Inny tytuł:

Przegląd Geograficzny T. 96 z. 3 (2024)

Wydawca:

IGiPZ PAN

Miejsce wydania:

Warszawa

Opis:

24 cm

Abstrakt:

Extremes in air temperature are mostly studied with regards to summer period. However, the importance of above-average temperature in colder parts of the year should be highlighted too, as these extremes play an essential role for the phenological seasons and may also signalise the impacts of climate change. The aim of this work was to explore the uniqueness and synoptic background of abnormally warm February and March 2024 in Poland. The results show that during both months the inflow of rare tropical air masses determined the appearance of the highest temperature. However, the characteristics of the two months were different. During February, most days displayed the above-average daily mean temperature. In March, on the other hand, thermal situation was more complex. Both frost days and hot days were noted, with extreme minimum temperature often lower during March than in February. Under current state of knowledge, the results described in the paper represent very specific anomalies resulting from rare synoptic conditions, yet it is possible that due to climate change more events of this type will be noted in Poland and Central Europe.

Bibliografia:

Agrometeo IMGW-PIB. (2024). Słownik pojęć. Retrieved from: https://agrometeo.imgw.pl/slownik_pojec (22.05.2024).
Ballester, J., Rodó, X., & Giorgi, F. (2010). Future changes in Central Europe heat waves expected to mostly follow summer mean warming. Climate Dynamics, 35, 1191‑1205. https://doi.org/10.1007/s00382-009-0641-5
Barriopedro, D. Fischer, E.M, Luterbacher, J., Trigo, R.M., García-Herrera, R. (2011). The hot summer of 2010: redrawing the temperature record map of Europe. Science, 332(8), 220-224. https://doi.org/10.1126/science.1201224
Bartoszek, K., & Kaszewski, B.M. (2022). Changes in the frequency and temperature of air masses over East-Central Europe. International Journal of Climatology, 42, 8214‑8231. https://doi.org/10.1002/joc.7704
Belik, K., & Beuch, S. (2019). Wyjątkowo wczesny lęg słonki Scolopax rusticola w Lasach Lublinieckich (woj. śląskie). Ptaki Śląska, 26, 127‑131.
Benison, M., Stephenson, D.B., Christensen, O.B., Ferro, C.A.T., Frei, C., Goyette, S., Halsnaes, K., Holt, T., Jylhä, K., Koffi, B., Palutikof, J., Schöll, R., Semmler, T., & Woth, K. (2007). Future extreme events in European climate: an exploration of regional climate model projections. Climate change, 81, 71‑95. https://doi.org/10.1007/s10584-006-9226-z
Biuletyn Monitoringu Klimatu Polski. (2014). Marzec 2014. Retrieved from: https://klimat.imgw.pl/pl/biuletyn-monitoring/#2014/03 (31.05.2024).
Biuletyn Monitoringu Klimatu Polski. (2024). Luty 2024. Retrieved from: https://klimat.imgw.pl/pl/biuletyn-monitoring/#2024/02 (30.05.2024).
Biuletyn Monitoringu Klimatu Polski. (2024). Marzec 2024. Retrieved from: https://klimat.imgw.pl/pl/biuletyn-monitoring/#2024/03 (31.05.2024).
de Bono, A., Peduzzi, P., Kluser, S., & Giuliani, G. (2004). Impacts of summer 2003 heat wave in Europe. UNEP/DEWA/GRID European Environmental Alert Bulletin, 2, 1.
Caloiero, T. (2017). Trend of monthly temperature and daily extreme temperature during 1951‑2012 in New Zealand. Theoretical & Applied Climatology, 129, 111‑127. https://doi.org/10.1007/s00704-016-1764-3
Christidis, N., Gareth, S.J. & Stott, P.A. (2015). Dramatically increasing chance of extremely hot summers since the 2003 European heatwave. Natural Climate Change, 5, 46-50. https://doi.org/10.1038/nclimate2468
Ciryt, B. (2024). Stacje narciarskie pod Krakowem liczą straty. Nie ma śniegu, narciarzy, zabawy. Większość tras zamkniętych, działają nieliczne szkółki. Retrieved from: Gazeta Krakowska, https://gazetakrakowska.pl/stacje-narciarskie-pod-krakowem-licza-straty-nie-ma-sniegu-narciarzyzabawy-wiekszosc-tras-zamknietych-dzialaja-nieliczne/ar/c1‑18306953 (21.09.2024).
