Ludwik de Fleury i wczesnośredniowieczne cmentarzyska z grobami w obudowach kamiennych na Wysoczyźnie Kolneńskiej

Dzik, Michał

doi:0003-8180

Przejdź do menu głównego
Przejdź do wyszukiwarki
Przejdź do treści
Przejdź do stopki

Pobierz

Tytuł: Ludwik de Fleury i wczesnośredniowieczne cmentarzyska z grobami w obudowach kamiennych na Wysoczyźnie Kolneńskiej

Abstrakt:

W 1892 r. Louis de Fleury, amator poszukiwań archeologicznych, skierował swe zainteresowania na cmentarzyska z grobami w obudowach kamiennych na północno-wschodnim Mazowszu. Na kilku z nich rozkopał łącznie około 20 grobów. Sprawozdanie z prac przekazał do Cesarskiej Komisji Archeologicznej w Petersburgu. W ciągu kolejnych kilkudziesięciu lat cmentarzyska te uległy praktycznie całkowitemu zniszczeniu. Tym samym, rezultaty prac L. de Fleury’ego pozostały głównym źródłem informacji o tych nekropolach, a więc i o zwyczajach pogrzebowych ludności zamieszkującej owo pogranicze Polski, ludów pruskich i Rusi w XI–XII w. W ciągu blisko 130 lat od czasu jego rozkopywań, w literaturze archeologicznej pojawiały się tylko niepełne i często mylne wiadomości na ich temat. Niniejsza publikacja jest pierwszą, w której szczegółowo omówiono wyniki prac L. de Fleury’ego oraz ich znaczenie dla poznania procesów osadniczych na Wysoczyźnie Kolneńskiej w 2 poł. XI w. i 1 poł. XII w.

Bibliografia:

Gall 1952 - Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principium polonorum, wyd. i oprac. K. Maleczyński, Monumenta Poloniae Historica. Nova series, II, Cracoviae
Mapa 1980 - Mapa topograficzna, ark. 244.223, 244.224, 244.241, 244.242, skala 1:10 000, wyd. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, WarszawaMapa 1980 - Mapa topograficzna, ark. 244.223, 244.224, 244.241, 244.242, skala 1:10 000, wyd. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa
MPH 1864 - Włodzimierza Monomacha nauka i list do Olega, [w:] Monumenta Poloniae Historica, wyd. A. Bielowski, 1, Lwów, s. 863–884
Osteuropa 1915 - Osteuropa, arkusz. Gruppe Grodno XIX 12–B, skala 1:25 000, wyd. Kartographischen Abteilung des Stellvertretenden Generalstabes der Armee, Berlin
Povest’… 1950 - Povest’ vremennyh let, 1, opracowanie D.S. Lihačev, tłumaczenie D.S. Lihačev, B.A. Romanov, Moskva–Leningrad
Powieść… 2005 - Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tłumaczenie i opracowanie F. Sielicki, Wrocław
PSRL 1908 - Ipat’evskaâ letopis’, [w:] Polnoe sobranie ruskih letopisej, 2, wyd. 2, S.-Peterburg
PSRL 1926-1928 - Povest’ vremennyh let, [w:] Polnoe sobranie ruskich letopisej, 1: Lavrent’evskaâ letopis’, 1, wyd. 2, Leningrad
Słowo… 1995 - Słowo o Bogu i człowieku. Myśl religijna Słowian Wschodnich doby staroruskiej, tłumaczenie i opracowanie R. Łużny, Kraków
TKKP [ 1839] 1843 - Topograficzna Karta Królestwa Polskiego, arkusz 32 Łomża, skala 1:126 000, oprac. Kwatermistrzostwo Generalne Wojska Polskiego, Korpus topografov Rossijskoj imperatorskoj armii
TMK 1808 - Topographisch-militärische Karte vom vormaligen Neu-Ostpreussen oder dem jetziger Nördlichen Theil des Herzogthums Warschau, nebst dem russischen District..., sekcja 9, skala około 150 000, wyd. J.Ch. Textor, Berlin
Zbiór… 1919 - Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, wyd. J.K. Kochanowski, Warszawa
Antoniewicz J . 1951, Zabytki wczesnośredniowieczne odkryte we wsi Pieńki-Grodzisko, pow. Łomża, „Sprawozdania P.M.A.”, 4/1–2, s. 125–143
Arnold S . 1929, Początki biskupstwa płockiego w świetle falsyfikatów mogilneńskich, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, 1, 3–24
