Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 96 z. 3 (2024)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Abstract:

W pracy przedstawiono wybrane charakterystyki hydrologiczne i fizyczne jezior przymorskich ukształtowane pod wpływem obserwowanej zmiany elementów klimatycznych. Charakterystyki objęły: opady atmosferyczne, dopływ potamiczny, stany wody jezior, wahania poziomu oraz alimentację od strony morza, rozpatrywane dla lat 1961‑2010. W badaniach uwzględniono zmiany powierzchni i wypłycanie jezior oraz zmiany temperatury i zlodzenia. Do badań wybrano dwa jeziora przymorskie – Gardno i Łebsko. W toku badań ustalono, że kierunek ewolucji badanych jezior nie jest jednoznaczny, chociaż wiele wskazuje na to, iż zachodzący w czasie geologicznym proces ich przekształcania się będzie podlegał przyspieszeniu, w wyniku którego końcowe stadium zaniku zostanie osiągnięte o wiele szybciej niż wynikałoby to z naturalnego procesu starzenia się jezior. Wiele z przebadanych parametrów opisujących własności hydrologiczne i fizyczne obu jezior wykazało tendencje skorelowane z globalnym ociepleniem. Zanotowany wzrost dopływu potamicznego o wartości 0,20 m3 ·s-1/10 lat (Łupawa) i 0,27 m3 ·s-1/10 lat (Łeba) oraz poziomu morza (1,6‑1,8 cm/10 lat) są gwarancją formowania się stabilnych zasobów wodnych w jeziorach i powinny wpływać na wzrost ich stanów wody. Jednak, jak pokazały przeprowadzone badania, oba jeziora reagowały odmiennie na zasilanie, czego efektem był ujemny trend poziomu wody w jeziorze Gardno (-0,17 cm/10 lat), ale dodatni w jeziorze Łebsko (1,40 cm/10 lat).

References:

Balicki, H. (1980). Szkic hydrograficzny zlewni jeziora Gardno. Wiadomości IMiGW, 4, 8‑10.
Baranowski, D. (2008). The climate of Łeba. Baltic Coastal Zone, 12, 75‑84.
Bartosiewicz, M., Ptak, M., Woolway, R., & Sojka, M., (2021). On thinning ice: effects of atmospheric warming, changes in wind speed and rainfall on ice conditions in temperate lakes (Northern Poland). Journal of Hydrology, 597, 125724. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2020.125724
Biedka, P. (2013). Wpływ zmian temperatury na przebieg procesów związanych z eutrofizacją jezior. Ekonomia i Środowisko, 45(2), 242‑254.
Burchardt, L. (red.). (2005). Ekosystemy wodne Słowińskiego Parku Narodowego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Byun, K., Chiu, C.M. & Hamlet, A.F. (2019). Effects of 21st century climate change on seasonal flow regimes and hydrologic extremes over the Midwest and Great Lakes region of the US. Science of The Total Environment, 650(1), 1261‑1277. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2018.09.063
Chlost, I. (2009). Stany wody a bilans wodny jeziora Łebsko. W: R. Bogdanowicz, J. Fac-Beneda (red.), Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych (p. 211-220). Gdańsk: Wydawnictwo FRUG.
Chlost, I. (2019). Water balance of Lake Gardno. Limnological Review, 19(1), 15‑23. https://doi.org/10.2478/limre-2019-0002
Chlost, I., & Cieśliński, R. (2005). Change of level of waters lake Łebsko. Limnological Review, 5, 17‑26.
Chlost, I., & Sikora, M. (2015). The impact of anthropogenic pressure on the change of water relations in Gardno-Łeba Lowland. Quaestiones Geographicae, 34(3), 17‑31. https://doi.org/10.1515/quageo-2015-0030, ISSN 0137-477X
Choiński, A. (2006). Katalog jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Choiński, A. (2017). Change of morphometric coastal lakes. W: Obolewski, K. (red.), The ecological status of the southern Baltic coastal lakes (p. 19‑39). Warszawa: PWN.
Choiński, A., & Kaniecki, A. (2004). Plan ochrony Słowińskiego Parku Narodowego. Tom IV: Plan ochrony wód powierzchniowych. Smołdzino (maszynopis).
Choiński, A., & Ptak, M. (2019). Occurrence, genetic types, and evolution of lake basins in Poland. W: E. Korzeniewska, M. Harnisz (red.), Polish river basins and lakes - Part I. The Handbook of Environmental Chemistry (s. 69‑87). Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-12123-5_4
Choiński, A., Ptak, M., & Ławniczak, A.E. (2016). Changes in water resources of Polish lakes as influenced by natural and anthropogenic factors. Polish Journal of Environmental Studies, 25(5), 1883‑1890. https://doi.org/10.15244/pjoes/62906
Choiński, A., Ptak, M., Skowron, R. & Strzelczak, A. (2015). Changes in ice phenology on polish lakes from 1961 to 2010 related to location and morphometry. Limnologica, 53, 42‑49. https://doi.org/10.1016/j.limno.2015.05.005
Choiński, A., Ptak, M., & Strzelczak, A. (2012). Examples of lake disappearance as an effect of reclamation. Works in Poland. Limnological Review, 4, 161‑167. https://doi.org/10.2478/v10194-012-0056-2
Choiński, A., Ptak, M., & Strzelczyk, A. (2014). Present-day evolution of coastal lakes based on the example of Jamno and Bukowo (the Southern Baltic coast). Oceanological and Hydrobiological Studies, 43(2), 178‑184. https://doi.org/10.2478/s13545-014-0131-1
Cieśliński, R. (2013). Short-term changes in specific conductivity in Polish coastal lakes (Baltic Sea basin). Oceanologia, 55(3), 639‑661. https://doi.org/10.5697/oc.55-3.639
Cieśliński, R. (2018). Changes in hydrological, physical and chemical properties of water in closed/ open coastal lakes due to hydrotechnical structures. Oceanological and Hydrobiological Studies, 47(4); 345 - 358. https://doi.org/10.1515/ohs-2018-0033
Cieśliński, R., Chlost, I., & Budzisz, M. (2016). Water circulation and recharge pathways of coastal lakes along the southern Baltic Sea in northern Poland. Limnological Review, 16(2); 63‑75. https://doi.org/10.1515/limre-2016-0007
Ersoy, Z., Scharfenberger, U., Baho, D.L., Bucak, T., Feldmann, T., Hejzlar, J., Levi, E.E., Mahdy, A., Nõges, T., Papastergiadou, E., Stefanidis, K., Šorf, M., Søndergaard, M., Trigal, C., Jeppesen, E., & Beklioğlu, M. (2020). Impact of nutrients and water level changes on submerged macrophytes along a temperature gradient: A pan-European mesocosm experiment. Global Change Biology, 26, 6831‑6851. https://doi.org/10.1111/gcb.15338
