Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 91 z. 4 (2019)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Type of object:

Czasopismo/Artykuł

Abstract:

Obszary przygraniczne postrzegane są zazwyczaj jako obszary peryferyjne, o niższym stopniu rozwoju gospodarczego. Jednak położenie przygraniczne może przynosić również wymierne korzyści. W niniejszym artykule skupiono uwagę na dwóch elementach: tj. (1) delimitacji obszarów przygranicznych; (2) podziale jednostek, dla których położenie przy granicy państwowej przynosi pozytywne i negatywne skutki gospodarcze. Delimitację przeprowadzono z uwzględnieniem rzeczywistych powiązań gospodarczych. W pierwszym etapie procedura delimitacyjna obejmowała wyznaczenie obszaru przygranicznego składającego się z pasa dwóch gmin. Drugi etap procedury polegał na eliminowaniu z tego zbioru jednostek o korzystnym położeniu względem ośrodków regionalnych wewnątrz kraju (uznano, że bliskość tych ośrodków niweluje potencjalne negatywne oddziaływanie granicy) oraz o wysokiej wartości eksportu do kraju sąsiedniego (uznano, że są to jednostki, które na położeniu przygranicznym raczej zyskują niż tracą). W ten sposób wyodrębniono gminy przygraniczne-problemowe, które wymagają potencjalnego wsparcia rozwojowego. Obejmują one przede wszystkim obszary leżące wzdłuż granicy z Rosją, Litwą, Białorusią i Słowacją. W największym stopniu na położeniu przygranicznym zyskują gminy leżące wzdłuż granicy polsko-niemieckiej. Autorską propozycję delimitacji przedstawiono na tle innych funkcjonujących podziałów. Przedstawiono również rekomendacje dla polityki rozwoju regionalnego.

References:

ACLU, 2019, 100 Mile Border Zone, American Civil Liberties Union, https://www.aclu.org/know-your-rights/border-zone/(29.10.2019).
Bański J., Degórski M., Komornicki T., Śleszyński P., 2018, The delimitation of areas of strategic intervention in Poland; a methodological trial and its results, Moravian Geographical Reports, 26, 2, s. 84-94. https://doi.org/10.2478/mgr-2018-0007
Barca F., 2009, An agenda for a reformed Cohesion Policy. A place-based approach to Meeting European Union Challenges and Expectations, Independent Report prepared at the request of Danuta Hübner, Commissioner for Regional Policy. https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/regi/dv/barca_report_/barca_report_en.pdf (28.11.2019).
Bartz K., Fuchs-Schündeln N., 2012, The Role of Borders, Languages, and Currencies as Obstacles to Labor Market Integration, European Economic Review, 56 (6), s. 1148-1163. https://doi.org/10.1016/j.euroecorev.2012.05.008
Böhme K., Doucet P., Komornicki T., Zaucha J., Świątek D., 2011, How to strengthen the territorial dimension of 'Europe 2020' and the EU Cohesion Policy, Report based on the Territorial Agenda 2020, Poland, Ministry of Regional Development, Warsaw.
Camagni R., 2011, Local knowledge, national vision: challenge and prospect for the EU regional policy, [w:] Territorial Dimension of Development Policies, Ministry of Regional Development, Warsaw, s. 75-84.
Christaller W., 1963, Ośrodki centralne w południowych Niemczech, Przegląd Zagranicznej Literatury Zagranicznej, 1, Instytut Geografii PAN, s. 1-72.
Ciok S., 2004, Pogranicze polsko-niemieckie. Problemy współpracy transgranicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Wrocław.
Cooper A., Perkins C., 2012, Borders and status-functions. An institutional approach to study the boarders, European Journal of Social Theory, 15 (1), s. 55-71. https://doi.org/10.1177/1368431011423578
Damsgaard O. i inni, 2011, Territorial State and Perspectives of the European Union, Background document for the Territorial Agenda of the European Union 2020, https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/policy/what/territorial-cohesion/territorial_state_and_perspective_2011.pdf (10.10.2019).
Dołzbłasz S., 2015, Symmetry or asymmetry? Cross-border openness of service providers in Polish-Czech and Polish-German border towns, Moravian Geographical Reports, 23 (1), s. 2-12. https://doi.org/10.1515/mgr-2015-0001
Dołzbłasz S., 2017, Sieci współpracy transgranicznej na pograniczach Polski, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 40, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Dołzbłasz S., 2018, A network approach to transborder cooperation studies as exemplified by Poland's eastern border, Geographia Polonica, 91, 1, s. 63-76. https://doi.org/10.7163/GPol.0091
Dołzbłasz S., Raczyk A., 2010, Współpraca transgraniczna w Polsce po akcesji do UE, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
Fedyk W., Meyer B., Potocki J., 2017, Nowa koncepcja zarządzania regionami turystycznymi, Studia Oeconomica Posnaniensia, 5, 4, s. 50-81. DOI: 10.18559/SOEP.2017.4.3
Gałązka A., Mync A., 1999, Zmiany społeczno-gospodarcze i infrastrukturalne na obszarach przygranicznych w warunkach otwierających się granic, [w:] A. Mync, R. Szul (red.), Rola granicy i współpracy transgranicznej w rozwoju regionalnym i lokalnym, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, s. 42-111.
Garcia J.Z., 2003, Directions in border research: an overview, The Social Science Journal, 40, s 523-533. https://doi.org/10.1016/S0362-3319 (03)00066-1
GUS, 2017, Charakterystyka obszarów przygranicznych na terenie Polski. Podmioty gospodarki narodowej w 2016 r., Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Warszawa.
Hartshorne R., 1933, Geographic and political boundaries in Upper Silesia, Annals of the American Geographers, 23, s. 195-228. https://doi.org/10.1080/00045603309357073
Jakubowski A., 2018, Asymmetry of Economic Development of Cross-Border Areas in the Context of Perception of Near-Border Location, Barometr Regionalny, 16, 2, s. 123-131.
Jakubowski A., Bronisz U., 2015, Granica Unii Europejskiej jako czynnik (dez) aktywizujący rozwój i konkurencyjność obszarów przygranicznych, [w:] A. Grynia (red.), Wybrane aspekty rozwoju i konkurencyjności nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej, Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie, Uniwersytet w Białymstoku, Wilno, s. 627-639.
Jakubowski A., Miszczuk A., Kawałko B., Komornicki T., Szul R., 2017, The EU's New Borderland. Cross-border relations and regional development, Routledge, Oxon-New York.
Jałowiecki B., 1999, Oddziaływanie granicy na gminy województw przygranicznych. Wyniki badań ankietowych, [w:] A. Mync, R. Szul (red.), Rola granicy i współpracy transgranicznej w rozwoju regionalnym i lokalnym, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, s. 25-41.
Kałuski S., 1990, Problems of delimitations and typology of border regions, Miscellanea Geographica, 4, 1, s. 167-172. https://doi.org/10.2478/mgrsd-1990-040122
