Neighbours. The tanathology of the Middle Neolithic societies in Kuyavia (ca 4400–3650 BC)

Rzepecki, Seweryn

doi:0081-3834

Skip to main menu
Skip to search engine
Skip to content
Skip to footer

Download

Title: Neighbours. The tanathology of the Middle Neolithic societies in Kuyavia (ca 4400–3650 BC)

Abstract:

The ways of dealing with the dead and the relationship the living had with death are one of the key elements constituting every culture. The present article is inspired by the terror management theory and it attempts to adapt it to the conditions of the Middle Neolithic Kuyavia. The area was inhabited by societies which fundamentally followed different sepulchral patterns. The author of the paper aims to outline the position of funerary behaviours in the rhythm of cultural transformations of that time.

References:

Bauman Z. 1992 Mortality, Immortality and Other Life Strategies. Cambridge: Polity.
Bokszański Z. 2006. Tożsamości zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bradley R. 1998. The Significance of Monuments. On the shaping of human experience in Neolithic and Bronze Age Europe. London — New York: Routledge.
http://www.tandfebooks.com/isbn/9780203024713 -
Chmielewski W. 1952. Zagadnienie grobowców kujawskich w świetle ostatnich badań. Łódź: Wydawnictwo Muzeum Archeologicznego w Łodzi.
Czebreszuk J. and Szmyt M. 2010. Społeczności Niżu Polskiego w III tys. przed Chr.: propozycja interpretacji kulturowo-społecznych. In S. Czopek and S. Kadrow (eds.), Mente et rutro. Studia archaeologica Johanni Machnik viro doctissimo octogesimo vitae anno ab amicis, collegis et discipulis oblate. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 153–165.
Czerniak L. 1980. Rozwój społeczeństw kultury późnej ceramiki wstęgowej na Kujawach. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Czerniak L. 1988. Czynniki zewnętrzne w rozwoju kulturowym społeczeństw Kujaw w okresie wczesnego i środkowego neolitu. In Cofta-Broniewska (ed.), Kontakty pradziejowych społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy. Inowrocław: Urząd Miejski w Inowrocławiu, 55–79.
Czerniak L. 1990. Kultura amfor kulistych a późnowstęgowy model kultury neolitycznych społeczeństw Niżu. Problem genezy systemu. In A. Cofta-Broniewska (ed.), Kultura amfor kulistych w rejonie Kujaw. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 29–68.
Czerniak L. 1994. Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach 5400–3650 p.n.e. Poznań: Polska Akademia Nauk, Instytut Archeologii i Etnologii.
Czerniak L. 2012. After the LBK. Communities of the 5th Millennium BC in North-Central Europe. In R. Gleser and V. Becker (eds,), Mitteleuropa im 5. Jahrtausend vor Christus. Beiträge zur Internationalen Konferenz in Münset 2010. Berlin: LIT Verlag.
Czerniak L. and Kośko A. 1993. Z badań nad genezą i systematyką kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Di Nola M. A. 1995. La morte trionfata. Antropologia del lutto. Roma: Newton Compton.
Domańska L. 2006. Cmentarzysko megalityczne kultury pucharów lejkowatych w Łącku, pow. Inowrocław. In J. Libera and K. Tunia (eds.), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin — Kraków: Instytut Archeologii PAN — Oddział w Krakowie, Instytut Archeologii UMCS w Lublinie, 289–299.
Domańska L. 2013. Krzemieniarstwo horyzontu klasycznowióreckiego kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Domańska L., Forysiak J., Rzepecki J. and Twardy J. 2013. The TRB culture settlement in the middle Tążyna Valley: a case study. In S. Kardow, P. Włodarczak (eds.), Environment and subsistence — forty years after Janusz Kruk’s “Settlement studies…”. Rzeszów — Bonn: Institute of Archaeology Rzeszów University, Dr Rudolf Habelt GMBH, 105–116.
Domańska L. and Kośko A. 1977. Przyczynek do studiów nad tanatologią społeczeństw późnoneolitycznych Niżu Polski. Archaeologia Baltica 2, 45–55.
Domańska L. and Rzepecki S. 2004. Łącko, Site 6, Pakość Commune, Poland: A Settlement and Megalithic Cemetery of the Funnel Beaker Culture. In H. Knutsson (ed.), Coast to Coast —Arrival. Results and Reflections. Uppsala: Department of Archaeology and Ancient History, Uppsala University, 419–433.
Eliade M. 1957. Das Heilige und das Profane. Vom Wesen des Religiösen. Reinbek: Rowohlt.
Gabałówna L. 1966. Ze studiów nad grupą brzesko-kujawską kultury lendzielskiej. Brześć Kujawski — stanowisko 4 (= Acta Archaeologica Lodziensia 14). Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Galor O. and Moav O. 2007 The Neolithic Revolution and Contemporary Variations in Life Expectancy. Brown University Working Papers 2007–14, 1–39.
