Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory POJĘCIE TO UBRANIE

Raszewska-Żurek, Beata

doi:10.17651/POLON.39.2

Przejdź do menu głównego
Przejdź do wyszukiwarki
Przejdź do treści
Przejdź do stopki

Pobierz

Tytuł: Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory POJĘCIE TO UBRANIE

Abstrakt:

Niniejszy artykuł poświęcony jest metaforycznym przedstawieniom pojęć-wartości ze sfery mentalnej w dobie staro- i średniopolskiej. Pojęcia abstrakcyjne są w dawnych tekstach ujmowane metaforycznie, a pewne domeny źródłowe powtarzają się stosunkowo często. W analizie wzięto pod uwagę jedynie metafory wyraziście widoczne w krótkich fragmentach, zaznaczone językowo przez wyrazy związane semantycznie z domeną źródłową, będące jednocześnie w bliskim sąsiedztwie leksemu reprezentującego daną wartość i powtarzające się w tekstach różnych autorów. Przedmiotem analizy są metaforyczne ujęcia dawnych pojęć-wartości w kategorii odzieży, domeny źródłowej zaczerpniętej ze świata kultury, np. Bo ieſzcze ten każdy jeſt wzdy dobrey nadzieie / Kto nad inſze vbiory cżnotą ſie odżieie (RejJoz G2; SXVI); Znamienity ubior cnota./ Lepszy niźli bryła złota (Petr.Ek.18; L). W dawnej polszczyźnie metafora pojęcie to ubraniebyła stosowana do przedstawienia pojęć z różnych sfer mentalnych niezależnie od ich oceny. Wybór odzieży jako domeny źródłowej metafor ma podwójne uzasadnienie – z jednej strony biologiczne, wynikające z podstawowej potrzeby człowieka, z drugiej zaś kulturowe – ubiór pełni funkcję społeczną, ugruntowaną długą tradycją. Zastosowanie głęboko zakorzenionej w ludzkim sposobie myślenia i potwierdzonej kulturowo metafory ubioru do przedstawienia pojęć niezbyt jasno zdefiniowanych w czasach staro- i średniopolskich miało na celu ich zobrazowanie i przybliżenie, zwłaszcza w pismach moralizatorskich. Metafora pojęcie(wartość lub antywartość) to ubranie należy do mniej trwałych – dość popularna dawniej, współcześnie niemal nie występuje, a większość realizujących ją leksemów wyszła lub wychodzi z użycia. Artykuł jest także próbą odpowiedzi na pytanie o wpływ metafory na wartościowanie pojęć – czy metafora może nadawać wartość pojęciu, czy jedynie podkreśla wartość już ustalon

Czasopismo/Seria/cykl:

Polonica

Tom:

XXXIX (39)

Strona pocz.:

Strona końc.:

Szczegółowy typ zasobu:

Artykuł

Format:

PDF

Identyfikator zasobu:

10.17651/POLON.39.2 ; oai:rcin.org.pl:173983

Język:

pol

Język streszczenia:

eng

Prawa:

Prawa zastrzeżone - dostęp nieograniczony

Zasady wykorzystania:

Zasób chroniony prawem autorskim. Korzystanie dozwolone w zakresie określonym przez przepisy o dozwolonym użytku.

Dostęp:

Otwarty

Temat i słowa kluczowe:

historia języka polskiego aksjolingwistyka metafora ujęcie diachroniczne

Kolekcje, do których przypisany jest obiekt:

Data ostatniej modyfikacji:

17 mar 2021

Data dodania obiektu:

17 mar 2021

Liczba pobrań / odtworzeń:

Wszystkie dostępne wersje tego obiektu:

https://rcin.org.pl./publication/207960

Wyświetl opis w formacie RDF:

RDF

Wyświetl opis w formacie RDFa:

RDFa

Wyświetl opis w formacie OAI-PMH:

OAI-PMH

Polonica XXXIX (39)

Nazwa wydania	Data
Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory POJĘCIE TO UBRANIE / Raszewska-Żurek, Beata	17 mar 2021