Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 93 z. 4 (2021)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Abstract:

Celem opracowania jest określenie zmian relacji między przyrostem naturalnym a saldem migracji w małych miastach na początku XXI w. oraz ocena wpływu tych cech na współczesne procesy starzenia się ludności. Badaniami objęto 670 miast, które w 2017 r. liczyły do 20 tys. mieszkańców. Zidentyfikowano osiem kategorii miast różniących się wielkością i kierunkiem ruchu naturalnego i migracyjnego, w których wskazano zmiany tych cech w latach 2008/2010‑2015/2017. Tempo starzenia się ludności w małych miastach określono za pomocą wskaźnika bazującego na punktowych różnicach pomiędzy udziałami ludności młodej i starej. Analizy dotyczyły czterech grup miast: z odmładzającą się strukturą demograficzną (1), z powolnym (2), przeciętnym (3) i z wysokim (4) tempem starzenia się społeczeństwa. Wyniki badań potwierdziły, że proces starzenia się ludności zachodził intensywnie niemal we wszystkich małych miastach w Polsce. Głównym czynnikiem kształtującym potencjał ludnościowy na początku XXI w. był ubytek migracyjny. Nie stwierdzono silnych zależności między przyrostem naturalnym a tempem starzenia się ludności.

References:

2018 Ageing Report: Policy challenges for ageing societies. (2018). Brussels: European Commission.
Bański, J. (2002). Typy ludnościowych obszarów problemowych. W: J. Bański, E. Rydz (red.), Społeczne problemy wsi (s. 41‑52). Studia Obszarów Wiejskich, 2. Warszawa: PTG, IGiPZ PAN.
Bański, J. (2010). Dilemmas for regional development in the concepts seeking to develop Poland's spatial structure. Regional Studies, 44(5), 535‑549. https://doi.org/10.1080/00343400902926375
Bański, J. (2017). Rozwój obszarów wiejskich. Warszawa: PWE.
Bartosiewicz, B., Kwiatek-Sołtys, A., & Kurek, S. (2019). Does the process of shrinking concern also small towns? Lessons from Poland. Quaestiones Geographicae, 38(4), 91‑105. https://doi.org/10.2478/quageo-2019-0039
Bloom, D.E., Canning, D., & Fink, G. (2011). Implications of Population Aging for Economic Growth. NBER Working Paper Series, 16705. Cambridge: National Bureau of Economic Research, Inc.
Chądzyńska, E., & Iwaszko, K. (2012). Rozwój wybranych funkcji w małych miastach dolnośląskich - analiza wzorca rozkładu przestrzennego. W: K. Heffner, A. Halama (red.), Ewolucja funkcji małych miast w Polsce (s. 25‑41), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny.
Crampton, A. (2009). Global aging: Emerging challenges. The Pardee Papers, 6. Boston: Boston University.
Długosz, Z. (1997). Stan i dynamika starzenia się ludności Polski. Czasopismo Geograficzne, 68, 227‑232.
Domański, B., & Noworól, A., (red.). (2010). Badanie funkcji, potencjału i trendów rozwojowych miast w województwie małopolskim. Kraków: Małopolskie Obserwatorium Polityki Rozwoju.
Duszczyk, M., Fihel, A., Kiełkowska, M., Kordasiewicz, A., & Radziwinowiczówna, A. (2014). Analiza kontekstualna i przyczynowa zmian rodziny i dzietności. Studia i Materiały, 2. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Eberhardt, P. (1989). Regiony wyludniające się w Polsce, Prace Geograficzne, 148. Warszawa: IGiPZ PAN.
Golini, A. (1997). Demographic Trends and Ageing in Europe. Prospects, Problems and Policies. Genus, 53(3‑4), 33‑74.
Haase, A., Bernt, M., Grossmann, K., Mykhnenko, V., & Rink, D. (2013). Varieties of Shrinkage in European Cities. European Urban and Regional Studies, 23(1), 86‑102. https://doi.org/10.1177/0969776413481985
Heffner, K. (2008). Funkcjonowanie miast małych w systemie osadniczym Polski w perspektywie 2033 r. W: K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. Żuber (red.), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008‑2033, t. I (s. 281‑333). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Hoekveld, J.J. (2012). Time-Space Relations and the Differences Between Shrinking Cities. Built Environment, 38(2), 179‑195.
Hoff, A. (red). (2011). Population Ageing in Central and Eastern Europe: Societal and Policy Implications. Ashgate Publishing.
Horolets, A., Lesińska, M., & Okólski, M. (red.). (2018). Raport o stanie badań nad migracjami w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Komitet Badań nad Migracjami PAN.
Jagielski, A. (1978). Geografia ludności. Warszawa: PWN.