Avenarius N . P. 1890, Drogičin’’ Nadbužsskij i ego drevnosti, [w:] Drevnosti sěvero-zapadnago kraâ, Materialy po archeologii Rossii, 4, Sanktpeterburg’, s. 2–42
Avenarius N . P. 1897, Kratkiâ izvěstiâ o Běl’skom’’ u. Grodnenskoj gub., [w:] Trudy vos’mago arheologičeskago s’ězda v’’ Moskvě – 1890, red. P.S. Uvarova, III, Moskva, s. 324–325
Banasiewicz P. 2006, Zabytki wczesnośredniowieczne w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Płocku (kolekcja Franciszka Tarczyńskiego), maszynopis pracy magisterskiej przechowywany w archiwum Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Bel’skij S . V. 2012, Mogil’nik Kûlâlahti Kalmistomâki v severo-zapadnom Priladož’e (Arheologičeskie issledovaniâ 2006–2009 godov), Sankt-Peterburg
Białuński G . 2003, Wizna na pograniczu mazowiecko-pruskim w czasach Bolesława Kędzierzawego, [w:] Pogranicze polsko-pruskie i krzyżackie. Materiały z konferencji naukowej Górzno, 1–2 czerwca 2002 r., K. Grążawski red., Włocławek–Brodnica, s. 255–276
Bieniak J . 2010, Państwo Miecława. Studium analityczne, wyd. 2, Warszawa
Bieńkowska A . M . 2010, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko typu mazowieckiego w Skiwach Małych, pow. Siemiatycze, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 6, s. 129–140
Bieńkowska A . , Dzik M . , Piasecka K . 2013, Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), I, Białystok
Bieńkowska K . 2005, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Surażu, woj. podlaskie, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 1, s. 121–166
Blombergowa М . М . 1986, Učastie polâkov v russkih arheologičeskih s’ezdah (1869–1914), „Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 1, s. 19–26
Blombergowa M . M . 1988, Polscy członkowie rosyjskich towarzystw archeologicznych 1839–1914, „Acta Archeologica Lodziensia”, 35, s. 7–143
Blombergowa M . M . 1989, Juliana Talko-Hryncewicza i Gotfryda Ossowskiego kontakty z Cesarską Komisiją Archeologiczną w Petersburgu, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 35/2, s. 271–282
Blombergowa M . M . 1993, Badania archeologiczne Polaków na terytorium Imperium Rosyjskiego w XIX i początku XX wieku, Łódź
Błaszczyk D. , Stanaszek Ł . M . 2016, Grób 609 z Czerska, stan. 1, w świetle nowych badań, [w:] Czersk. Wzgórze Zamkowe. Badania 1974–1983, P. Urbańczyk, M. Trzeciecki red., Warszawa, s. 323–332
Bojarski J . , Chudziak W. , Drozd A . , Koperkiewicz A . , Kozłowski T. , Stawska V. 2010, Katalog źródeł, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4), W. Chudziak red., Toruń, s. 189–603
Bronicka-Rauhut J . 1998, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Czersku, Warszawa
Bronicka-Ruhut J . , Rauhut L . 1977, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Starogrodzie, woj. Siedlce, „Wiadomości Archeologiczne”, 42/1, s. 58–86
Buko A . 2009, Zespół wieżowy w Stołpiu: badania 2003–2005, Warszawa
Buko A . red . 2019, Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, Warszawa
Burek K . 1977, Starożytnicy i archeolodzy. Z dziejów badań archeologicznych na Białostocczyźnie, Olsztyn
Chilmon K . 1974, Badania wykopaliskowe wczesnośredniowiecznych cmentarzysk kurhanowych w Czarnej Wielkiej i Czarnej Cerkiewnej, pow. Siemiatycze, „Sprawozdania Archeologiczne”, 26, s. 301–316
Cieśliński A . 2014, Kopce kultury wielbarskiej z Mazowsza i Podlasia a tzw. typ rostołcki – próba nowego spojrzenia na związki cmentarzysk kurhanowych z północnej i wschodniej Polski, „Wiadomości Archeologiczne”, 65, s. 46–91
Czech-Błońska R . 2016, Paciorki z kamieni półszlachetnych, [w:] Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, A. Buko red., Warszawa, s. 107–214
