Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 90 z. 2 (2018)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Type of object:

Journal/Article

Abstract:

Powiat kłodzki jest najsilniej wyludnionym regionem w Sudetach. Bazując na przed- i powojennych spisach ludności przedstawiono maksymalną wielkość depopulacji, jaka nastąpiła w poszczególnych miejscowościach Ziemi Kłodzkiej w okresie od 1867 do 2002 r. Przedyskutowano także jej przestrzenne zróżnicowanie, uwzględniając przy tym występowanie klasteryzacji obliczonej przy pomocy statystyki Gi Getisa-Orda. Przy zastosowaniu analizy szeregów czasowych metodą k-średnich zbadano długookresowe tendencje zmian ludnościowych, wyodrębniając trzy grupy miejscowości o odmiennej dynamice zmian. Posługując się narzędziami GIS dokonano analizy wpływu czynników środowiskowych na wielkość depopulacji, ponadto przedstawiono znaczenie czynników pozaprzyrodniczych. Naturalne uwarunkowania wykazują istotny związek ze stopniem wyludnienia, jednak lokalnie ich wpływ jest modyfikowany przez specyficzne dla danego miejsca czynniki społeczno-ekonomiczne, ściśle związane z historią gospodarczą danej miejscowości. W przeciwieństwie do uwarunkowań naturalnych, czynniki pozaprzyrodnicze wykazują dużą zmienność w czasie i w przestrzeni.

References:

1. Bac S., 1948, Zdobycze pługa w Kotlinie Kłodzkiej, Rocznik Kłodzki, s. 119–136.
2. Bański J., 2008, Wiejskie obszary problemów demograficznych, [w:] Wybrane zagadnienia systemów informacji przestrzennej i obszarów problemowych rolnictwa w Polsce, Studia i Raporty IUNG-PIB, 12, Program Wieloletni 2005–2010, IUNG, Puławy, s. 93–102.
3. Bański J., Wesołowska M., 2010, Transformations in housing construction in rural areas of Poland's Lublin region – influence on the spatial settlement structure and landscape aesthetics, Landscape and Urban Planning, 94, s. 116–126. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2009.08.005
4. Batzing W., Perlik M., Dekleva M., 1996, Urbanization and depopulation in the Alps, Mountain Research and Development, 16, 4, s. 335–350. https://doi.org/10.2307/3673985
5. Bernatzky A., 1988, Landeskunde der Grafschaft Glatz, Glatzer Heimatbücher, 9, Marx Verlag, Leimen/Heidelberg.
6. Bezák P., Mitchley J., 2014, Drivers of change in mountain farming in Slovakia: from socialist collectivisation to the Common Agricultural Policy, Regional Environmental Change, 14, s. 1343–1356. https://doi.org/10.1007/s10113-013-0580-x
7. Boesch M., Renner E., Siegrist D., 2011, Strategies for preventing the decline of peripheralareas, Journal of Alpine Research (on-line), 99, 1, http://journals.openedition.org/rga/1396.
8. Chachaj J., 1978, Problem wsi zanikającej, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, 2, Acta Universitatis Wratislaviensis, 324, s. 119–123.
9. Ciok S., 1991, Sudety. Obszar problemowy, Studia Geograficzne, 51, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1236.
10. Ciok S., 1995, Zmiany ludnościowe i osadnicze w Sudetach, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, 12, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1730, s. 51–64.
11. Collantes F., Pinilla V., 2011, Peaceful Surrender: The Depopulation of Rural Spain in the Twentieth Century, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne.
12. Drápela E., 2011, Geographical location of depopulation areas in the Czech Republic and its dependence on transport infrastructure. Part I: definition, methodology, and quantitative analysis, Transactions on Transport Sciences, 4, 1, s. 31–40. https://doi.org/10.2478/V10158-011-0005-9
13. Eberhardt P., 1989, Regiony wyludniające się w Polsce, Prace Geograficzne, 148, IGiPZ PAN, Warszawa.
14. Gawryszewski A., 1989, Wiejskie obszary wyludniające się, 1961–1985, [w:] P. Korcelli, A. Gawrysiak (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce, Prace Geograficzne, 152, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 91–106.
15. Geisler W., 1932, Wirtschafts- und verkehrgeographischer Atlas von Schlesien, M&H. Marcus, Breslau.
16. Gellrich M., Zimmermann N.E., 2007, Land abandonment in the Swiss mountains: a spatial statistical analysis at the regional scale, Landscape and Urban Planning, 79, s. 65–76. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2006.03.004
17. Gellrich M., Baur P., Koch B., Zimmermann N.E., 2007, Agricultural land abandonment and natural forest re-growth in the Swiss mountains: a spatially explicit economic analysis, Agriculture, Ecosystems and Environment, 118, s. 93–108. https://doi.org/10.1016/j.agee.2006.05.001
18. Getterowa H., 1949, Wyludnianie się powiatu bystrzyckiego za czasów niemieckich, Rocznik Kłodzki, 2, s. 122–129.
19. Heffner K., 1991, Śląsk Opolski: proces przekształceń ludnościowych i przestrzennych systemu osadnictwa wiejskiego, Instytut Śląski, Opole.
20. Herzig A., Ruchniewicz M., 2008, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg – Wrocław.
21. Jelonek A., 1988, Obszary problemowe w zakresie zagrożeń demograficznych w Polsce, Problemy Geografii Osadnictwa i Ludności, Seria Geografia, 42, s. 67–77.
22. Jenness J., 2006, Topographic Position Index (TPI) v.1.2, www.jennessent.com/downloads/tpi_documentation_online.pdf.
23. Jerkiewicz A., 1983, Wybrane problemy ludnościowe i osadnicze w Sudetach, Studia Geograficzne, 32, Acta Universitatis Wratislaviensis, 506, s. 11–21.
24. Jerkiewicz A., Krawiec K., Zagożdżon A., 1979, Zmiany ludnościowe i osadnicze w Regionie Kłodzkim, Komitet Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 223.
25. Kerckhof A., Spalevic V., Van Eetvelde V., Nyssen J., 2016, Factors of land abandonment in mountainous Mediterranean areas: the case of Montenegrin settlements, Springerplus, 5, 485, s. 1–15. https://doi.org/10.1186/s40064-016-2079-7
26. Kociszewski J., 1983, Zasiedlanie i zagospodarowanie Dolnego Śląska w latach 1945–1949 ze szczególnym uwzględnieniem regionu sudeckiego, Monografie Śląskie PAN, 36, Ossolineum, Wrocław.
27. Konopińska N., 2016, Negatywne procesy demograficzne charakteryzujące sudecki przygraniczny obszar górski, Ekonomia XXI Wieku, 1, 9, s. 151–159. https://doi.org/10.15611/e21.2016.1.09
28. Koronacki J., Ćwik J., 2005, Statystyczne systemy uczące się, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa.
29. Kościk E., 1982, Osadnictwo wiejskie w południowych powiatach Dolnego Śląska w latach 1945–1949, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, 224, Ossolineum, Wrocław.