CMM IMGW-PIB. (2024). Materiały wizualne (Visual materials). Retrieved from: https://cmm.imgw.pl/ (04.06.2024).
Dane Publiczne IMGW-PIB. (2024). Dane archiwalne (Archive data). Retrieved from: https://danepubliczne.imgw.pl/ (04.06.2024).
Deutscher Wetterdienst. (2024). Archiv GFS. Retrieved from: https://www.wetter3.de/archiv_gfs_dt.html (18.09.2024).
Dziennik Polski. (2024). Czynne stacje narciarskie w Małopolsce. Białka i Jaworzyna jeszcze się trzymają. Gdzie można pojeździć na nartach? Dziennik Polski, 7.03.2024. Retrieved from: https://dziennikpolski24.pl/czynne-stacje-narciarskie-w-malopolsce-bialka-i-jaworzyna-jeszcze-sietrzymaja-gdzie-mozna-pojezdzic-na-nartach-7032024/ar/c3‑18325257 (21.09.2024).
Feng, R., Yu, R., Zheng, H., & Gan, M. (2018). Spatial and temporal variations in extreme temperature in Central Asia. International Journal of Climatology, 38(S1), 388‑400. https://doi.org/10.1002/joc.5379
Fonseca, D., Carvalho, M.J., Marta-Almeida, M., Melo-Gonçalves, P., & Rocha, A. (2016). Recent trends of extreme temperature indices for the Iberian Peninsula. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 94, 66‑76. https://doi.org/10.1016/j.pce.2015.12.005
Girguś, R. (2022). Wyjątki ze źródeł historycznych o nadzwyczajnych zjawiskach hydrologicznych i meteorologicznych na ziemiach polskich w latach 1601‑1920. Warszawa: Seria Publikacji Naukowo-Badawczych IMGW-PIB.
Guerreiro, S.B., Dawson, R.J., Kilsby, C., Lewis, E., & Ford, A. (2018). Future heat-waves, droughts and floods in 571 European cities. Environmental Reseach Letters, 13. https://doi.org/10.1088/1748-9326/aaaad3
IMGW-PIB. (2024). Charakterystyka wybranych elementów klimatu w Polsce w lutym 2024 roku. Retrieved from: https://www.imgw.pl/wydarzenia/charakterystyka-wybranych-elementow-klimatu-w-polsce-w-lutym-2024-roku (04.06.2024).
IMGW-PIB. (2024). Charakterystyka wybranych elementów klimatu w Polsce w marcu 2024 roku. Retrieved from: https://www.imgw.pl/wydarzenia/charakterystyka-wybranych-elementow-klimatu-w-polsce-w-marcu-2024-roku (04.06.2024).
IMGW-PIB. (2024). IMGW-PIB: Charakterystyka wybranych elementów klimatu w Polsce w kwietniu 2022 roku. Retrieved from: https://imgw.pl/wydarzenia/imgw-pib-charakterystyka-wybranych-elementow-klimatu-w-polsce-w-kwietniu-2022-roku (04.06.2024).
IPCC. (2023). Summary for Policymakers. In: Core Writing Team, H. Lee, & J. Romero (eds.), Climate Change 2023: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Geneva: IPCC Switzerland (p. 1‑34). https://doi.org/10.59327/IPCC/AR6-9789291691647.001
Karaczun, Z.M., & Kozyra, J. (2020). Wpływ zmiany klimatu na bezpieczeństwo żywnościowe Polski. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Klimat IMGW-PIB. (2024). Normy klimatyczne 1991‑2020. Retrieved from: https://klimat.imgw.pl/pl/climate-normals/TSR_AVE (04.06.2024).
Kossowska-Cezak, U. (2010). Fale upałów i okresy upalne - metody ich wyróżniania i wyniki zastosowania. Prace Geograficzne, 123, 143‑149.
Kossowska-Cezak, U. (2010). Występowanie pogody gorącej w Warszawie (1951‑2009). Przegląd Geograficzny, 1-2, 61‑75.
Kossowska-Cezak, U., & Skrzypczuk, J. (2011). Pogoda upalna w Warszawie (1947‑2010). Prace i Studia Geograficzne, 47, 139‑146.
Kossowska-Cezak, U., & Wawer, J. (2014). Skrajności termiczne w klimacie Warszawy (1947‑2013). Prace i Studia Geograficzne, 56, 119‑145.
Kossowska-Cezak, U., & Twardosz, J., (2016). Zależność liczby niezwykle zimnych i niezwykle ciepłych miesięcy w Europie (1951‑2010) od liczby uwzględnionych stacji meteorologicznych. Przegląd Geofizyczny, 61, 3‑4, 225‑237.
