Chełm Orthodox Diocese as Mentioned in the Gazeta Ludowa. Tygodnik Ilustrowany Weekly from 1915 to 1918

Dmitruk, Stefan

doi:2353-6403

Download

Title: Chełm Orthodox Diocese as Mentioned in the Gazeta Ludowa. Tygodnik Ilustrowany Weekly from 1915 to 1918

Abstract:

During the First World War the illustrated weekly Gazeta Ludowa. Tygodnik Ilustrowany was associated with peasant parties: the Polish Peasant Party “Piast” (Polskie Stronnictwo Ludowe “Piast”) and the Peasant Union (Zjednoczenie Ludowe). An analysis of the weekly makes it possible to observe the functioning of Chełm Diocese of the Russian Orthodox Church in 1915–1918 in the territories of the Polish Kingdom after its faithful were sent to the Russian hinterland (August 1915). The archival material on the history of the Chełm Orthodox Diocese has been both much destroyed and dispersed, and thus one of the possible ways to study the history of Chełm eparchy is to examine the content of the press published in 1915–1918 in the Polish territories. The illustrated weekly under the analysis touched upon subjects pertaining to war destructions in the diocese of Chełm, consequences of a large number of civilians from the guberniyas of Chełm and Lublin sent to the Russian hinterland by the Russian administration and army in 1915, the first stages of the repossession of the Orthodox Church by the Roman Catholic Church, and attempts to establish local missions by the Jesuit Order and the Greek Orthodox priests. Initial research conclusions could be formulated after a look into the history of the Chełm eparchy before 1914 and at the situation during the first years of the Great War in the whole Chełm region and southern Podlachia. The presented analysis does not exhaust the subject under discussion, but previews it for further study.

References:

Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje, ed. G. Kuprianowicz, Chełm, 2009.
Bibliografia historii Polski XIX i XX wieku, vol. 3: 1864–1918, part 1, eds. S. Sokołowska, I. Ossowska, Warszawa, 2000.
Bieńkowski L., “Chełmska diecezja prawosławna”, in: Encyklopedia katolicka, vol. 3, Lublin, 1979.
Cabaj J., “Postawy ludności Chełmszczyzny wobec kwestii przynależności państwowej swych ziem (1912, 1918–1919)”, Kwartalnik Historyczny, 99 (1992).
Cabaj J., Społeczeństwo guberni chełmskiej pod okupacją niemiecką i austriacką w latach I wojny światowej, Siedlce, 2006.
Cimek H., “Ludowcy wobec idei parlamentu polskiego w latach 1918–1919”, Polityka i społeczeństwo, 2 (2005).
Cimek H., “Tradycje dezintegracyjne i integracyjne w polskim ruchu ludowym w latach 1914– 1918”, Res Historica, 20 (2005).
Cygan W.K., Wysocki W.J., W służbie Bogu i Ojczyźnie. Służba duszpasterska w polskich formacjach wojskowych 1914–1918, Mińsk Mazowiecki–Warszawa, 2012.
Demjaniuk B., Bieżeńcy, Łomża, 2005.
Dmitruk S., “Obraz Dumy Państwowej w prasie prawosławnej diecezji chełmskiej”, in: Z dziejów pewnego eksperymentu. Parlamentaryzm rosyjski na progu XX stulecia w kontekście kształtowania się świadomości politycznej narodów imperialnej Rosji, eds. A. Duszyk, K. Latawiec, M. Mądzik, Radom, 2008.
Dmitruk S., “Prawosławne Bractwo Przenajświętszej Bogurodzicy w Chełmie (1879–1914)”, Lublin, 2012, a doctoral thesis, Maria Curie-Skłodowska University Library in Lublin.
Dmitruk S., “Wspomnienia o powrocie z bieżeństwa w 1923 r. mieszkańca wsi Wilanowo”, Białoruskie Zeszyty Historyczne, 43 (2015).
Dmitruk S., “Życie monastyczne na terenie Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w”., Teka Komisji Historycznej. Oddział PAN w Lublinie, 6 (2009).
Dylągowa H., Dzieje Unii Brzeskiej (1596–1918), Warszawa–Olsztyn, 1996.
Fedoryk J., “Duchowieństwo prawosławne w Królestwie Polskim w latach 1875–1905”, Lublin 2010 (printout of a doctoral thesis stored in the Maria Curie-Skłodowska University Library in Lublin).
Głaz A., “Ewakuacja ludności cywilnej z Lubelszczyzny latem 1915 r”., Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 56 (2001).
Grosfeld L., “Sprawa Chełmszczyzny w 1918 r”., Kwartalnik Historyczny, 1 (1974). Grzesiak K., Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939, Lublin, 2010.
Hornyj M., Makar J., Makar W., Saluk A., Od deportacji do deportacji. Ukraińskie życie społeczno-polityczne na Chełmszczyźnie i Podlasiu (1915–1947). Badania. Wspomnienia. Dokumenty. W trzech tomach, vol. 1: Badania, Czerniowce, 2011.
Hrycak J., Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin, 2000.
Katalog czasopism lubelskich, prep. and ed. H. Wolska, Lublin, 1974.
Katalog czasopism lubelskich. G–M, prep. and ed. I. Wójcik, Lublin, 2005.
Klimecki M., Gorlice 1915, Warszawa, 1991.
Korzeniowski M., Mądzik M., Tarasiuk D., Tułaczy los. Uchodźcy polscy w imperium rosyjskim w latach pierwszej wojny światowej, Lublin, 2007.
Korzeniowski M., Na wygnańczym szlaku… Działalność Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego na Białorusi w latach 1915–1918, Lublin, 2001.
Kuprianowicz G., 1938. Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu, Chełm, 2008.
Kuprianowicz G., “Chełm jako ośrodek ukraińskiego ruchu narodowego w XIX i XX w. Zarys problematyki”, in: Na pograniczu kultur, ed. O. Popowicz, Przemyśl, 2000.
Kuprianowicz G., “Ukraińskie życie kulturalno-oświatowe i ekonomiczne na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w latach 1918–1926”, Rocznik Chełmski, 1 (1995).
Latawiec K., “Ewakuacja cywilnej administracji ogólnej szczebla powiatowego z guberni lubelskiej latem 1915 r”., Wschodni Rocznik Humanistyczny, 1 (2004).
Latawiec K., W służbie imperium… Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864–1915, Lublin, 2007.
Latawiec K., “Ewakuacja organów władzy administracji ogólnej wyższego i niższego szczebla guberni lubelskiej w 1914 r”., Radzyński Rocznik Humanistyczny, 2 (2002).
Leśniewska D., “Problem unicki na łamach ‘Polaka’”, in: Martyrologia Unitów Podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych. Unici Podlascy, vol. 1, eds. J. Skowronek, U. Maksymiuk, Siedlce, 1996.
Lewandowski J., Królestwo Polskie wobec Austro-Węgier. 1914–1918, Warszawa–Łódź, 1986.
Lewandowski J., Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny. 1772–1875, Lublin, 1996.
Lewandowski J., “Sprawa chełmska w czasie pierwszej wojny światowej”, in: Mychajło Hruszewski i jego Mała Ojczyzna – Chełmszczyzna w XIX–XX wieku, ed. G. Kuprianowicz, Chełm, 2011.
Łojek J., Myśliński J., Władyka W., Dzieje prasy polskiej, Warszawa, 1988.
Mazurek J., Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodźstwa chłopskiego do krajów Ameryki Łacińskiej (do 1939 roku), Warszawa, 2006.
Pajewski J., Pierwsza Wojna Światowa 1914–1918, Warszawa 1991.
Pękała K.P., abstract of the doctoral dissertation “Migracje ludności guberni chełmskiej w pierwszych latach wielkiej wojny (1914–1916)”, Lublin, 2012 (private collection of the author).
Pękała K., “Tomaszów Lubelski w pierwszym roku ‘Wielkiej Wojny’”, in: Roztocze. Historia i kultura, vol. 1, Tomaszów Lubelski–Lubaczów, 2011.
Prasa polska w latach 1864–1918, eds. Z. Kmiecik et al., Warszawa, 1976.
Reymont W., Z Ziemi Chełmskiej. Wrażenia i notatki, Warszawa, 1990.
Roszczenko M., “Kwestia tożsamości ruskiej (ukraińskiej) ludności Chełmszczyzny i Południowego Podlasia w XIX wieku”, in: Mychajło Hruszewski i jego Mała Ojczyzna – Chełmszczyzna w XIX–XX wieku, ed. G. Kuprianowicz, Chełm, 2011.
Serczyk W.A., Historia Ukrainy, Wrocław, 2001.
Sula D., Powrót ludności polskiej z byłego Imperium Rosyjskiego w latach 1918–1937, Warszawa, 2013.
Sulimierski W.Z., Oświata i życie kulturalno-społeczne Chełma w latach 1864–1939, Chełm, 2008.
Sygowski P., “Stan ilościowy cerkwi na terenie Lubelszczyzny (prawosławna diecezja chełmska) w 1914 roku. Próba ustalenia stanu faktycznego”, Wschodni Rocznik Humanistyczny, 1 (2004).
Szabaciuk A., ‘Rosyjski Ulster’. Kwestia chełmska w polityce imperialnej Rosji w latach 1863–1915, Lublin, 2013.
Trojnacka M., “Pietrzykowski Jozafat (Józafat) (1863–1932)”, in: Słownik biograficzny miasta Lublina, vol. 3, eds. T. Radzik, A.A. Wituski, J. Ziółek, Lublin, 2009.
Wasilewski L., “Ukraińcy rosyjscy wobec Chełmszczyzny i Podlasia”, Kultura Polski, 8 (1918).
Willaume M., “Działania zbrojne Rumunii podczas I wojny światowej w świetle doniesień lubelskiej Gazety Ludowej (1916–1917)”, in: W służbie Klio… Księga poświęcona pamięci Profesora Tadeusza Radzika, eds. J. Kłapeć, W. Kozyra, G. Kuprianowicz, R. Litwiński, M. Mazur, M. Sioma, R. Wysocki, Lublin, 2012.
Wrzyszcz A., Gubernia chełmska. Zarys ustrojowy, Lublin, 1997.
Zgórniak M., 1914–1918. Studia i szkice z dziejów Wojny Światowej, Kraków, 1987.
Бежанства 1915 года, ed. В. Луба, Беласток, 2000.
Железнякович С., История Яблочинского Свято-Онуфревского монастыря, vol. 2, Варшава, 2007.
Купріянович Г., “Холмське видання з Москви. „Холмський Украінський Календар на 1918 рік” як джерело для вивчення формування української нацйональної ідентичності холмщаків”, in: Mychajło Hruszewski i jego Mała Ojczyzna – Chełmszczyzna w XIX–XX wieku, ed. G. Kuprianowicz, Chełm, 2011.
Третяк Л., “Холмська духовна семінарія в 1875–1915 роках”, in: Українці Холмщини і Підляшшя: Історічн доля, духовна і матеріаьна култура впродовж віків. Збірник наукових праць, vol. 2, Луцьк, 2010.
Федорик Ю., Православне духовенство в Царстві Полському в 1875–1905 роках, Донецьк, 2013.