Girjatowicz, J.P. (2003). Ice conditions in coastal lakes of the southern Baltic Sea. Annales de Limnologie, 39(4), 317‑331. https://doi.org/10.1051/limn/2003026
Girjatowicz, J.P. (2007). Katalog zlodzenia i warunków termicznych polskiego wybrzeża. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Gusev, E.M., Nasonova, O.N., Kovalev, E.E., & Ayzel, G.V. (2019). Impact of Possible Climate Change on Extreme Annual Runoff from River Basins Located in Different Regions of the Globe. Water Resources, 46, 126‑136. https://doi.org/10.1134/S0097807819070108
Halbfass, W. (1901). Beiträge zur Kenntnis der pommerschen Seen. Gotha: J. Perthes.
Halbfass, W. (1901). Ergebnisse seiner Seenforschung in Pommern. Verh. der Gesellschaft für Erdkunde, 28.
Halbfass, W. (1904). Weitere Beiträge zur Kenntnis der Pommerschen Seen. Pettermanns Mitteilungen Ergänzungsheft.
Helfer, F., Lemckert, Ch., & Zhang, H. (2012). Impacts of climate change on temperature and evaporation from a large reservoir in Australia. Journal of Hydrology, 475, 365‑378. http://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2012.10.008
IRŚ. (1959). Plan batymetryczny jeziora Gardno. Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego.
IRŚ. (1963). Plan batymetryczny jeziora Łebsko. Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego.
Jędrasik, J., & Cyberski, J. (2000). The water exchange in estuarine lakes of the southern Baltic Sea as on the Gardno example. Oceanological Studies, 29(3), 43‑66.
Joehnk, K.D., Huisman, J., Sharples, J., Sommeijer, B., Visser, M.P., & Stroom, M.J. (2008). Summer heatwaves promote blooms of harmful cyanobacteria. Global Change Biology, 14(3), 495‑512. https://doi.org/10.1111/j.1365-2486.2007.01510.x
Kaniecki, A. (1997). The influence of anthropopressure on water relations in the Wielkopolska Lowland. Geographia Polonica, 68, 65‑80.
Kerekes, J. (1977). The index of lake basin permanence. Internationale Revue der gesamten Hydrobiologie und Hydrographie, 62(2), 291‑293. https://doi.org/10.1002/iroh.1977.3510620207
Kiage, L., & Walker, N. (2009). Using NDVI from MODIS to monitor duckweed bloom in lake Maracaibo: Venezuela. Water Resources Management, 6, 1125‑1135. https://doi.org/10.1007/s11269-008-9318-9
Kolendowicz, L., & Bednorz, E. (2011). Wybrane elementy klimatu Słowińskiego Parku Narodowego w różnych skalach przestrzennych. Prace i Studia Geograficzne, 47, 205‑213.
Kunisch, E. (1913). Der Gardensee und Gr. Dolgensee. Mit einem Anhang: Ein Beitrag zur Kenntnis des Lebasees. Jahresbericht Geografischer Geselschaft Greiswald, 12, 149‑233.
Lawniczak-Malińska, A., & Achtenberg, K. (2018). Indicator Values of emergent vegetation in overgrowing lakes in relation to water and sediment chemistry. Water, 498(10). https://doi.org/10.3390/w10040498
Liira, J., Feldman, T., Maemets, H., & Peterson, U. (2010). Two decades of macrophyte expansion on the shores of a large shallow northern temperate lake - A retrospective series of satellite images. Aquatic Botany, 93, 207‑215. https://doi.org/10.1016/j.aquabot.2010.08.001
Lin, X., Zhang, Y., Yao, Z., Gong, T., Wang, H., Chu, D., Liu, L., & Zhang, F. (2008). The trend on runoff variations in the Lhasa River Basin. Journal of Geographical Sciences, 18, 95‑106. https://doi.org/10.1007/s11442-008-0095-4
Maberly, S.C., O'Donnell, R.A., Woolway, R.I., Cutler, M.E.J., Gong, M., Jones, I.D., Merchant, C.J., Miller, C.A., Politi, E., Scott, M., Thackeray, S.J., & Tyler, A.N. (2020). Global lake thermal regions shift under climate change. Nature Communications, 11, 1232. https://doi.org/10.1038/s41467-020-15108-z
Marsz, A., & Styszyńska, A. (2021). Inercja rocznego odpływu całkowitego rzek Polski względem międzyrocznej zmienności przebiegu elementów klimatycznych. Badania fizjograficzne. Seria A. Geografia fizyczna, 12; 159‑179. https://doi.org/10.14746/bfg.2021.12.9
Michałowska, K., & Hejmanowska, B. (2008). Możliwości wykorzystania wieloczasowych obrazów znormalizowanego indeksu wegetacji (NDVI) i archiwalnych ortofotomap do badania zmienności wybranych elementów środowiska, Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, 18, 397‑407.