Van Gennep A. 1909. Les rites de passage. Paris: Émile Nourry.
Grygiel R. 1986. The household cluster as a fundamental social unit of the Lengyel Culture in the Polish Lowlands. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 31, 43–334.
Grygiel R. 2008. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 2 (1–3). Środkowy Neolit. Grupa brzesko-kujawska kultury lendzielskiej. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych im. Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Hodder I. 1984. Burials, women and men in the European Neolithic. In D. Miller and C. Tilley (eds.), Ideology, Power and Prehistory. Cambridge: Cambridge University Press, 51–68.
https://www.cambridge.org/core/books/ideology-power-and-prehistory/burials-houses-women-and-men-in-the-european-neolithic/898BF0B3D3A3361731DF82C21AAB7E5D -
Hodder I. 1990. The Domestication of Europe. Oxford: Basil Blackwell.
Hodder I. 1999. Megaliths — production and reproduction. In K. W. Beinhauer, G. Cooney, Ch. E. Guksch and S. Kus (eds.), Studien zur Megalithik. The Megalithic Phenomenon. Weissbach: Beier and Beran, Archäologische Fachliteratur, 29–35.
Huizinga J. 1939. Homo Ludens. Versuch einer Bestimmung des Spielelements der Kultur. Amsterdam: Pantheon Akademische Verlagsanstalt.
Huntington S. 1996. The Clash of Civilisations and the Remaking of World Order. New York: Simon and Schuster.
Jankowska D. 1999. Megalithikum und kujawische Gräber. In K. W. Beinhauer, G. Cooney, Ch. E. Guksch and S. Kus (eds.), Studien zur Megalithik. The Megalithic Phenomenon. Weissbach: Beier nad Beran, Archäologische Fachliteratur, 215–226.
Jankowska D. 2009/2010. W kwestii obrządku pogrzebowego KPL na ziemiach polskich — stare i nowe problemy. Sborník Prací Filozofické Fakulty Brnĕnské Univerzity. Studia Minora Facultatis Philosophica Universitatis Brunensis M14-15, 263–275.
Jażdżewski K. 1936. Kultura puharów lejkowatych w Polsce Zachodniej i Środkowej. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Jażdżewski K. 1936. Neolityczne groby zwierzęce z Kujaw. Z Otchłani Wieków 11, 41–50.
Jażdżewski K. 1938. Cmentarzyska kultury ceramiki wstęgowej I związane z nimi ślady osadnictwa w Brześciu Kujawskim. Wiadomości Archeologiczne 15, 1–105.
Józefów-Czerińska B. 2012. Obrzędowość pogrzebowa. In S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot and A. Zalewska (eds.), Przeszłosć społeczna. Próba konceptualziacji. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 318–330.
Kośko A. 1979. Rozwój kulturowy społeczeństw Kujaw w okresach schyłkowego neolitu i wczesnej epoki brązu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Kośko A. 1981. Udział południowo-wschodnioeuropejskich wzorców kulturowych w rozwoju niżowych społeczeństw kultury pucharów lejkowatych. Grupa mątewska. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Kośko A. 1990. Kultura amfor kulistych a kultura pucharów lejkowatych. In A. Cofta-Broniewska (ed.), Kultura amfor kulistych w rejonie Kujaw. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 87–113.
Kozielecki J. 2002. Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kozłowski L. 1921. Groby megalityczne na wschód od Odry. Prace i Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 2, 1–65.
Kukawka S. 1997. Na rubieży środkowoeuropejskiego świata wczesnorolniczego. Społeczności Ziemi Chełmińskiej w IV tysiącleciu p.n.e. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Lévy-Bruhl L. 1918. Les fonctions mentales dans les sociétés inférieures. Paris: Librairie Félix Alcan.
Lorkiewicz W. 2012. Biologia wczesnorolniczych populacji ludzkich grupy brzesko-kujawskiej kultury lendzielskiej (4600–4000 BC). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Łukaszewski W. 2010. Udręka życia. Sopot: Smak Słowa.
Łukaszewski W. and Boguszewska J. 2008. Strategie obrony przed lękiem egzystencjalnym. Nauka 4/2008, 23–34.
Mesjasz J. 2010. Klątwa czy dar przemijania? Studium z tanatopsychologii. Warszawa: Difin.
Midgley M. 1985. The Origin and Function of the Earthen Long Barrows of Northern Europe (= BAR International Series 259). Oxford: Archaeopress.
Midgley M. 2005. The Monumental Cemeteries of Prehistoric Europe. Brimscombe Port: Tempus.
Minta-Tworzowska D. 2009. Archeologia i jej źródła wobec problematyki śmierci. In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Metody. Źródła. Dokumentacja (= Funeralia Lednickie. Spotkanie 11). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, 147–152.
Musiał Z. and Wolniewicz B. 2010. Ksenofobia i wspólnota. Przyczynek do filozofii człowieka. Komorów: Antyk.
Niesiołowska E. 1967. Materiały neolityczne ze stanowiska 6 w Pikutkowie, pow. Włocławek. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 14, 79–144.