30. Kościk E., 1990, Osadnictwo wiejskie na Ziemi Kłodzkiej w latach 1945–1949, Historia, 53, Acta Universitatis Wratislaviensis, 832, s. 99–116.
31. Kościk J., 1990, Przemiany demograficzno-osadnicze na Ziemi Kłodzkiej w XIX w., Historia, 53, Acta Universitatis Wratislaviensis, 832, s. 85–98.
32. Kraus T., Meynen E., Mortensen H., Schlenger H., 1959, Atlas Östliches Mitteleuropa, Velhagen&Klasing, Bielefeld – Berlin – Hannover.
33. Kučera Z., Chromý P., 2012, Depopulation, resettlement and landscape changes in the peripheries of the Czech borderland, [w:] A. Paniagua, R. Bryant, T. Kizos (red.), The Political Ecology of Depopulation: Inequality, Landscape and People, Ceddar, Zaragoza, s. 191–213.
34. Kučera Z., Kučerová S., 2012, Historical geography of persistence, destruction and creation: the case of rural landscape transformations in Czechia's resettled borderland, Historická Geografie, 38, 1, s. 165–184.
35. Kupková L., Bičík I., 2016, Landscape transition after the collapse of communism in Czechia, Journal of Maps, 12, supl.1, s. 526–531. https://doi.org/10.1080/17445647.2016.1195301
36. Kutkowska B., Berbeka T., 2013, Znaczenie rolnictwa w rozwoju terenów górskich na przykładzie rejonu sudeckiego, Roczniki Naukowe SERiA, 15, 4, s. 205–210.
37. Latocha A., 2012, Przemiany społeczno-gospodarcze i przyrodnicze doliny Dzikiej Orlicy w okresie powojennym, Orlicke Hory a Podorlicko, 19, s. 85–106.
38. Latocha A., 2013, Wyludnione wsie w Sudetach. I co dalej?, Przegląd Geograficzny, 85, 3, s. 323–346.
39. Latocha A., 2015, Zmiany ludnościowo-osadnicze na Ziemi Kłodzkiej w ostatnich 150 latach – problemy metodyczne, [w:] R. Gładkiewicz, O. Felcman (red.), Historyczne i współczesne problemy Ziemi Kłodzkiej, Studia i Materiały, 1, Wrocław – Kłodzko – Praga, s. 81–96.
40. Martínez J-M. Á., Suárez-Seoane S., De Luis Calabuig E., 2011, Modelling the risk of land cover change from environmental and socio-economic drivers in heterogeneous and changing landscapes: the role of uncertainty, Landscape and Urban Planning, 101, s. 108–119. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2011.01.009
41. McLeman R.A., 2011, Settlement abandonment in the context of global environmental change, Global Environmental Change, 21, s. 108–120. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2011.08.004
42. Meissner H.A., 2012, Die wirtschaftliche Situation in der Grafschaft Glatz um 1933, AGG Mitteilungen, 11, s. 35–50.
43. Miszczuk A., Wesołowska M., 2012, Demographic and settlement transformations in peripheral regions (based on the example of eastern Poland), Annales UMCS, 67, 1, sec. B., s. 141–151.
44. Miszewska B., 1989, Zmiany zaludnienia Sudetów w okresie powojennym, Czasopismo Geograficzne, 60, 2, s. 135–145.
45. Miszewska B., 1993, Problemy ludnościowe Sudetów, Studia Geograficzne, 58, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1343, s. 33–56.
46. Mitchell A., 2005, The ESRI Guide to GIS Analysis, 2, ESRI Press, Redlands.
47. Mottet A., Ladet S., Coqué N., Gibon A., 2006, Agricultural land-use change and its drivers in mountain landscapes: a case study in the Pyrenees, Agriculture, Ecosystems and Environment, 114, s. 296–310. https://doi.org/10.1016/j.agee.2005.11.017
48. Musiał W., 2008, Ekonomiczne i społeczne problemy rozwoju obszarów wiejskich Karpat Polskich, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
49. Musiał W., 2017, Problemy rolnictwa i drobnych gospodarstw w polskich Karpatach wczoraj i dziś – reminiscencja broszury dla włościan podhalańskich z 1913 r., Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych, 3, s. 97–108. https://doi.org/10.15576/PDGR/2017.3.97
50. Ord J.K., Getis A., 1995, Local spatial autocorrelation statistics: distributional issues and an application, Geographical Analysis, 27, 4, s. 287–306. https://doi.org/10.1111/j.1538-4632.1995.tb00912.x
51. Plewniak W., 1978, Zmiany w środowisku geograficznym doliny Dzikiej Orlicy w Górach Bystrzyckich wywołane wyludnianiem wsi, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, 2, Acta Universitatis Wratislaviensis, 324, s. 97–109.
52. Plieninger T., Draux T., Fagerholm N., Bieling C., Bürgi M., Kizos T., Kuemmerle T., Primdahl J., Verburg P.H., 2016, The driving forces of landscape change in Europe. A systematic review of the evidence, Land Use Policy, 57, s. 204–214. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2016.04.040
53. Regiony wyludniające się. Nowy paradygmat demograficzny i terytorialny. Studium, 2008, Komisja Rozwoju Regionalnego Parlamentu Europejskiego.
54. Romano B., 1995, National parks policy and mountain depopulation: A case study in the Abruzzo region of the central Apennines, Italy, Mountain Research and Development, 15, 2, s. 121–132. https://doi.org/10.2307/3673876
55. Rosner A., 2012, Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Wiejskie obszary zmniejszające zaludnienie i koncentrujące ludność wiejską, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
56. Rutherforda G.N., Bebi P., Edwards P.J., Zimmermann N.E., 2008, Assessing land-use statistics to model land cover change in a mountainous landscape in the European Alps, Ecological Modelling, 212, s. 460–471. https://doi.org/10.1016/j.ecolmodel.2007.10.050
