (Arrhenatherum or Caltha meadows, ash-alder forests and ultimately oak-lime-hornbeam forest). This type of change has mostly been brought about by agricultural drainage. Other important processes observed in the valley as a whole entailed changes in aquatic habitats leading to the aggradation and overgrowth of river-channels and bodies of water. Indeed, the area encompassed by waters actually decreased by more than 32% during the study period. Aggradation of river-beds resulted from current concentration (via hydro-engineering construction) and the intensified accumulation of sediment. Overgrowth in bodies of water (mainly ox-bow lakes) in turn reflected embankment construction limiting the influence of flooding. There was a general increase in anthropisation of the landscape, though in some parts of the valley (e.g. the Wilga area) it was restoration processes that dominated - mainly due to land-cover changes, but also to modifications in plant communities that did not change their overall character (in that land-use forms remained the same), but did lead to changes as regards both structure and biodiversity. These changes above all involved the evolution of meadows into other grassland types subject to more intensive use, or else processes of degeneration in forests. The increasing anthropisation of vegetation was also a product of increases in the areas covered by ruderal vegetation or orchards.

References:

1. Bender O., Boehmer, H.J., Jens D., Schumacher K.P., 2005, Analysis of land-use change in a sector of Upper Franconia (Bavaria, Germany) since 1850 using land register records, Landscape Ecology, 20, s. 149–163.
2. Borysiak J., 1994, Struktura aluwialnej roślinności lądowej środkowego i dolnego biegu Warty, Wydawnictwa Naukowe UAM, seria Biologia, Poznań, 52.
3. Cousins S.A.O., 2001, Analysis of land-cover transitions based on 17th and 18th century cadastral maps and aerial photographs, Landscape Ecology, 16, s. 41–54.
4. Faliński J.B., 2002, Świadkowie nie zakończonej historii rzeki – współczesna i dawna roślinność starorzeczy, [w:] J. Kołtuniak (red.), Rzeki – kultura, cywilizacja, historia, Śląsk" Spółka z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice, 11, s. 147–181.
5. Falkowski T., 2001, Charakterystyka morfogenetyczna i geologiczna odcinka doliny Wisły od ujścia Sanny do ujścia Pilicy, [w:] Koncepcja programowo-przestrzenna zagospodarowania doliny i regulacji Wisły na odcinku puławskim, od ujścia Sanny do ujścia Pilicy, od km 295,2 do km 456,80, Hydroprojekt, Warszawa, maszynopis.
6. Herbich J., 1994, Przestrzenno-dynamiczne zróżnicowanie roślinności dolin w krajobrazie młodoglacjalnym na przykładzie Pojezierza Kaszubskiego, Monographiae Botanicae, 76, Łódź.
7. Kobendza R., Tołpa St., Sławiński W., Walas J., Pawłowski B., 1949, Badania fitosocjologiczne w dolinie Wisły, Dział Gospodarki Wodnej Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Oddział w Puławach, maszynopis w Zakładzie Geoekologii i Klimatologii IGiPZ PAN, Warszawa.
8. Kondracki J., 1994, Geografia Polski. Mezoregiony fizycznogeograficzne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
9. Kowalski Cz., 1997, Zabudowa hydrotechniczna i konieczne roboty zabezpieczające przed powodzią na odcinku Wisły od Annopola do rejonu Płocka, Gospodarka Wodna, 1, s. 18–23.
10. Kucharski L., 1999, Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
11. Kucharski L., 2000, Przemiany roślinności łąkowej w Polsce środkowej w wyniku zmian metod gospodarowania, [w:] S. Radwan, Z. Lorkiewicz (red.), Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 227–234.
12. Kuźniar P., Wilk E., Danielewicz M., Piasecka-Kopyt M., Miąskiewicz P., 1996, Analiza wpływu regulacji Wisły na środowisko – odcinek od Janowca do Stężycy, Instytut Zaopatrzenia w Wodę i Budownictwa Wodnego, Politechnika Warszawska, maszynopis w Okręgowej Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Warszawie.
13. Łajczak A., 1997, Anthropogenic changes in the suspended load transportation by and sedimentation rates of the river Vistula, Poland, Geographia Polonica, 68, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 7–30.
14. Łajczak A.,1999, Współczesny transport i sedymentacja materiału unoszonego w Wiśle i głównych dopływach, Monografie Komitetu Gospodarki Wodnej PAN, 15, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
15. Łajczak A., Plit J., Soja R., Starkel L., Warowna J., 2006, Changes of the Vistula River channel and floodplain in the last 200 years, Geographia Polonica, 79, 2, s. 65–87.
16. Matuszkiewicz W., 1974, Teoretyczno-metodyczne podstawy badań roślinności jako elementu krajobrazu i obiektu użytkowania rekreacyjnego, Wiadomości Ekologiczne, 20, 1, s. 3–13.
17. Matuszkiewicz W., 2001, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