Knotter A., 2014, Perspectives on Cross-Border Labor in Europe: '(Un)familiarity' or 'Push-and-Pull'?, Journal of Borderlands Studies, 29, 3, s. 319-326. https://doi.org/10.1080/08865655.2014.938972
Kolosov V., 2005, Border studies: Changing perspectives and theoretical approaches, Geopolitics, 10, 4, s. 606-632. https://doi.org/10.1080/14650040500318415
Kolosov V., Więckowski M., 2018, Border changes in Central and Eastern Europe: an introduction, Geographia Polonica, 91, 1, s. 5-16. https://doi.org/10.7163/GPol.0106
Komornicki T., 1999, Granice Polski. Analiza zmian przenikalności w latach 1990-1996, Geopolitical Studies, 5, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Komornicki T., 2002, Euroregiony wschodniego pogranicza a oficjalna wymiana towarowa, [w:] A. Stasiak (red.), Euroregiony wschodniego pogranicza - założenia i osiągnięcia, Białystok, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, s. 31-48.
Komornicki T., 2010, Flows of persons and goods across the Polish segment of the outer boundary of the European Union - results of a research project, [w:] European Union external and internal borders interactions and networks, EUROPA XXI, 20, s. 9-29. https://doi.org/10.7163/Eu21.2010.20.1
Komornicki T., 2010, Transborder transport, [w:] K. Button, H. Vega, P. Nijkamp (red.), A dictionary of transport analysis, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, Northampton.
Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Śleszyński P., Goliszek S., Pomianowski W., Kowalczyk K., 2018, Ewaluacja i monitoring zmian dostępności transportowej w Polsce z wykorzystaniem wskaźnika WMDT, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Warszawa.
Komornicki T., Śleszyński P., 2009, Typologia obszarów wiejskich pod względem powiązań funkcjonalnych i relacji miasto-wieś, [w:] J. Bański (red.), Analiza zróżnicowania i perspektyw rozwoju obszarów wiejskich w Polsce do 2015 roku, Studia Obszarów Wiejskich, 16, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, s. 9-37.
Komornicki T., Śleszyński P., Rosik P., Pomianowski W., 2010, Dostępność przestrzenna jako przesłanka kształtowania polskiej polityki transportowej, Biuletyn, 241, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
Komornicki T., Szejgiec-Kolenda B., 2017, Przekształcenia przestrzennego rozmieszczenia obszarów koncentracji eksportu w Polsce, Przegląd Geograficzny, 89, 2, s. 269-289. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.2.4
Komornicki T., Wiśniewski R., 2017, Border traffic as a measure of trans-border relations, Mitteilungen der Österreichischen Geographischen Gesellschaft, 159, s. 151-172. https://doi.org/10.1553/moegg159s151
Komornicki T., Zaucha J., Szejgiec B., Wiśniewski R., 2015, Powiązania eksportowe gospodarki lokalnej w warunkach zmiennej koniunktury - analiza przestrzenna, Prace Geograficzne, 250, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Korcelli P., Degórski M., Drzazga D., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J., 2010, Ekspercki projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033, Studia, 128, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
Koter M., 2003, Multicultural Border Regions of Europe - Forms of Ethnic Composition and Process of their Differentiation, Region and Regionalism, 6, 1, s. 13-22.
KPZK 2030, 2012, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Leśniak M., 2006, Konkurencyjność obszarów pogranicza polsko-niemieckiego, rozprawa doktorska, Zakład Zagospodarowania Przestrzennego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
Medeiros E., 2018, Should EU cross-border cooperation programmes focus mainly on reducing border obstacles? Documents d'Anàlisi Geogràfica, 64, 3, s. 467-491. https://doi.org/10.5565/rev/ ag.517
Miszczuk A., 2013, Uwarunkowania peryferyjności region przygranicznego, Norbertinum, Lublin.
Miszczuk A., Jakubowski A., 2019, Borders and Border Cities in Transitions: Toward a Typology, Barometr Regionalny, 17, 1, s. 7-14. https://doi.org/10.35480/BRAiP-2019.17.1-720
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, 2002, Kierunki polityki przestrzennej, tom. II. http://www.plan.lubelskie.pl/Tom_2/Roz2_02.htm
Powęska H., 2002, Przestrzenny wymiar handlu transgranicznego w Polsce w ostatniej dekadzie XX wieku, Geopolitical Studies, 9, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Powęska H., 2011, Struktura towarowa handlu przygranicznego na pograniczu polsko-ukraińskim, Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 2, 13, s. 371-376.
Proniewski M., 2014, Polityka rozwoju regionów peryferyjnych, Optimum. Studia Ekonomiczne, 6 (72), s. 79-90. https://doi.org/10.15290/ose.2014.06.72.06
Raczyk A., Dołzbłasz S., Leśniak-Johann M., 2012, Relacje współpracy i konkurencji na pograniczu polsko-niemieckim, Wydawnictwo Gaskor, Wrocław.
Rajman J., 1993, Problematyka demograficzna i osadnicza w badaniach regionów przygranicznych Polski, [w:] J. Kitowski, Z. Zioło (red.), Czynniki i bariery rozwoju regionów przygranicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Rzeszów.