Delestowicz N . 2016, Bolesław II Szczodry. Tragiczne losy wielkiego wojownika, 1040/1042–2/3 IV 1081 albo 1082, Kraków
Długopolska L . 1973, Zdobione misy romańskie z Pokrzywnicy Wielkiej, pow. Nidzica, „Wiadomości Archeologiczne”, 38/2, s. 325–328
Długopolska L . 1991, Wstępne sprawozdanie z badań prowadzonych w Narojkach gm. Drohiczyn, woj. białostockie na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku Mogiłki, „Rocznik Białostocki”, 17, s. 388–393
Duczko W. 2016, Status i magia. Ozdoby elit z Bodzi, [w:] Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, A. Buko red., Warszawa, s. 131–151
Dulinicz M . 2008, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Tańsku-Kęsosze w świetle badań wykopaliskowych z lat 1961, 1969, 1971, maszynopis pracy magisterskiej przechowywany w archiwum Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Dziedzictwo 2006, Dziedzictwo archeologiczne Podlasia i grodzieńszczyzny, Białystok
Dzik M . 2006, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Żukowie, pow. Płońsk, „Światowit”, Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, 13, Warszawa
Dzik M . 2014a, Metalowe ozdoby i części stroju, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. I, woj. podlaskie (badania 1951–1978), II, H. Karwowska red., Białystok, s. 161–194
Dzik M . 2014b, Układ pochówków, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), II, H. Karwowska red., Białystok, s. 27–39
Dzik M . 2015, Przemiany zwyczajów pogrzebowych w międzyrzeczu Bugu i górnej Narwi (XI–XV w.), I–II, Rzeszów
Dzik M. [ 2012] 2016, Cmentarzysko w Rogawce w pow. siemiatyckim w świetle badań Siergieja Dubinskiego w 1910 roku, „Światowit”, 10 (60)/B, s. 205–236
Dzik M . 2017, Zabytki z wczesnośredniowiecznych cmentarzysk z grobami w obudowach kamiennych pochodzące z badań Nikolaja P. Awenariusa, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, 38, s. 185–196
Dzik M . 2019, Cmentarzyska i migracje. Osadnictwo w północnej części pogranicza polsko-ruskiego w XI–XII wieku w świetle materiałów ze stanowisk sepulkralnych, [w:] Pogranicza w polskich badaniach mediewistycznych, A. Janeczek, M. Parczewski, M. Dzik red., Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, 3, Rzeszów, s. 79–121
Engel M . , Sobczak C . 2017, Nieznane grodziska w okolicach Łomży. Nowe źródła do badań nad krajobrazem archeologicznym północno-wschodniego Mazowsza, [w:] Fines testis temporum. Studia ofiarowane Profesor Elżbiecie Kowalczyk-Heyman w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, M. Dzik, G. Śnieżko red., Rzeszów, s. 249–264
État . . . 1892, État de la Société Archéologique et Historique de la Charente. Au 31 Decembre 1890, „Bulletin et mémoires de la Société archéologique et historique de la Charentes”, 1890–1891, s. I–XXII
Fleury L . de 1893, Les cimetières à compartiments de l’ancien pays de Jadzwingues, [w:] Congrès international d’archéologie et d’anthropologie préhistoriques. II-ème Session, à Moscou, du 1/13 – 8/20 août 1892, II, J. Dumouchel, D. Anoutchine red., Moscou, s. 331–336
Fleury L . de 1894, Les Tumuli du Caucase fouillés par M. le professeur Samokwassoff et leur rapport avec ceux du département de la Charente, Angouléme
Frühmittelalterliche . . . 2013, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar IV. Kleinpolen. Schlesien, M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski red., Warszawa
Gieysztor A . 2006, Trzy stulecia najdawniejszego Mazowsza (połowa X – połowa XIII w.), [w:] Dzieje Mazowsza, 1, H. Samsonowicz red., Pułtusk, s. 109–160
Grudziński T. 2010, Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu, Kraków