18. Middelkoop H., Schoor M. M., Wolfert H. P., Maas G. J., Stouthamer E., 2005, Targets for ecological rehabilitation of the lower Rhine and Meuse based on a historic-geomorphologic reference, Archiv für Hydrobiology, Supplement, 155, Large Rivers, 15.
19. Okruszko T., Dębek W., Wasilewicz M., 2003, Plant communities response to floodwater conditions in Ławki Marsh in the River Biebrza Lower Basin, Poland, [w:] International Conference "Towards natural flood reduction strategies", Warsaw, 6–13 September 2003, SFP Hajstra, Warszawa, płyta CD.
20. Olaczek R., 2000, Antropogeniczne czynniki przekształcania dolin rzecznych, [w:] J. Kołtuniak (red.), Rzeki – kultura, cywilizacja, historia, Śląsk" Spółka z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice, 9, s. 119–142.
21. Petts G.E., 1989, Historical analysis of fluvial hydrosystems, [w:] G.E. Petts, H. Möller, A.L. Roux (red.), Historical Change of Large Alluvial Rivers: Western Europe, Wiley, Chichester, s. 1–18.
22. Plit J., 1996, Antropogeniczne i naturalne przeobrażenia krajobrazów roślinnych Mazowsza (od schyłku XVIII w. do 1990 r.), Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 166, Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
23. Plit J., 2000, Ewolucja roślinności i zmiany siedlisk doliny Wisły w okolicach ujścia Chodelki w latach 1948–1997, Przegląd Geograficzny, 72, 1–2, s. 61–73.
24. Plit J., Solon J., 1990, Roślinność jako wskaźnik zmian środowiska geograficznego (na przykładzie doliny Wisły między Karczewem i Konstancinem Jeziorną), [w:] Problemy kształtowania i ochrony środowiska na obszarach zurbanizowanych, cz. II, Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa, s. 88–98.
25. Roo-Zielińska E., 2004, Fitoindykacja jako narzędzie oceny środowiska fizycznogeograficznego. Podstawy teoretyczne i analiza porównawcza stosowanych metod, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 199, Warszawa.
26. Roux A.L., Bavard J.P., Amoros C., Pautou G., 1989, Ecological changes of the Upper Rhone River since 1750, [w:] G.E. Petts, H. Möller, A.L. Roux (red.), Historical Change of Large Alluvial Rivers: Western Europe, Wiley, Chichester, s. 323–350.
27. Sarnacka Z., 1987, Evolution of the Vistula Valley between the outlets of Radomka and Świder in the Late Glacial and Holocene, [w:] L. Starkel (red.), Evolution of the Vistula River Valley during the last 15 000 years. Part 2, Geographical Studies, Special Issue, 4, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 131–150.
28. Solon J., 1998, Zmiany roślinności rzeczywistej w dolinie Wisły na odcinku od Ryczywołu do Wilgi w latach 1949–1995, Acta Geographica Lodziensia, 74, s. 215–228.
29. Solon J., 1999a, Ekologiczno-krajobrazowe zróżnicowanie dolin dużych rzek, [w:] J. Kołtuniak (red.), Rzeki – kultura, cywilizacja, historia, Śląsk" spółka z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice, 8, s. 179–200.
30. Solon J., 1999b, Changes of land cover, vegetation and landscape structure in the Vistula river valley (Poland) between villages of Ryczywół and Wilga in years 1949 and 1995, [w:] P. Kovar (red.), Nature and Culture in Landscape Ecology (Experiences for the 3rd Millenium), Acta Universitatis, ser. Environmentalica, special issue, Charles University, The Karolinum Press, Prague, s. 200–210.
31. Starkel L., 2001, Historia Doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś, Monografie, 2, IGiPZ PAN, Warszawa.
32. Vervloet J.A.J., 1995, The relevance of historical data to scenario research for physical environment, [w:] J.F.T. Schoute, P.A. Finke, F.R. Veeneklaas, H.P. Wolfert (red.), Scenario Studies for the Rural Environment, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, s. 473–487.
33. Warowna J., 2003, Wpływ zabudowy hydrotechnicznej na warunki sedymentacji w korycie powodziowym Wisły na odcinku Zawichost–Puławy, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
34. Wolfert H.P., 2001, Geomorphological change and river rehabilitation. Case Studies on Lowland Fluvial Systems in the Netherlands, Alterra Scientific Contributions, 6, Wageningen.

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

81

Issue:

3

Start page:

347

End page:

364

Detailed Resource Type:

Article

Format:

File size 0,8 MB ; application/pdf

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:55589 ; 0033-2143 ; 10.7163/PrzG.2009.3.2

Source:

CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Rights Reserved - Free Access

Terms of use:

Copyright-protected material. May be used within the limits of statutory user freedoms

Digitizing institution:

Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences

Original in:

Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS

Projects co-financed by:

Programme Innovative Economy, 2010-2014, Priority Axis 2. R&D infrastructure ; European Union. European Regional Development Fund

Access:

Open