Miętus, M. (2003). Long-term sea level variability along the Polish coast of the Baltic Sea. W: K. Haman, B. Jakubiak, J. Zabczyk (red.), Probabilistic Problems in Atmospheric and Water Sciences. Seria Fizyka Atmosfery (s. 170‑181). Warszawa: Wydawnictwo ICM.
Mironik, K., Młodzik, A. & Cieśliński, R. (2019). Ocena tempa i kierunków zarastania jezior przy wykorzystaniu znormalizowanego różnicowego wskaźnika wegetacji NDVI na przykładzie jeziora Gardno, Prace i Studia Geograficzne, 64(3), 145‑160.
Miszalski, J. (1973). Współczesne procesy eoliczne na Pobrzeżu Słowińskim. Studium Fotointerpretacyjne. Dokumentacja Geograficzna. Warszawa: Instytut Geografii PAN.
Papastergiadou, E.S., Retalis, A., Apostolakis, A., & Georgiadis, Th. (2008). Environmental monitoring of spatio-temporal changes using remote sensing and GIS in a mediterranean wetland of Northern Greece. Water Resources Management, 22(5), 579‑594. https://doi.org/10.1007/s11269-007-9179-7
Piccolroaz, S., Zhu, S., Ptak, M., Sojka, M., & Du, X. (2021). Warming of lowland Polish lakes under future climate change scenarios and consequences for ice cover and mixing dynamics. Journal of Hydrology: Regional Studies, 34, 1‑18. https://doi.org/10.1016/j.ejrh.2021.100780
Piotrowska, H. (red.). (1997). Przyroda Słowińskiego Parku Narodowego. Poznań-Gdańsk: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Pociask-Karteczka, J. (2011). River runoff response to climate changes in Poland (East-Central Europe).: Hydro-climatology: variability and change. Proceedings of symposium J-H02, IUGG 2011, Melbourne, Australia. IAHS Publication, 344, 182‑187.
Pruszak, Z., & Zawadzka, E. (2008). Potential implications of sea-level rise for Poland. Journal of Coastal Research, 24(2), 410‑422. https://doi.org/10.2112/07A-0014.1
Ptak, M. (2013). Zmiany powierzchni i batymetrii wybranych jezior pojezierza pomorskiego. Prace Geograficzne, 133, 61‑76.
Ptak, M., Choiński, A. & Kirvel, J. (2016). Long-term water temperature fluctuations in coastal rivers (Southern Baltic) in Poland. Bulletin of Geography. Physical Geography Series, 11, 35‑42. https://doi.org/10.1515/bgeo-2016-0013
Ptak, M., Choiński, A., Sojka, M. & Zhu, S. (2021). Changes in the water resources of selected lakes in Poland in the period 1916‑2020 as information to increase their availability. Sustainability, 13(13), 7298. https://doi.org/10.3390/su13137298
Ptak, M., Olowoyeye, T., & Sojka, M. (2022). Trends of changes in minimum lake water temperature in Poland. Applied Science, 12, 12601. https://doi.org/10.3390/app122412601
Ptak, M., & Sojka, M. (2021). The disappearance of ice cover on temperate lakes (Central Europe) as a result of climate warming. Geographical Journal, 187(3), 200‑213. https://doi.org/10.1111/geoj.12385
Ptak, M., Sojka, M., Choiński, A., & Nowak, B. (2018). Effect of environmental conditions and morphometric parameters on surface water temperature in Polish lakes. Water, 10(5), 580. https://doi.org/10.3390/w10050580
Ptak, M., Sojka, M., & Kozłowski, M. (2019). The increasing of maximum lake water temperature in lowland lakes of central Europe: case study of the Polish Lakeland. International Journal of Limnology, 55(6). https://doi.org/10.1051/limn/2019005
Ptak, M., Tomczyk, A., & Wrzesiński, D. (2018). Effect of teleconnection patterns on changes in water temperature in Polish lakes. Atmosphere, 66(9), https://doi.org/10.3390/atmos9020066
Ptak, M., Tomczyk, A.M., Wrzesiński, D. & Bednorz, E. (2019). Effect of teleconnection patterns on ice conditions in lakes in lowland Poland. Theoretical and Applied Climatology, 138, 1961‑1969. https://doi.org/10.1007/s00704-019-02929-2
Schechtl, A. (1984). Plan urządzenia gospodarstwa leśnego na okres 1.01.1983 do 31.12.1992, Słowiński Park Narodowy, I: część ogólna planu. Szczecinek: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej (maszynopis).
Schulz, S., Darehshouri, S., Hassanzadeh, E., Tajrishy, M., & Schüth, C. (2020). Climate change or irrigated agriculture - what drives the water level decline of Lake Urmia. Scientific Reports, 10, 236. https://doi.org/10.1038/s41598-019-57150-y