Ivakin I . M . 1901, Knâz’ Vladimir’’ Monomah’’ i ego Poučenie, 1: Poučenie detâm’’, pis’mo k’’ Olegu i otryvki, Moskva
Janiszowski K . 1969, Wizna, pow. Łomża, Informator Archeologiczny. Badania 1968 r., Warszawa, s. 316–318
Janiszowski K . 1970, Wizna, pow. Łomża, Informator Archeologiczny. Badania 1969 r., Warszawa, s. 340–341
Janiszowski K . 1971, Wizna, pow. Łomża, Informator Archeologiczny. Badania 1970 r., Warszawa, s. 219
Janowski A . 2003, Misy brązowe atrybutem wyposażenia? Groby z misami brązowymi na terenie ziem polskich we wczesnym średniowieczu, [w:] Kobieta – Śmierć – Mężczyzna, W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński red., Funeralia Lednickie, 5, Poznań, 331–347
Janowski A . 2019, Naczynia, [w:] Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, S. Wadyl red., Gdańsk, s. 269–278
Janowski A . , Kurasiński T. 2008, (Nie)militarne naczynia. Fakty i mity, „Acta Archaeologica Lodziensia”, 54, s. 61–88
Jasiński K . 1992, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań
Jaskanis D . 1962, Materiały z badań wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w miejscowości Podroś koło Wołkowyska w BSRR, „Rocznik Białostocki”, 3, s. 337–363
Jaskanis D. 2004, O lokalnych właściwościach zausznic o kabłąku oplatanym filigranem oraz ornamentowanych kabłączków esowatych, [w:] Hereditatem cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, Z. Kobyliński red., Warszawa, s. 218–224
Jaskanis D. 2008, Święck. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północno-wschodnim Mazowszu, Warszawa
Jaskanis J . 1956a, Kotowo-Plac, pow. Łomża, „Dawna Kultura”, 1956/2, s. 144–145
Jaskanis J . 1956b, Szklane paciorki z miejscowości Kotowo-Plac, pow. Łomża, „Wiadomości Archeologiczne”, 23/2, s. 212–213
Jończyk L . 2013, Zapinki podkowiaste w kontekście europejskich analogii, [w:] Sutiejsk. Gród pogranicza polsko-ruskiego z X–XIII wieku. Studium interdyscyplinarne, J. Kalaga red., Warszawa–Pękowice, s. 41–59
Jusupović A . 2017, “червенъ и ины грады” or “гроды червеньскыя”? History of the domain of Cherven’ in the written record (10th–13th centuries), [w:] From Cherven’ Towns to Curzon Line. The lands on the Middle Bug during the Middle Ages and the historiographic perspective on the formation of Poland’s eastern border, 18th–21st centuries, M. Wołoszyn red., U Źródeł Europy Środkowo-Wschodniej, 3, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, s. 31–105
Kaczmarek L . 1985, Ruś, gm. Wizna, Informator Archeologiczny. Badania rok 1984, Warszawa, s. 142–143
Kalaga J . 2006, Ciałopalny obrządek pogrzebowy w międzyrzeczu Liwca, Bugu i Krzny we wczesnym średniowieczu, Warszawa
Kamiński A . 1956, Materiały do bibliografii archeologicznej Jaćwieży od I do XIII w., Materiały Starożytne, I, Warszawa, s. 193–273
Kamiński A . 1961, Wizna na tle pogranicza polsko-rusko-jaćwieskiego, „Rocznik Białostocki”, 1, s. 9–61
Kaszewscy E . i Z . 1971, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Brześciu Kujawskim, pow. Włocławek, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne, I, Warszawa, s. 365–434
Katalog 1893, Katalog’’ predmetov’’, dostavlennyh’’ na arheologičeskuû vystavku pri IX arheologičeskom’ s’ezdě v’’ Vil’ně v’’ 1893 godu, Vil’na
Katalog 1898, Katalog’’ vremennoj hudožestvennoj vystavki v’’ gor. Lomžě v’’ Sentâbre 1898 goda / Katalog czasowej wystawy sztuk pięknych w Łomży we Wrześniu 1898 roku, Lomža
Kirpičnikov A . N . 1966, Drevnerusskoe oružie, 1, Meči i sabli IX–XIII vv., Archeologiâ SSSR. Svod arheologičeskih istočnikov, E1-36, B.A. Rybakov red., Moskva–Leningrad