Kossowska-Cezak, U., Pełech, S., & Twardosz, J. (2016). Niezwykle zimne miesiące zimowe w Europie (1951‑2010). Przegląd Geofizyczny, 61, 1‑2, 45‑72.
Kozłowska-Szczęsna, T., Krawczyk, B., & Kuchcik, M. (2004). Wpływ środowiska atmosferycznego na zdrowie i samopoczucie człowieka. Monografie IGiPZ PAN, 4, 124‑129.
Krzyżewska, A. (2010). Fale upałów jako zjawisko ograniczające turystykę w dużych miastach świata. In: A. Richling (ed.) Krajobrazy rekreacyjne - kształtowanie, wykorzystanie, transformacja. Problem Ekologii Krajobrazu, 27, 239‑244.
Krzyżewska, A. (2014). Przegląd metod wydzielania fal upałów i fal mrozów. Przegląd Geofizyczny. Przegląd zagadnień naukowych, 59(3‑4), 157‑173.
Krzyżewska, A., & Wereski, S. (2011). Fale upałów i mrozów w wybranych stacjach Polski na tle regionów bioklimatycznych (2000‑2010). Przegląd Geofizyczny, 56, 1‑2, 99‑109.
Kuchcik, M. (2006). Defining heat waves - different approaches. Geographica Polonica, 79(2), 47‑63.
Kuchcik, M. (2006). Fale upałów w Polsce w latach 1993‑2002. Przegląd Geograficzny, 78(3), 397‑412.
Kundzewicz, Z.W. (2017). Wielkoskalowa zmiana klimatu (obserwacje, interpretacja, projekcje). In: Z.W. Kundzewicz, Ø. Hov, T. Okruszko (eds.), Zmiany klimatu i ich wpływ na wybrane sektory w Polsce (p.14‑30). Poznań: ISRL PAN.
Kundzewicz, Z.W. (2017). Konsekwencje zmian klimatu i adaptacja do nich. In: Z.W. Kundzewicz, Ø. Hov, T. Okruszko (eds.), Zmiany klimatu i ich wpływ na wybrane sektory w Polsce (p. 31‑45), Poznań: ISRL PAN.
Mager, P., & Kępińska-Kasprzak, M. (2016). Pojawy fenologiczne w 2014 roku w Trzebawiu koło Poznania na tle wcześniejszych obserwacji fitofenologicznych na obszarze środkowej Wielkopolski. Acta Scientiarum Polonorum Formatio Circumiectus, 15(2), 93‑103. http://doi.org/10.15576/ASP.FC/2016.15.2.93
Miętus, M., Owczarek, M., & Filipiak, J. (2002). Warunki termiczne na obszarze Wybrzeża i Pomorza w świetle wybranych klasyfikacji. Materiały Badawcze IMGW. Seria Meteorologia, 36, 1‑56.
Niedźwiedź, T. (2017). Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski południowej. Sosnowiec: Uniwersytet Śląski. Retrieved from: https://klimatologia.us.edu.pl/kalendarz-typow-cyrkulacjicalendar-of-circulation-types/ (20.05.2024).
Niedźwiedź, T. (2020). Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski południowej (unpublished document).
Nowosad, M. (2019). O problemach związanych z wyznaczaniem typów cyrkulacji atmosferycznej Lityńskiego. Prace Geograficzne, 159, 49‑66, https://doi.org/10.4467/20833113PG.19.019.11487
Pellegrini, E., Lorenzini, G., & Nali, C. (2007). The 2003 European Heat Wave: which role for ozone? Some data from Tuscany, Central Italy. Water, Air and Soil Pollution, 181, 401‑408. https://doi.org/10.1007/s11270-006-9310-z
Pianko-Kluczyńska, K. (2007). Nowy kalendarz typów cyrkulacji atmosfery według J. Lityńskiego. Wiadomości Meteorologii, Hydrologii, Gospodarki Wodnej, 61(1, 4), 65‑85.
Pianko-Kluczyńska, K. (2018). Kalendarz typów cyrkulacji atmosferycznej według J. Lityńskiego. IMGW-PIB.
Piotrowicz, K. (2005). Ekstremalne warunki termiczne w Krakowie. In: E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki, J. (eds.). Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne (p. 89‑96). Warszawa: Polskie Towarzystwo Geofizyczne/IMGW.
Piotrowicz, K., Bielec-Bąkowska, Z., & Krzyworzeka, K. (2020). Groźne zjawiska meteorologiczne w Krakowie i powiecie krakowskim w świetle interwencji straży pożarnej i policji. Kraków: IGiGP UJ.
Piotrowski, P. (2023). The variability of atmospheric circulation over Poland in the years 1950‑2021. Acta Geographica Lodziensia, 113, 77‑88. https://doi.org/10.26485/AGL/2023/113/4
Robine, J.M., Cheung, S.L, Le Roy, S., Van Oyen, H., Griffiths, C., Michel, J.P. & Herrmann, F.R. (2008). Death toll exceeded 70,000 in Europe during the summer of 2003, C. R. Biologies, 331, 171-178. https://doi.org/110.1016/j.crvi.2007.12.001