Rozporządzenie (WE) nr 1931/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. ustanawiające przepisy dotyczące małego ruchu granicznego na zewnętrznych granicach lądowych państw członkowskich izmieniające postanowienia Konwencji z Schengen, 2006. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/? uri=CELEX: 32006R1931R (01)&from=LV (29.10.2019).
Sanguin A.L., 1983, L'architecture spatiale des frontiers politiques: quelques reflections theoriques propos de l'exemple Suisse, Regio Basisliensis, 24, s. 1-10.
Skraba A., Nowicka M., 2018, Migration and Migrant Entrepreneurship in a German-Polish border region, Studia Migracyjne - Przegląd Polonijny, 3 (169), s. 17-39. https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.18.033.9432
Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., 2017, Delimitacja obszarów strategicznej interwencji państwa: obszarów wzrostu i obszarów problemowych, Prace Geograficzne, 260, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Sohn C., 2014, The Border as a Resource in the Global Urban Space: A Contribution to the Cross-Border Metropolis Hypothesis, International Journal of Urban and Regional Research, 38, 5, s. 1697-1711. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12071
Spierings B., van der Velde M., 2008, Shopping, borders and unfamiliarity: consumer mobility in Europe, Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 99, 4, s. 497-505. https://doi.org/10.1111/j.1467-9663.2008.00484.x
Studzieniecki T., Palmowski T., 2019, Delimitacja destynacji turystycznej na przykładzie Regionu Morza Bałtyckiego, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 20, 2, s. 91-107.
Szejgiec B., 2010, Foreign trade commodity flows across the eastern boundary of Poland, [w:] European Union external and internal borders interactions and networks, EUROPA XXI, 20, s. 45-54. https://doi.org/10.7163/Eu21.2010.20.3
Szejgiec B., Komornicki T., 2015, Spatial differentiation of Polish export linkages, Geographia Polonica, 88, 1, s. 173-178. https://doi.org/10.7163/GPol.0011
Szejgiec-Kolenda B., 2018, Export activity patterns of border regions in Poland, Europa XXI, 34, s. 113-122. https://doi.org/10.7163/Eu21.2018.34.7
Szymańska E.J., Stefaniak M., 2014, Znaczenie ruchu przygranicznego w rozwoju społeczno-gospodarczym gmin wschodniej Polski, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 105, s. 45-56. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2014.105.4
Territorial Agenda of the European Union 2020 - Towards an Inclusive, Smart and Sustainable Europe of Diverse Regions, 2011, (Agreed at the Informal Ministerial Meeting of Ministers Responsible for Spatial Planning and Territorial Development on 19th May 2011 Gödöllő, Hungary). https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/policy/what/territorial-cohesion/territorial_agenda_2020.pdf (14.11.2019).
Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, Dz.U. 1990 nr 78 poz. 461, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp? id=WDU19900780461 (29.10.2019).
Węcławowicz G., Degórski M., Komornicki T., Korzeń J., Bański J., Korzeń J., Soja R., Śleszyński P., Więckowski M., 2006, Studia nad przestrzennym zagospodarowaniem obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej, Prace Geograficzne, 207, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Więckowski M., 2004, Przyrodnicze uwarunkowania kształtowania się polsko-słowackich więzi transgranicznych, Prace Geograficzne, 195, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Więckowski M., 2010, Turystyka na obszarach przygranicznych Polski, Prace Geograficzne, 224, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Więckowski M., Michniak D., Bednarek-Szczepańska M., Chrenka B., Ira V., Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Szekely V., Śleszyński P., Świątek D., Wiśniewski R., 2012, Polish-Slovak borderland - transport accessibility and tourism, Prace Geograficzne, 234, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Wiśniewski R., 2010, The intensity and the structure of the cross-border traffic at the eastern boundary of Poland on the basis of a field study, [w:] European Union external and internal borders interactions and networks, EUROPA XXI, 20, s. 31-44. https://doi.org/10.7163/Eu21.2010.20.2
Zaucha J., Komornicki T., Świątek D., Böhme K., Żuber P., 2012, Territorial keys for bringing closer the Territorial Agenda of the EU and Europe 2020, European Planning Studies, 22 (2), s. 246-267. https://doi.org/10.1080/09654313.2012.722976

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

91

Issue:

4

Start page:

467

End page:

486

Detailed Resource Type:

Artykuł

Format:

Rozmiar pliku 4,1 MB ; application/octet-stream

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:111570 ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2019.4.2

Source:

CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitizing institution:

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Projects co-financed by:

Program Operacyjny Polska Cyfrowa, lata 2014-2020, Działanie 2.3 : Cyfrowa dostępność i użyteczność sektora publicznego; środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz współfinansowania krajowego z budżetu państwa

Access:

Otwarty