Shorthouse, C.A., & Arnell, N.W. (1997). Spatial and temporal variability in European river flows and the North Atlantic oscillation. IAHS Publication, 246, 77‑85.
Szopowski, Z. (1962). Wybrane zagadnienia związane z wymianą wód pomiędzy jeziorem Łebsko a morzem. Materiały do monografii polskiego brzegu morskiego, z. 3. Gdańsk-Poznań: PWN.
Tobolski, K., Mocek, A., & Dzięciołowski, W. (1997). Gleby Słowińskiego Parku Narodowego w świetle historii roślinności i podłoża. Bydgoszcz - Poznań: Homini.
Weber, M. (1973). Próba obliczenia bilansu wodnego jeziora Łebsko. Wiadomości Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej, 96(4), 69‑73.
Wojciechowski, A. (1990). Analiza litofacjalna osadów jeziora Gardno. Seria Geografia, 49. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Woolway, R.I., Kraemer, B.M., Lenters, J.D., Merchant, C.J., O'Reilly, C.M., & Sharma, S. (2020). Global lake responses to climate che. Nature Reviews Earth & Environment, 1, 388‑403. https://doi.org/10.1038/s43017-020-0067-5
Woolway, R.I., & Merchant, C.J. (2019). Worldwide alteration of lake mixing regimes in response to climate change. Nature Geoscience, 12, 271‑276. https://doi.org/10.1038/s41561-019-0322-x
Wrzesiński, D. (2014). Zróżnicowanie reżimu odpływu rzek w północno-zachodniej Polsce. Badania Fizjograficzne. Seria A - Geografia Fizyczna, 65, 261‑274. https://doi.org/10.14746/bfg.2014.5.18
Wrzesiński, D., Choiński, A., Ptak, M., & Skowron, R. (2015). Effect of the North Atlantic Oscillation on the pattern of lake ice phenology in Poland. Acta Geophysica, 63, 1664‑1684. https://doi.org/10.1515/acgeo-2015-0055
Wrzesiński, D., & Ptak, M. (2017). An investigation of water level fluctuations in Polish lakes in various phases of the winter North Atlantic Oscillation. Geology, Geophysics & Environment, 43(2), 151‑163. https://doi.org/10.7494/geol.2017.43.2.151
Xi, Y., Peng, S., Ciais, P., & Chen, Y. (2021). Future impacts of climate change on inland Ramsar wetlands, Nature Climate Change, 11, 45‑51. https://doi.org/10.1038/s41558-020-00942-2
Xia, X.H., Wu, Q., Mou, X.L., & Lai, Y.J. (2014). Potential impacts of climate change on the water quality of different water bodies. Journal of Environmental Informatics, 25(2), 85‑98. https://doi.org/10.3808/jei.201400263
Xia, X., Wu, Q., Zhu, B., Zhao, P., Zhang, S., & Yang, L. (2015). Analyzing the contribution of climate change to long-term variations in sediment nitrogen sources for reservoirs/lakes. Science of The Total Environment, 523, 64‑73. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2015.03.140
Xie, Y., Zhang, Y., Lan, H., Mao, L., Zeng, S., & Chen, Y. (2018). Investigating long-term trends of climate change and their spatial variations caused by regional and local environments through data mining. Journal of Geographical Sciences, 28(6), 802‑818. https://doi.org/10.1007/s11442-018-1506-9
Yang, X., Warren, R., He, Y., Ye, J., Li, Q. & Wang, G. (2018). Impacts of climate change on TN load and its control in a River Basin with complex pollution sources. Science of The Total Environment, 615, 1155‑1163. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2017.09.288
Zhang, G., Yao, T., Chen, W., Zheng, G., Shumck, C.K., Yang, K., Piao, S., Sheng, Y., Yi, S., Li, J., O'Reilly, C., Qi, S., Shen, S., Zhang, H. & Jia, Y. (2019). Regional differences of lake evolution across China during 1960s-2015 and its natural and anthropogenic causes. Remote Sensing of Environment, 221, 386‑404. https://doi.org/10.1016/j.rse.2018.11.038
Żmudzka, E. (2009). Współczesne zmiany klimatu Polski. Acta Agrophysica, 13(2), 555‑568.

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

96

Issue:

3

Start page:

367

End page:

394

Detailed Resource Type:

Artykuł

Format:

application/octet-stream

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:242420 ; 0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2024.3.4

Source:

CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitizing institution:

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Projects co-financed by:

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, lata 2010-2014, Priorytet 2. Infrastruktura strefy B + R ; Unia Europejska. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Access:

Otwarty