Russo, S., Sillmann, J., & Fischer, E.M. (2015). Top ten European heatwaves since 1950 and their occurrence in the coming decades. Environmental Research Letters, 10(12). https://doi.org/10.1088/1748-9326/10/12/124003
Strupczewski, W., & Girguś, J. (1965). Wyjątki ze źródeł historycznych o nadzwyczajnych zjawiskach hydrologiczno-meteorologicznych na ziemiach polskich w wiekach od X do XVI, Warszawa: Instrukcje i Podręczniki PIHM, 87.
Sulikowska, A., Wypych, A., & Woszczek, I. (2016). Fale upałów latem 2015 roku i ich uwarunkowania cyrkulacyjne. Badania Fizjograficzne, 7(A67), 205‑223. https://doi.org/10.14746/bfg.2016.7.16
Tangborn, W. (2003). Winter warming indicated by recent temperature and precipitation anomalies. Polar Geography, 27(4), 320‑338.
Tomczyk, A.M., Bednorz, E., Półrolniczak, M., & Kolendowicz, L. (2018). Strong heat and cold waves in Poland in relation with the large-scale atmospheric circulation. Theoretical and Applied Climatology, 137, 1909‑1923. https://doi.org/10.1007/s00704-018-2715-y
Tomczyk, A.M., Sulikowska, A., Bednorz, E., & Półrolniczak, M. (2019). Atmospheric circulation conditions during winter warm spells in Central Europe. Natural Hazards, 96, 1413‑1428. https://doi.org/10.1007/s11069-019-03621-4
Twardosz, J., & Kossowska-Cezak, U. (2015). Exceptionally hot and cold summers in Europe (1951‑2010). Acta Geophysica, 63, 275‑300. https://doi.org/10.2478/s11600-014-0261-2
Twardosz, J., & Kossowska-Cezak, U. (2016). Exceptionally cold and mild winters in Europe (1951‑2010). Theoretical and Applied Climatology, 125(1), 399‑411. https://doi.org/10.1007/s00704-015-1524-9
Węgrzyn, A. (2008). Typowe i anomalne długości okresu wegetacyjnego na Lubelszczyźnie. Acta Agrophysica, 12(2), 561‑573.
Wibig, J. (2007). Fale ciepła i chłodu w środkowej Polsce na przykładzie Łodzi. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geograhica Physica, 8, 27‑61.
Wibig, J., Podstawczyńska, A., Rzepa, M., & Piotrowski, P. (2009). Coldwaves in Poland - frequency, trends and relationships with atmospheric circulation. Geographica Polonica, 82, 47‑59.
Wibig, J., Podstawczyńska, A., Rzepa, M., & Piotrowski, P. (2009). Heatwaves in Poland - frequency, trends and relationship with atmospheric circulation. Geographica Polonica, 82, 33‑46.
Więcław, M. (1999). Przestrzenne zróżnicowanie częstości występowania mas powietrza nad Polską w latach 1971‑1990. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, A50, 175‑188.
Xie, J. (2022). Record high warm 2021 February temperature over East Asia. Bulletin of the American Meteorological Society, 103, 2917‑2922. https://doi.org/10.1175/BAMS-D-22-0139.1
Zimnol, J., & Bielec-Bąkowska, Z. (2019). Dni ciepłe i chłodne w Polsce (1966‑2017). Prace Geograficzne, 159, 67‑86. https://doi.org/10.4467/20833113PG.19.020.11488

Czasopismo/Seria/cykl:

Przegląd Geograficzny

Tom:

96

Zeszyt:

3

Strona pocz.:

395

Strona końc.:

416

Szczegółowy typ zasobu:

Artykuł

Format:

application/octet-stream

Identyfikator zasobu:

oai:rcin.org.pl:242419 ; 0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2024.3.5

Źródło:

CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; kliknij tutaj, żeby przejść

Język:

pol

Język streszczenia:

eng

Prawa:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Zasady wykorzystania:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitalizacja:

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk

Lokalizacja oryginału:

Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Dofinansowane ze środków:

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, lata 2010-2014, Priorytet 2. Infrastruktura strefy B + R ; Unia Europejska. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Dostęp:

Otwarty