Kóčka-Krenz H . 1971, Esowate kabłączki skroniowe z terenów Polski północno-zachodniej, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, 22, s. 97–143
Kóčka-Krenz H . 1993, Biżuteria północno-zachodnio-słowiańska we wczesnym średniowieczu, Poznań
Kopernicki I . 1883, Czaszki i kości z trzech starożytnych cmentarzysk zdobione kółkami kąbłączkowémi (Hackenringe), „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowéj”, 7, s. 3–40
Kordala T. 1992, Cmentarzysko z XI–XII wieku w Płocku-Podolszycach, „Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, 15, s. 3–96
Kordala T. 2003, Podstawy chronologii wczesnośredniowiecznych cmentarzysk szkieletowych na Północnym Mazowszu, [w:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, M. Dulinicz red., Lublin–Warszawa, 303–310
Kordala T. 2006, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na północnym Mazowszu, Łódź
Kościelecki P. 2000, Topografia wyposażenia grobów męskich na staromazowieckich cmentarzyskach z grobami w obudowach kamiennych z XI–XIII wieku, „Studia i Materiały Archeologiczne”, 10, s. 55–88
Kotańska A . 1997, Ilustratorzy i drzeworytnicy czasopism ilustrowanych drugiej połowy XIX w.: na marginesie katalogu drzeworytów o tematyce warszawskiej, „Almanach Muzealny”, 1, s. 85–116
Kotyšev D .M. 2001, K voprosu o datirovke odnogo fragmenta „Poučeniâ” Vladimira Monomaha, „Vestnik Čelâbinskogo gosudarstvennogo universiteta”, seriâ 1, Istoriâ, 1, s. 6–12
Kowalczyk-Heyman E . 2007a, Cmentarzysko w Jedwabnem, gm. loco, czyli o tym, jak nie należy korzystać ze źródeł i opracowań z drugiej ręki, „Rocznik Mazowiecki”, 19, s. 295–297
Kowalczyk-Heyman E . 2007b, Cmentarzysko w Karwowie: przyczynek do współpracy archeologiczno-toponomastyczno-historycznej, „Rocznik Mazowiecki”, 19, s. 298–304
Kowalczyk-Heyman E . 2013, Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Pisą a Biebrzą), Warszawa
Kučkin V. A . 1971, „Poučenie” Vladimira Monomaha i russko-pol’sko-nemeckie otnošeniâ 60–70-h gg. XI veka, „Sovetskoe slavânovedenie”, 2, s. 21–34
Kufel-Dzierzgowska A . 1975, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe w Polsce środkowej, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna”, 22, s. 374–390
Kurasiński T. 2016, Stave vessels as part of post mortem furnishings in Early Medieval Poland – a problem outline and research perspectives, „Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 29, s. 65–74
Kvâtkovskaâ A . V. 1998, Âtvâžskie mogil’niki Belarusi (k. XI–XVII vv.), Vilnius
Linničenko I . A . 1884, Vzaimnye otnošeniâ Rusi i Polši do poloviny XIV stoletiâ, 1, Kiev
Liste… 1895, Liste des associés correspondants nationaux et étrangers. Au 2 Mai 1894, „Bulletin de la Société Nationale des Antiquaries de France”, 1894, s. 16–35
Łęga W. 1930, Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, 1, Toruń
Łuniewski T. 1882, Cmentarzysko starożytne w Żarnówce, „Wiadomości Archeologiczne”, 4, s. 109–126
Maleczyński K . 2010, Bolesław III Krzywousty, wyd. 2, Kraków
Marciniak J . 1959, Cmentarzysko szkieletowe z okresu wczesnośredniowiecznego znalezione w miejscowości Kościesze, pow. Pułtusk, „Wiadomości Archeologiczne”, 26/1–2, s. 63–67
Marczak J . 2015, Ludwik de Fleury (1828–1909) właściciel majątku Kępa n/Biebrzą (https://www.grajewiak.pl/index.php/biogramy/548-fleury-ludwik, dostęp 6.02.2020)
Miśkiewiczowa M . 1981, Mazowsze wschodnie we wczesnym średniowieczu, Warszawa
Miśkiewiczowa M . 1982, Mazowsze płockie we wczesnym średniowieczu, Płock
Miśkiewiczowa M . 1996, Wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy w Niewiadomej w województwie siedleckim, Warszawa
