Wydawca:

Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk

Miejsce wydania:

Warszawa

Typ obiektu:

Czasopismo/Artykuł

Abstrakt:

Tradycja Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP) w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach na świecie, sięga XIX w., a ogromna część jednostek w ostatnich latach obchodziła uroczyście jubileusze stu lat swojej działalności. W międzyczasie OSP wystawiana była na wiele ciężkich prób, które nie tylko jej nie osłabiły, ale wręcz wzmocniły. Co prawda okres transformacji ustrojowej ujawnił wiele negatywnych zjawisk w OSP, takich jak zależności klientelistyczne czy zjawisko „nostalgicznej wegetacji”, które już z samej nazwy wskazuje na swego rodzaju zabetonowanie struktury tej formacji. Niemniej OSP wciąż jest najliczniej reprezentowaną organizacją pozarządową w Polsce i w najbliższym czasie zapewne się to nie zmieni. Jednakże wiele zmian, w tym dążenie do profesjonalizacji strażaka ochotnika, może powodować zniechęcenie służbą ochotniczą i zjawisko luki pokoleniowej, którą trudno będzie zastąpić. Proces odejścia od wartości nieodpłatnej pracy na rzecz lokalnych wspólnot może się okazać procesem nieodwracalnym. Stąd też niezwykle istotne jest poznanie opinii strażaków ochotników, gdyż zauważają już oni, że sukcesywnie zostają dzieleni na lepszych i gorszych, profesjonalistów i amatorów, systemowo i administracyjnie wykluczanych z bezpośrednich działań, do których ponad sto lat temu zostali powołani i którym nieustannie przyświeca ten sam cel: „Bogu na chwałę, ludziom na pożytek”. W artykule prezentowane są wyniki badań wśród druhów OSP i MDP, których celem było uzyskanie odpowiedzi na pytania o przyszłość OSP w Polsce oraz poznanie opinii o tym, co współcześnie kieruje młodymi ludźmi, którzy wstępują lub opuszczają OSP, co należałby zrobić, by zwiększyć rekrutację oraz zminimalizować skutki niskiego poziomu wymiany pokoleniowej druhów. Celem badań było także uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy OSP nadal traktowane jest jako stowarzyszenie „nostalgiczne”.

Bibliografia:

Adamiak P., Biejat M., Charycka B. (2016). Ochotnicze Straże Pożarne: Lokalne Centra Kultury. Raport z badań. Warszawa: Stowarzyszenie Klon/Jawor.
Angrosino M. (2010). Badania etnograficzne i obserwacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Babbie E. (2007). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Banks M. (2009). Materiały wizualne w badaniach jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Charmaz K. (2009). Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ciechorska-Kulesza K., Obracht-Prondzyński C. (2014). Mieszkańcy Żuław czy Żuławiacy? O dylematach tożsamościowych w Delcie Wisły. Acta Elbingensia. Kwartalnik naukowy Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej, 21 (2), 63–78. Seria: Nauki ekonomiczne, 4.
Cowlishaw S., Evans L., McLennan J. (2008). Families of rural volunteer firefighters. Rural Society, 18 (1), 17–25.
Degel D., Wiesche L., Rachuba S., Werners B. (2014). Reorganizing an existing volunteer fire station network in Germany. Socio-Economic Planning Sciences 48 (2), 149–157.
Fedyszak-Radziejowska B. (2018). Społeczności wiejskie: Postawy, wartości i uwarunkowania społeczno-ekonomiczne. W: J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.). Polska wieś 2018: Raport o stanie wsi (s. 65–86). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Flick U. (2011). Jakość w badaniach jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Flick U. (2010). Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gliński P. (2006). Style działań organizacji pozarządowych w Polsce. Grupy interesu czy pożytku publicznego? Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Goszczyński W., Kamiński R., Knieć W. (2013). Dylemat linoskoczka, czyli o profesjonalizacji autentyczności i perspektywach rozwoju organizacji pozarządowych na wsi i w małych miastach. Toruń–Warszawa: Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich.
Goszczyński W., Knieć W., Czachowski H. (2015). Lokalne horyzonty zdarzeń: Ludność i kapitał społeczny w kulturze (nie)ufności na przykładzie wsi kujawsko-pomorskiej. Toruń: Muzeum Etnograficzne w Toruniu.
Graczyk L. (2019). O badaniach, strukturze i spojrzeniach. W: L. Graczyk, P. Heppner, S. Hrycyk-Kubat, M. Jaszczołt, A. Karpińska, M. Krassowski, M. Maciejewska M. Makuch, J. Marcinkowska (red.). Ochotnicze Straże Pożarne – kulturotwórcy. Kulturotwórcza funkcja Ochotniczych Straży Pożarnych na terenach wiejskich i małomiasteczkowych województwa mazowieckiego. Raport z badań (s. 9–25). Warszawa: Mazowiecki Instytut Kultury.
Hardin R. (2009). Zaufanie. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Haski-Leventhal D., McLeigh J.D. (2009). Firefighters volunteering beyond their duty: An essential asset in rural communities. Journal of Rural and Community Development, 4 (2), 80–92.
Herbst J. (2018). Nieocenione, niedocenione: Skala działań organizacji społecznych na wsi. W: J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.). Polska wieś 2018: Raport o stanie wsi (s. 181–203). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Iłowiecka-Tańska I. (2011). Liderzy i działacze. O idei trzeciego sektora w Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Jakimowicz M. (2015). „Stałam się już tylko Polką”: Narracje biograficzne kobiet ocalonych z czystki etnicznej w Galicji Wschodniej w latach 1943–1944. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne, 43 (2), 109–121.
Jaszczołt M. (2019). Historia OSP w dużej pigułce. W: L. Graczyk, P. Heppner, S. Hrycyk-Kubat, M. Jaszczołt, A. Karpińska, M. Krassowski, M. Maciejewska, M. Makuch, J. Marcinkowska (red.), Ochotnicze Straże Pożarne – kulturotwórcy. Kulturotwórcza funkcja Ochotniczych Straży Pożarnych na terenach wiejskich i małomiasteczkowych województwa mazowieckiego. Raport z badań (s. 47–50). Warszawa: Mazowiecki Instytut Kultury.
Kamiński R. (2008). Aktywność społeczności wiejskich. Lokalne inicjatywy organizacji pozarządowych. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Konecki K. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mandes S. (2012). Świat przeżywany w socjologii. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Marcysiak T. (2019). Woda naprzód! Szkice z wywiadów autobiograficznych druhów Ochotniczych Straży Pożarnych z gminy wiejskiej Golub-Dobrzyń. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
NIK (2019). Informacja o wynikach kontroli. Finansowanie działalności Ochotniczych Straży Pożarnych. Delegatura NIK w Poznaniu. Plik pdf ze strony https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/18/093/LPO/ (dostęp: 23.05.2021).
NVFC [National Volunteer Fire Council] (2018). Volunteer fire service culture: Essential strategies for success. Greenbelt: National Volunteer Fire Council. https://www.nvfc.org (dostęp: 5.04.2021).
Pazderski F., Walczak B. (2015). Społecznicy, profesjonalni działacze czy obywatelscy malkontenci? Formalna i nieformalna aktywność społeczna Polaków w świetle badań ogólnopolskich. W: G. Chimiak, K. Iwińska (red.), Krajobraz społecznościowy. Polska 2014 (s. 137–165). Warszawa: Collegium Civitas. Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL.
Putnam R. (1993). Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Kraków–Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego.
Rapley T. (2010). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rifkin J. (2001). Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Rose G. (2010). Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Skoczek T. (2021). Rycerze Świętego Floriana. W służbie Bogu i Ojczyźnie. Katalog wystawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Muzeum Niepodległości.
Stanny M., Rosner A., Komorowski Ł. (2018). Monitoring Rozwoju Obszarów Wiejskich. Etap III. Struktury społeczno-gospodarcze, ich przestrzenne zróżnicowanie i dynamika. Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Szaflik J.R. (1985). Dzieje Ochotniczych Straży Pożarnych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Szlichta E. (2021). Silny związek to nasze bezpieczeństwo. W: M. Zalewski (red.), Analizy Strategiczne Florian 2050, t. 3 (s. 322–344). Warszawa: Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Szymańska-Palaczyk A. (2016). Wolontariat w Polsce. Przykład projektu Polska Cyfrowa Równych Szans. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 78 (1), 255–271.
Tabasz W. (2002). Ochotnicze Straże Pożarne Podkarpacia na przełomie tysiącleci. Szkic socjologiczno-monograficzny województwa podkarpackiego. Tyczyn: Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie.
Tocqueville A. (1976). O demokracji w Ameryce. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Czasopismo/Seria/cykl:

Wieś i Rolnictwo

Zeszyt:

2 (191)

Strona pocz.:

107

Strona końc.:

129

Identyfikator zasobu:

oai:rcin.org.pl:243691 ; doi:10.53098/wir022021/05 ; 0137-1673 (print); 2657-5213 (on-line)

Źródło:

kliknij tutaj, żeby przejść

Język:

pl

Język streszczenia:

eng

Prawa:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Zasady wykorzystania:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem:

Digitalizacja:

Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk

Lokalizacja oryginału:

Biblioteka Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Dofinansowane ze środków:

Program "Rozwój czasopism naukowych"- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (projekt numer RCN/SP/0473/2021/1)

Dostęp:

Otwarty