Jażewicz, I. (2005). Przemiany społeczno-demograficzne i gospodarcze w małych miastach Pomorza Środkowego w okresie transformacji gospodarczej. Słupskie Prace Geograficzne, 2, 71‑79.
Jerkiewicz, A. (1983). Wybrane problemy ludnościowe i osadnicze w Sudetach. Acta Universitatis Wratislaviensis, 506, Studia Geograficzne, 32, 11‑21.
Jończy, R., Rokita-Poskart, D., & Tanas, M. (2013). Exodus absolwentów szkół średnich województwa opolskiego do dużych ośrodków regionalnych kraju oraz za granicę. Opole: Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.
Kamińska, W. (2006). Pozarolnicza indywidualna działalność gospodarcza w Polsce w latach 1988‑2003. Prace Geograficzne, 203. Warszawa: IGiPZ PAN.
Kamińska, W., & Mularczyk, M. (2014). Demographic types of small cities in Poland. Miscellanea Geographica, 18(4), 24‑33. https://doi.org/10.2478/mgrsd-2014-0031
Kantor-Pietraga, I., Krzysztofik, R., & Runge, J. (2012). Kontekst geograficzny i funkcjonalny kurczenia się małych miast w Polsce południowej. W: K. Heffner, A. Halama, (red.), Ewolucja funkcji małych miast w Polsce (s. 9‑24), Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny.
Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. (2001). Monitor Polski, 26. Warszawa.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. (2011). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Kościk, J. (1990). Przemiany demograficzno-osadnicze na Ziemi Kłodzkiej w XIX w. Acta Universitatis Wratislaviensis, 832, Historia, 53, 85‑98.
Kotowska, I.E., & Giza-Poleszczuk, A. (2010). Zmiany demograficzno-społeczne i ich wpływ na rekonceptualizację polityki rodzinnej w kierunku równowagi w zakresie ochrony praw rodziny i poszczególnych jej członków. Polska na tle Europy. W: E. Leś, S. Bernini (red.), Przemiany rodziny w Polsce i we Włoszech i ich implikacje dla polityki rodzinnej (s. 31‑68). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Krzysztofik, R. (2019). Przemiany demograficzne miast Polski. Wymiar krajowy, regionalny i lokalny. Warszawa-Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
Kurek, S. (2007). Typologia procesu starzenia się ludności miast i gmin Polski na tle jego demograficznych uwarunkowań. Przegląd Geograficzny, 79(1), 133‑156.
Kurek, S., & Lange, M. (2013). Zmiany zachowań prokreacyjnych w Polsce w ujęciu przestrzennym. Prace Monograficzne, 658. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny.
Kurek, S. (2014). Przestrzenne zróżnicowanie przemian demograficznych w Polsce w latach 2002‑2011. W: E. Klima (red). Ludność, mieszkalnictwo, usługi - w 70. rocznicę urodzin Profesora Jerzego Dzieciuchowicza (s. 43‑73). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kwiatek-Sołtys, A. (2004). Małe miasta województwa małopolskiego w okresie transformacji systemowej. Kraków: Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej.
Kwiatek-Sołtys, A. (2006). Migration Attractiveness of Small Towns in The Małopolska Province. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 5, 155‑160.
Kwiatek-Sołtys, A., & Mainet, H. (2014). Quality of life and attractiveness of small towns: a comparison of France and Poland. Quaestiones Geographicae, 33(2), 103‑113. https://doi.org/10.2478/quageo-2014-0019
Latocha, A. (2013). Wyludnione wsie w Sudetach. I co dalej? Przegląd Geograficzny, 85(3), 373‑396.
Lee, E.S. (1965). A Theory of Migrations. Demography, 3(1), 47‑57.
Lena, A., Ashok, K., Padma, M., Kamath, V., & Kamath, A. (2009). Health and Social Problems of the Elderly: A Cross-Sectional Study in Udupi Taluk, Karnataka. Indian Journal of Community Medicine, 34, 131‑134.
Lesthaeghe, R. (2010). The Unfolding Story of the Second Demographic Transition. Population and Development Review, 36, 211‑215. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2010.00328.x
Lorenti, A. (2015). Investing on Ageing. Extending Working Lives Across Europe. Roma: Sapienza Universita di Roma. Pobrane z: http://padis.uniroma1.it/bitstream/10805/2719/1/thesis.alorenti.pdf (03.07.2019).
Łobodzińska, A. (2016). Starzejące się społeczeństwo wyzwaniem dla zrównoważonego rozwoju. Prace Geograficzne, 144, 127‑142.
Malisz, B. (1984). Trzy wizje polskiej przestrzeni. W: A. Kukliński (red.), Gospodarka przestrzenna Polski. Diagnoza - rekonstrukcja - prognoza (s. 6‑45). Biuletyn KPZK PAN, 125, Warszawa.