Musianowicz K . [ 1948] 1949, Kabłączki skroniowe – próba typologii i chronologii, „Światowit”, 20, s. 115–232
Musianowicz K . [1951–1952] 1952, Mazowieckie naczynia z cylindryczną szyjką na tle słowiańskiego materiału porównawczego, „Wiadomości Archeologiczne”, 18/3–4, s. 345–384
Musianowicz K . 1960, Granica mazowiecko-drehowicka na Podlasiu we wczesnym średniowieczu, Materiały Wczesnośredniowieczne, 5, Warszawa, s. 187–230
Musin A ., Dzik M ., w druku, Archeologia archiwalna. Materiały Cesarskiej Komisji Archeologicznej do badań nad dziedzictwem materialnym wschodniej Polski, Rzeszów
Musin A . , Medvedeva M . red . 2019, Imperatorskaâ Arheologičeskaâ Komissiâ (1859–1917). Istoriâ pervogo gosudarstvennogo učreždeniâ rossijskoj arheologii od osnovaniâ do reformy, 1–2, wyd. 2, Sankt-Peterburg
Musin A . , Nosov E . red . 2009, Imperatorskaâ Arheologičeskaâ Komissiâ (1859–1917). K 150-letiû co dnâ osnovaniâ. U istokov otečestvennoj archeologii i ohrany kul’turnogo naslediâ, 1–2, Sankt-Peterburg
Müller U. 2011, Hochmittelalterliche Bronzeschalen in Ostmitteleuropa, [w:] Ekskluzywne życie – dostojny pochówek. W kręgu kultury elitarnej wieków średnich, M. Rębkowski red., Wolińskie Spotkania Mediewistyczne, I, Wolin, s. 233–260
Nadolski A . 1954, Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis, 3, Łódź
Nazarenko A . V. [ 2007] 2009, Drevnââ Rus’ i slavâne (istoriko-filologičeskie issledovaniâ), Drevnejšie gosudarstva Vostočnoj Evropy, Moskva
Notice 1910, Notice sur le Comte Louis Eugène de Fleury – Associé correspondant national de la Société des Antiquaires de France – Membre correspondant de la Société archéologique et historique de la Charente – 1827–1909, „Bulletin et mémoires de la Société archéologique et historique de la Charentes”, 1910, s. LXII–LXVIII
Odoj R . 1958, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych, przeprowadzonych w Równinie Dolnej, pow. Kętrzyn w 1956 i 1957 r., „Rocznik Olsztyński”, 1, s. 117–156
Olczak H . , Krasnodębski D . 2019, Wschodniosłowiańskie szkieletowe cmentarzysko kurhanowe w Uroczysku Jelonka w Puszczy Białowieskiej, [w:] Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim w świetle wyników badań wybranych cmentarzysk, A. Buko red., Warszawa, s. 67–72
Olczak H . , Krasnodębski D . 2020, Suraż na tle osadnictwa pogranicza mazowiecko-rusko-litewskiego w okresie od XI do XVI w., [w:] Suraż – średniowieczny gród na pograniczu mazowiecko-rusko-litewskim, Warszawa, s. 469–506
Ościłowski J . [ 2004–2005] 2006, Sieć grodowa na Wysoczyźnie Kolneńskiej we wczesnym średniowieczu. Ze studiów nad pograniczem mazowiecko-prusko-jaćwieskim, „Światowit”, 6 (47)/B, s. 81–105
Ościłowski J . 2011, Uwarunkowania geograficzne lokalizacji grodów na północnym Mazowszu (X – pocz. XIII w.). Problematyka badań interdyscyplinarnych, „Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, 19, s. 7–40
Ościłowski J . 2013, Wysoczyzna Kolneńska we wczesnym średniowieczu. Nowe dane do dziejów osadnictwa, „Studia Łomżyńskie”, 24, s. 99–109
Pacuski K . 2019, Wschodnia granica Mazowsza w średniowieczu w świetle danych historycznych (X–XV w.), [w:] Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim w świetle wyników badań wybranych cmentarzysk, A. Buko red., Warszawa, s. 15–32
Pavlenko S . 2010, Ovruc’ka seredn’ovìčna pìrofìlìtova ìndustrìâ: rezul’tati, problemi ta perspektivi doslìdžennâ, [w:] Problemi davn’orus’koï ta seredn’ovìčnoï arheologìï, G.Û. Ìvakìn red., Arheologìâ ì davnâ ìstorìâ Ukraïni, 1, Kiïv, s. 157–166
Pela W. , Skrok Z . 1987, Wykopaliska na rubieżach Mazowsza, „Ziemia Łomżyńska”, 3, s. 119–124
Płocha J . 1969, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław
Poklewski T. 1961, Misy brązowe z XI, XII i XIII wieku, Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis, 9, Łódź
Procès-verbaux [ 1890–1891] 1892, Procès-verbaux, „Bulletin et mémoires de la Société archéologique et historique de la Charentes”, s. XXV–LXXIII
Protokol’’ 1893, Protokol’’ zasědaniâ I-go otděleniâ (pervobytnyâ drevnosti) v’’ 1 čast’’ dnâ, [w:] Izvěstiâ IX arheologičeskago s’’ězda v’’ g. Vil’ně, 12, s. 3–5
Protokoly 1897a, Protokoly, [w:] Trudy devâtago arheologičeskago s’’ězda v’’ Vil’ně 1893, P.S. Uvarova, S.S. Sluckij red., II, Moskva, s. 1–126
Protokoly 1897b, Protokoly zasědanij VIII Arheologičeskago S’’ězda, [w:] Trudy vos’mago arheologičeskago s’’ězda v’’ Moskvě 1890, P.S. Uvarova red., IV, Moskva, s. 49–204
Radzikowska M . 2019, Birytualizm na cmentarzysku „Tureckie Mogiły” w Czekanowie – zjawisko jednostkowe czy świadectwo przeżywającej się tradycji?, [w:] Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim w świetle wyników badań wybranych cmentarzysk, A. Buko red., Warszawa, s. 129–139
Ramotowski J . 2013, Ludwik de Fleury – pasjonat z Kępy Giełczyńskiej, „Studia Łomżyńskie”, 24, s. 281–294
Rauhut L . 1971, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne, I, Warszawa, s. 435–656
Rauhut L . 1973, Nowe odkrycia grobów ciałopalnych na cmentarzyskach wczesnośredniowiecznych w obudowach kamiennych na Mazowszu i Podlasiu, „Wiadomości Archeologiczne”, 38/2, s. 361–364
Rauhut L . , Długopolska L . 1971, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w obudowie kamiennej w Pokrzywnicy Wielkiej, pow. Nidzica, „Wiadomości Archeologiczne”, 36/3, s. 292–353
Rauhut L . , Długopolska L . 1972, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w obudowie kamiennej w Łączynie Starym, pow. Przasnysz, „Wiadomości Archeologiczne”, 37/3, s. 320–393
Rauhut L . , Długopolska L . 1973, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w obudowie kamiennej w Tańsku-Przedborach, pow. Przasnysz, „Wiadomości Archeologiczne”, 38/3–4, s. 383–441
Rauhut L . , Długopolska L . 1974, Cmentarzysko z XII–XIII w. w obudowie kamiennej w Rybałtach, pow. Siemiatycze, „Wiadomości Archeologiczne”, 39/3, s. 339–372
Rutkowski L . [ 1906] 1907, Cmentarzyska rzędowe w Rostkowie, Strzeszewie, Wierzbicy, Żachowie, Blichowie i Rogowie badane przez ś. p. Franciszka Tarczyńskiego, „Światowit”, 7, s. 39–43
Sawicki J . 2015, Kultura materialna w świetle znalezisk z grobów na cmentarzu Salwatora we Wrocławiu, [w:] Cmentarz Salwatora. Pierwsza nekropolia wrocławskich protestantów, K. Wachowski red., Wratislavia Antiqua, 21, Wrocław, s. 59–137
Sawicki T. 2016, Przedmioty żelazne, [w:] Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, A. Buko red., Warszawa
Schätze… 2011, Schätze des Mittelalters. Schmuck aus dem Staatlichen Archäologischen Museum Warschau. Katalog zur Ausstellung, W. Brzeziński red., Bönen
Sianko P. 2019, Granica mazowiecko-litewska do 1569 roku. Kształtowanie się, rola społeczna, maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w archiwum Instytutu Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok
Sidorovič V.M., Râbceva S.S., Plavinskij N.A. 2015, Degtânskij klad serediny XI veka: sostav i kontekst, „Stratum Plus”, 6, s. 143–180
Smorodskij A . P. 1893, Devâtyj arheologičeskij s’’ezd v’’ Vil’ně i ego značenie dlâ Minskoj gubernii, Minsk
Solecki R . 2018, Cmentarzysko wilanowskie w okresie od średniowiecza po nowożytność, Warszawa
Solon J., Borzykowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018, Physico-geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91/2, s. 143–170