Nowak M. 2009. Drugi etap neolityzacji ziem polskich. Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nowicka E. 1972. Bunt i ucieczka. Zderzenie kultur i ruchy społeczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pyszczynski T., Greenberg J. and Solomon S. 1997. Why do we need what we need? A terror management theory perspective on the roots of human motivation. Psychological Inquiry 8, 1–20.
Rohde E. 1890. Psyche. Seelenkult und Unsterblichkeitsglaube der Griechen, Freiburg; Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck).
Rzepecki S. 2004. Społeczności środkowoneolitycznej kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Rzepecki S. 2006. Z badań nad genezą grobowców kujawskich. In J. Libera and K. Tunia (eds.), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin — Kraków: Instytut Archeologii PAN — Oddział w Krakowie, Instytut Archeologii UMCS w Lublinie, 77–84.
Rzepecki S. 2011. The roots of megalithism in the TRB culture. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Rzepecki S. 2013. Beside the mainstream. Some reflections on the LBK in Kujavia. Sprawozdania Archeologiczne 65, 79–130.
Rzepecki S. 2014. Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Rzepecki S. 2014. Palimpsest, time perspectivism and megaliths. Sprawozdania Archeologiczne 66, 9–20.
Schiffer M. B. 1987. Formation Processes of the Archeological Record. Albuquerque: University of New Mexico Press.
Sherratt A. 1990. The Genesis of the Megaliths: Monumentality, Ethnicity and Social Complexity In Neolithic North-West Europe. World Archaeology 22, 147–167.
http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00438243.1990.9980137 -
Sommer U. 1991. Zur Entstehung archäologischer Fundvergesellschaftungen. Versuch einer archäologischen Taphonomie. In Studien zur Siedlungsarchäologie 1 (= Universitätsforschungen zur Prähistorischen Archäologie 6). Bonn: Dr Rudolf Habelt GMBH, 51–193.
Szmyt M. 1992. Łojewo, gm. Inowrocław, woj. bydgoskie, stan. 35, osiedle z fazy wczesnowióreckiej kultury pucharów lejkowatych. (Z badań nad genezą i systematyką kultury pucharów lejkowatych na Kujawach). Sprawozdania Archeologiczne 44, 49–98.
Szmyt M. 1996. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Szmyt M. 2008. Podobnie choć inaczej? Ze studiów nad zróżnicowaniem reguł socjoorganizacyjnych ugrupowań kultury amfor kulistych. In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds.), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. Rocznicę urodzin. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 495–527.
Szmyt M. 2011. Kurhany w kulturze amfor kulistych. Dwa przykłady z Kujaw. In H. Kowalewska-Marszałek and P. Włodarczyk (eds.), Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV–II tysiącleciu p.n.e. Kraków — Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 109–122.
Szmyt M. 2013. Late Neolithic Landscapes on the Polish Lowland: people, culture and economy in Kujawy — 4th and 3rd millennia BC. Poznań — Bonn: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Dr Rudolf Habelt GMBH.
Szmyt M. and Czebreszuk J. 2010. Społeczności Niżu Polskiego w III tys. Przed Chr.: propozycja interpretacji kulturowo-społecznych. In S. Czopek and S. Kadrow (eds), Mente et rutro. Studia archaeologica Johanni Machnik viro doctissimo octogesimo vitae anno ab Amicis, collegis et discipulis oblate. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 153–165.
Thomas L.-V. 2010. Tworzenie tanatologii. In S. Rosiek (ed.), Wymiary śmierci, Gdańsk: Słowo/Obraz/Terytoria, 11–32.
Turner J. H. 1998. The Structure of Sociological Theory. Belmont, CA: Wadsworth.
Veit U. 1999. Überlegungen zur Funktion und Bedeutung der Megalithgräber. In K. W. Beinhauer, G. Cooney, Ch. E. Guksch and S. Kus (eds.), Studien zur Megalithik. The Megalithic Phenomenon. Weissbach: Beier nad Beran, Archäologische Fachliteratur, 395–419.
Vovelle M. 1983. La Mort et l’Occident de 1300 à nos jours. Paris: Gallimard.
Wiklak H. 1975. Wyniki badań wykopaliskowych na grobowcu 9 w Sarnowie pow. Włocławek. Sprawozdania Archeologiczne 27, 43–53.
Wiklak H. 1980. Wyniki badań wykopaliskowych w obrębie grobowca 8 w Sarnowie w woj. włocławskim. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 27, 33–83.
Wiklak H. 1990. Z badań nad osadnictwem kultury pucharów lejkowatych w Sarnowie na Kujawach. Sprawozdania Archeologiczne 42, 109–127.
Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej. Wrocław: Ossolineum.
Woźny J. 2014. Archeologia kamieni symbolicznych. Od skały macierzystej do dziedzictwa przodków. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.