Męczyński, M., Konecka-Szydłowska, B., & Gadziński, J. (2010). Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i klasyfikacja małych miast w Wielkopolsce. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Monitoring Environmental Progress - a Report Work in Progress, 1995. Washington: World Bank.
Notestein, F.W. (1945). Population the Long View. W: T.P. Schultz (red.), Food for the World (s. 36‑57). Chicago: University of Chicago Press.
Okólski, M. (2010). Wyzwania demograficzne Europy i Polski. Studia Socjologiczne, 199(4), 37‑78.
Palacios, R. (2002). The future of global ageing. International Journal of Epidemiology, 31, 786‑791. https://doi.org/10.1093/ije/31.4.786
Pirisi, G., & Trócsányi, A. (2014). Shrinking Small Towns in Hungary: The Factors Behind the Urban Decline in "Small Scale". Acta Geographica Universitatis Comenianae, 58(2), 131‑147.
Putnam, R. (2008). Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Rosenbers, M.W., & Wilson, K. (2018). Population Geographies of Older People. W: M.W. Skinner, G.J. Andrews, M.P. Cutchin (red.), Geographical Gerontology. Perspectives, Concepts, Approaches (s. 56‑67). London: Routledge.
Rosenthal, L. (2009). The Role of Local Government: Land-Use Controls and Aging-Friendliness. Generations, 2, 18‑25.
Rosner, A. (red.). (2007). Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowanie dynamiki przemian. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Solga, B. (2013). Miejsce i znaczenie migracji zagranicznych w rozwoju regionalnym. Opole: Instytut Śląski.
Szukalski, P. (2004). Urodzenia pozamałżeńskie w Polsce. W: A. Warzywoda-Kruszyńska, P. Szukalski (red.), Rodzina w zmieniającym się społeczeństwie polskim (s. 111‑142). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szukalski, P. (2005). Wielkość i struktura rodziny a przejście demograficzne, Dylematy Współczesnych Rodzin. Roczniki Socjologii Rodziny, 16, 95‑110.
Szukalski, P. (2015). Przestrzenne zróżnicowanie dzietności w Polsce. Wiadomości Statystyczne, 647(4), 13‑27.
Szukalski, P. (2019). Demograficzne ślady zaborów. Pobrane z: http://www.sprawynauki.edu.pl/archiwum/dzialy-wyd-elektron/323-demografia-el/4059-demograficzne-slady-zaborow (29.07.2020).
Szymala, K. (2015). Migracje zarobkowe Polaków po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Ruchu Studenckiego, 2, 55‑64.
Szymańska, D., & Grzelak-Kostulska, E. (2005). Małe miasta w Polsce - zmiany ludnościowe i funkcjonalne w drugiej połowie XX wieku. W: Małe miasta a rozwój lokalny i regionalny (s. 59‑90). Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach. Katowice: Akademia Ekonomiczna.
Śleszyński, P. (2009). Dostępność metropolii jako warunek konkurencyjności polskiej przestrzeni. Mazowsze Studia Regionalne, 2, 53‑71.
Śleszyński, P. (2018). Mapa przestrzennego zróżnicowania współczesnych procesów demograficznych w Polsce. W: J. Hrynkiewicz, J. Witkowski, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Polski jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej (s. 84‑108). Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa.
Vaishar, A., & Zapletalová, A. (2009). Small towns as centers of rural micro-regions. European Countryside, 2, 70‑81. http://dx.doi.org/10.2478/v10091/009-0006-4
Wełpa, B. (1982). Podstawy rozwoju i zagospodarowania małych miast. Biuletyn KPZK PAN, 121. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Wiara i religijność Polaków dwadzieścia lat po rozpoczęciu przemian ustrojowych. Komunikat z badań. (2009). Warszawa: CBOS.
World Population Ageing 2017 Report. (2017). New York: United Nations, Department of Economic and Social Affairs Population Division.
Zborowski, A., & Raźniak, P. (2013). Suburbanizacja rezydencjonalna w Polsce - ocena procesu. Studia Miejskie, 9, 37‑50.
Zelinsky, W. (1971). The hypothesis of the mobility transition. Geographical Review, 61, 219‑249.

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

93

Issue:

4

Start page:

491

End page:

513

Detailed Resource Type:

Artykuł

Format:

application/octet-stream

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:232813 ; 0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2021.4.1

Source:

CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitizing institution:

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Projects co-financed by:

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, lata 2010-2014, Priorytet 2. Infrastruktura strefy B + R ; Unia Europejska. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Access:

Otwarty