Solov’iev S . M . 1988, Sočineniâ v 18 tomah, 1, Istoriâ Rossii s drevnejših vremën, 1–2, Moskva
Spicyn A . 1925, Litovskiâ drevnosti, „Tauta ir Žodis”, 3, s. 112–171
Storožev V. N . 1894, IX arheologičeskij s’’ezd v g. Vil’no, Sankt-Peterburg
Szczerba A . 2010, Rola Carskiej Komisji Archeologicznej w ochronie zabytków archeologicznych na obszarze Imperium Rosyjskiego, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki”, 19/1–2, s. 7–21
Szczerba A . 2012, Problem ochrony zabytków archeologicznych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej pod panowaniem rosyjskim, Monografie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, IX, Łódź
Szewczuk U. 2004, Misa brązowa z Blichowa w woj. mazowieckim, [w:] Hereditatem cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, Z. Kobyliński red., Warszawa, s. 225–228
Tabella 1827, Tabella Miast, Wsi, Osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności […], II, Warszawa
Tarczyński F. 1900, Groby rzędowe kamienne w pow. Płockim, „Światowit”, 2, s. 19–27
Tarczyński F. 1901, Groby rzędowe kamienne w pow. Płockim, „Światowit”, 3, s. 30–32
Trigger B . G . 2007, A history of archaeological thought, wyd. 2, Cambridge
Trzciński M . , Skowron J . 2006, Kotówek, st. 1, gm. Jedwabne, Informator Archeologiczny. Badania 1997, Warszawa, s. 197
Uvarova P. S . , Borozdin I . N . red . 1915, Imperatorskoe Moskovskoe Arheologičeskoe Obŝestvo v pervoe 50-letie ego suŝestvovaniâ (1864–1914), 2, Moskva
[ Virchow R . ] 1875, Sitzung vom 14. Mai 1875 – R. Virchow berichtet, unter Vorlegung der wichtigsten Fundstücke, über verschiedene deutsche Alterthümersammlungen, sowie neue Ausgrabungen bei Priment, Zahorowo und Wollstein, „Zeitschrift für Ethnologie”, 7, s. 95–112
Volter È . 1889, Arheologičeskie kollekcii častnyh lic v severo-zapadnom krae, „Vilenskij Vestnik”, 269 (13 grudnia), s. 2–3
Wadyl S . 2019, Narzędzia i przedmioty codziennego użytku, [w:], Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, S. Wadyl red., Gdańsk, s. 187–202
Wieczorek-Kańczuta K . , Szajt J . 2018, Noże, pochewki i okucia pochewek na noże, [w:] Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, 1, J. Piekalski, K. Wachowski red., Wratislavia Antiqua, 23, s. 296–322
Włodarski B . [ 1958–1959] 1959, Problem jaćwiński w stosunkach polsko-ruskich, „Zapiski Historyczne”, 24/2–3, s. 7–36
Włodarski B . 1966, Ruś w planach politycznych Bolesława Krzywoustego (1102–1238), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, 20, Historia, II, s. 37–57
Wojciechowski T. 1970, Szkice historyczne XI wieku, wyd. 4, Warszawa
Wrzesiński J . 2000, Noże żelazne w grobach na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku w Dziekanowicach, „Studia Lednickie”, 6, s. 91–124
Zajkoŭskì È . 2018, Slavânskìâ pahavannì z draŭlânymì vëdramì: arèal raspaŭsûdžannâ, hranalogìâ, vytokì tradycyì, semantyka, „Materìali ì doslìdžennâ z arheologìï Prikarpattâ ì Volinì”, 22, s. 135–155
Zasědanie 1893, Zasědanie IX Arheologičeskago s’’ězda v’’ Vil’ně. Zasědanie I-go otděleniâ (pervobytnyâ drevnosti) 12 avgusta, [w:] Arheologičeskiâ Izvěstiâ i Zamětki izdavaemyâ Imperatorskim’’ Moskovskim’’ arheologičeskim’’ obŝesvom’’, A.V. Orěšnikov red., I, Moskva, s. 365–368
Zawadzka-Antosik B . 1973, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w obudowie kamiennej w Grzebsku, pow. Mława, „Wiadomości Archeologiczne”, 38/3–4, s. 461–492
Zjazd 1893, Zjazd archeologiczny w Wilnie, „Gazeta Warszawska”, 120 (217), s. [3–4]
Żytyński L . 1893, IX. Zjazd archeologiczny w Wilnie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”, 5/1 (15), szp. 123–126