57. Salwicka B., 1978, Zmiany w zaludnieniu i użytkowaniu ziem wsi górskich Masywu Śnieżnika w strefie granicy rolno-leśnej, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, 2, Acta Universitatis Wratislaviensis, 324, s. 71–87.
58. Salwicka B., 1983, Zmiany w zaludnieniu i użytkowaniu gruntów wsi górskich na wybranych obszarach przygranicznych Sudetów Kłodzkich, Studia Geograficzne, 32, Acta Universitatis Wratislaviensis, 506, s. 23–30.
59. Serra P., Vera A., Tulla A.F., 2014, Spatial and socio-environmental dynamics of Catalan regional planning from a multivariate statistical analysis using 1980s and 2000s data, European Planning Studies, 22, 6, s. 1280–1300. https://doi.org/10.1080/09654313.2013.782388
60. Stasiak A., 1992, Problems of depopulation of rural areas in Poland after 1950, Landscape and Urban Planning, 22, s. 161–175. https://doi.org/10.1016/0169-2046(92)90020-Z
61. Strijker D., 2005, Marginal lands in Europe – causes of decline, Basic and Applied Ecology, 6, s. 99–106. https://doi.org/10.1016/j.baae.2005.01.001
62. Szmytkie R., Tomczak P., 2015, Współczesne tendencje zmian ludnościowych i funkcjonalnych na obszarach wiejskich Ziemi Kłodzkiej, Studia Obszarów Wiejskich, 37, s. 181–194. https://doi.org/10.7163/SOW.37.11
63. Szmytkie R., Tomczak P., 2017, Revival of rural settlements in Kłodzko land, Geographia Polonica, 90, 3, s. 319–333. https://doi.org/10.7163/GPol.0097
64. Wesołowska M., 2016, Depopulacja wsi – szansa czy zagrożenie dla przestrzeni wiejskiej?, Studia KPZK, 167, s. 250–273.
65. Wieczorek M., 2011, An influence of spatial range of input data set on terrain relief form classification homogeneity for glacial area, [w:] A. Ruas (red.), Advances in Cartography and GIScience, 2, Selection from ICC 2011, Paris, Springer, s. 357–369.
66. Wolski J., 2007, Przekształcenia krajobrazu wiejskiego Bieszczadów Wysokich w ciągu ostatnich 150 lat, Prace Geograficzne, 214, IGiPZ PAN, Warszawa.
67. Zagożdżon A., 1988, Kilka uwag o obszarach problemowych, [w:] B. Jałowiecki (red.), Gospodarka przestrzenna, region, lokalność, Biuletyn KPZK, 138, s. 137–147.
68. Zagożdżon A., 1990, Wybrane problemy ludnościowe Sudetów na tle rozwoju regionalnego, Studia KPZK PAN, 96, s. 95–111.
69. Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Schlesien und ihre Bevölkerung, 1874, Berlin, Verlag des Königlichen Statistischen Bureaus.
70. Gemeindelexikon für das Königreich Preußen, 1887, Berlin, Verlag des Königlichen Statistischen Bureaus.
71. Gemeindelexikon für das Königreich Preußen, 1898, Berlin, Verlag des Königlichen Statistischen Bureaus.
72. Gemeindelexikon für das Königreich Preußen, 1908, Heft VI Provinz Schlesien, Berlin, Verlag des Königlichen Statistischen Landesamts.
73. Gemeindelexikon für den Freistaat Preußen. Band VI: Provinz Niederschlesien, 1933, Berlin, Verlag des Königlichen Statistischen Landesamts.
74. Statistik des Deutschen Reichs. Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Deutsche Reich, 1939, Band 450, Berlin.
75. Statistik des Deutschen Reichs. Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Deutsche Reich Grund der Volkszählung 1939, 1940, Band 550, Berlin.
76. Statistik des Deutschen Reichs. Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Großdeutsche Reich auf Grund der Volkszählung 1939, 1944, Band 550a, Berlin.
77. Statistik des Deutschen Reichs. Stand, Entwicklung und Siedlungsweise der Bevölkerung des Deutschen Reichs, 1943, Band 552, 1, Berlin.
78. Statistik des Deutschen Reichs. Geschlecht, Alter und Familienstand der Bevölkerung des Deutschen Reichs, 1943, Band 552, 2, Berlin.
79. Statistik des Deutschen Reichs. Volkszählung. Die Haushaltungen im Deutschen Reich, 1944, Band 553, Berlin.
80. Statistik des Deutschen Reichs, Gemeindestatistik – Ergebnisse der Volks-, Berufs- und landwirtschaflichen Betriebszählung 1939 in den Gemeinden. Provinz Schlesien, 1943, Band 559, 4, Berlin.
81. Statistik des Deutschen Reichs, Volkszählung 1939. Landwirtschaftliche Betriebszählung. Einführung, Zahl und Fläche der Betriebe, Besitzverhältnisse, 1943, Band 560, 4, Berlin.

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

90

Issue:

2

Start page:

241

End page:

266

Detailed Resource Type:

Article

Format:

File size 2,7 MB ; application/pdf

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:66304 ; 0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2018.2.3

Source:

CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Creative Commons Attribution BY 4.0 license

Terms of use:

Copyright-protected material. [CC BY 4.0] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY 4.0 license, full text available at: ; -

Digitizing institution:

Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences

Original in:

Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS

Projects co-financed by:

Operational Program Digital Poland, 2014-2020, Measure 2.3: Digital accessibility and usefulness of public sector information; funds from the European Regional Development Fund and national co-financing from the state budget.

Access:

Open