O krajobrazie/pejzażu dźwiękowym i relacji natura–kultura

Kabzińska, Iwona

doi:0071-1861

Download

Title: O krajobrazie/pejzażu dźwiękowym i relacji natura–kultura

Abstract:

Researchers of the audiosphere often use the term “soundscape” for sounds that are registered and evaluated by humans. A soundscape is part of the environment in the broad sense. It creates the atmosphere of a place, influences attitudes toward that place, and shapes cultural identity as well as the related ethnic identity. Studies on the impact of sounds on social life have been conducted within various disciplines, including sound ethnography. One of the methods used is “soundwalks” (or soundwalking”). Soundwalks can be used, for example, to produce landscape maps that take into account the sources of sounds occurring in a given area and the methods by which they are evaluated. Such walks also allow changes in the soundscape to be registered. Changes are most often caused by various types of development projects, which frequently cause the noise level to increase and sometimes eliminate silence. Various adherents of the “relational” currents of posthumanism, sociobiology, and cultural ecology question the dichotomy between nature and culture. To speak of the unity of humans and nature, they use the term “naturo-culture” (Bruno Latour and his followers) or “naturoculture” (Donna Haraway and her followers). According to the author of the article, the natural environment’s devastation by humans testifies to the lack of unity and harmony between nature and culture, as well as to the lack of a sense of community.Contemporary humans, especially in the Western world, often have little contact with the natural environment: they do not know it, care for it, understand it, or appreciate its beneficial influence on health and potential for promoting comprehensive development and social relations. We are increasingly confronted with “nature-deficit syndrome” and “cultural autism.” These concepts are used, among others, by Richard Louv, author of the book Last Child in the Woods, which points to the disastrous effects of these phenomena.Differences in attitudes toward the natural environment often result in disputes and deep social divisions. We see numerous conflicts between environmentalists and “business representatives” (generally speaking, supporters of new investment projects, regardless of their impact on the natural environment). An illustration of this phenomenon is the struggle to preserve the Czerniakowskie Lake nature reserve and the adjacent areas, which are threatened by plans to build a huge housing estate in that part of the capital. The author discusses the successive stages of the struggle in the summer and fall of 2019. In the author’s opinion, the dispute over the nature reserve can be interpreted as a conflict between defenders of the natural environment and the actions of “business representatives” threatening it. It is also an example of a conflict between different visions of reality, different ways of seeing the relationship between nature and culture, and different values and attitudes. There is also an opposition here between what is a community’s “own” and what is “other.”

References:

Abu-Lughod Lila 1991, Writing against culture, [w:] R.G. Fox (red.), Recapturing Anthropology. Working in the Present, School of American Research Press, Santa Fe
Appadurai Arjun 2005, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, tłum. Z. Pucek, Universitas, Kraków
Bernat Sebastian 2008a, Kierunki kształtowania krajobrazów dźwiękowych, [w:] S. Bernat (red.), Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, t. 11, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin, s. 100–121
Bernat Sebastian 2008b, Metody badań krajobrazów dźwiękowych, [w:] S. Bernat (red.), Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, t. 11, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin, s. 122–133
Bernat Sebastian 2013, Turystyka dźwiękowa i spacery dźwiękowe jako formy aktywności turystyczno-rekreacyjnej w lasach, Studia i Materiały CEPL w Rogowie, R. 15, z. 37 (4), s. 46–51
Bernat Sebastian 2015, Wokół pojęcia soundscape. Dyskusja terminologiczna, [w;] U. Myga-Piątek (red.), Wymiary krajobrazu – konceptualne podstawy różnorodności, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 30, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, s. 45–57
Biedrzycki Mariusz 1998, Genetyka kultury, Prószyński i S-ka, Warszawa
Corbin Alain 2019, Historia ciszy i milczenia. Od renesansu do naszych dni, tłum. K. Kot-Simon, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa
Domańska Ewa 2014, Humanistyka afirmatywna. Władza i płeć po Butler i Foucault, Kultura Współczesna, nr 4, s. 117–129
Edensor Tim 2004, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, tłum. A. Sadza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Ekologia dla świętych… 2019, Ekologia dla świętych. O ateizmie jako głównym źródle kryzysu ekologicznego i nawróceniu jako ratunku dla świata przed zniszczeniem mówi prof. Rocco Buttiglione (rozmowę przeprowadził Bogumił Łoziński), Gość Niedzielny, nr 47, 24.11.2019, s. 22–23
Feld Steve, Brenneis Donald 2004, Doing anthropology in sound, American Ethnologist, vol. 31, nr 4, s. 461–474
Ingold Tim, Kurttila Terhi 2000, Perceiving the environment in Finnis Lapland, Body and Society, vol. 6, nr 3–4, s. 183–196
Kabzińska Iwona 2005, O codziennym niedostatku ciszy i nadobfitości hałasu, Literatura Ludowa, nr 2, s. 3–14.
Kabzińska Iwona 2009, Jak pogodzić wodę z ogniem? Miłośnicy ciszy kontra wielbiciele hałasu, Zabawy i Zabawki, nr 1–4, s. 75–99
Kabzińska Iwona 2018, O ciszy i hałasie, ich doświadczaniu, definiowaniu i sposobach opisywania, Etnografia Polska, t. 62, z. 1–2, s. 5–23
Kabzińska Iwona 2019, The dying of Czerniakowskie Lake, the dying of quiet: from a hi-fi to lo-fi soundscape, Etnografia Polska, t. 63, s. 113-132
Kagge Erling 2017, Cisza, tłum. I. Zimnicka, Muza, Warszawa
Kałamucka Wioletta 2008, Krajobraz idealny, [w:] S. Bernat (red.), Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, t. 11, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin, s. 134–145
Kaniowska Katarzyna 1985, Dychotomia natura – kultura jako szczególny problem etnologii, Etnografia Polska, t. 29, z. 1, s. 26–32
Kapelański Maksymilian 2005, Narodziny i rozwój ekologii akustycznej pod banderą szkoły pejzażu dźwiękowego, Muzyka, nr 2, s. 107–119
Kucharczak Franciszek 2020, Ideologia ekologizmu, Gość Niedzielny, nr 2, 12.01.2020, s. 16–20
Lewandowski Wojciech, Szumacher Iwona 2008, Dźwięk jako walor krajobrazu, [w:] S. Bernat (red.), Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego,t. 11, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin, s. 54–62
Losiak Robert 2015, Malowniczość pejzażu dźwiękowego. O pewnym aspekcie estetycznego doświadczenia audiosfery, Teksty Drugie, nr 5, s. 45–57
Losiak Robert, Tańczuk Renata (red.), 2012, Audiosfera miasta, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
Louv Richard 2016, Ostatnie dziecko lasu, tłum. A. Rogozińska, Mamania. Grupa Wydawnicza Relacja, Warszawa
Majbroda Katarzyna 2019, O relacjach, sieciach, splotach asamblaży. Wyobraźnia antropologii społeczno-kulturowej wobec aktualnego, Wrocławska Oficyna Wydawnicza ATUT–Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław
Marczewski Mateusz 2017, Koliste jeziora Białorusi, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
Matczak Piotr 2000, Problemy ekologiczne jako problemy społeczne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
Odoj Grzegorz 2016, Ekologia kulturowa – koncepcja i metoda, [w:] K. Czerwińska,A. Drożdż, M. Dzięgiel, M. Kujawska, M. Kurcz, Ł. Łuczaj, K. Marcol, G. Odoj, M. Szalbot, Ekologia kulturowa. Perspektywy i interpretacje, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 13–29
Rogowski Mateusz 2008, Próba określenia kryteriów do mapy krajobrazów dźwiękowych szlaku turystycznego (na przykładzie szlaku niebieskiego Karpacza Biały Jar – Mały Staw – Droga Jubileuszowa w Karkonoszach), [w:] S. Bernat (red.), Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego,t. 11, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Lublin, s. 63–73
Samuels David W., Meintjes Louise, Ochoa Ana Maria, Porcello Thomas 2010, Soundscapes: Toward a Sounded Anthropology, Annual Review Anthropology, vol. 39, s. 329–345
Sarah Robert, Diat Nicolas 2017, Moc milczenia. Przeciw dyktaturze hałasu, tłum. A. Kuryś, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa
Sarah Robert, Diat Nicolas 2019, Wieczór się zbliża i dzień już się chyli, tłum. A. Kuryś, wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa
Smyrski Łukasz 2018, Między władzą spojrzenia a praktyką. Antropologia krajobrazu, Oficyna Naukowa, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, Warszawa
Stanisz Agata 2017, Field recording jako metoda etnografii poprzez dźwięk, Przegląd Kulturoznawczy, nr 1(31), s. 1–19
Wilk Paulina 2017, Pojutrze. O miastach przyszłości, Wydawnictwo Literackie, Warszawa
Wiśniewska Ilona 2018, Lud z grenlandzkiej wyspy, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
Wohlleben Peter 2016, Sekretne życie drzew, tłum. E. Kochanowska, Wydawnictwo Otwarte, Kraków
Wohlleben Peter 2017a, Duchowe życie zwierząt, tłum. E. Kochanowska, Wydawnictwo Otwarte, Kraków
Wohlleben Peter 2017b, Nieznane więzi natury, tłum. E. Kochanowska, Wydawnictwo Otwarte, Kraków
Zeff Ted 2008, Być nadwrażliwym i przetrwać, tłum. E. Abłamowicz, Jacek Santorski & Co. Agencja Wydawnicza, Warszawa
ap, 04.10.2019, Aktywiści chcą uratować Jeziorko Czerniakowskie. Ponad 6 tys. podpisów pod petycją, https://radiokolor.pl/wiadomosci/n/4858/aktywiści-chcą-uratować-jeziorko... (dostęp: 06.10.2019)
Halicki Piotr, 05.07.2019, Jeziorko Czerniakowskie zniknie? Kontrowersyjna decyzja stołecznych radnych, https://warszawa.onet.pl/warszawa-jeziorko-czerniakowskie-znikni... (dostęp: 04.10.2019)
Kk/b, 04.10.2019, Chcą ratować Jeziorko Czerniakowskie, https://imokotow.pl/artykul/chca-ratowac-jeziorko-780464 (dostęp: 15.10.2019)
Klimczak Konrad, 05.07.2019, Miejski Plan Adaptacji do zmian klimatu przyjęty!, https://www.um.warszawa.pl/aktualnosci/miejski-plan-adaptacji-d... (dostęp: 10.07.2019)
Korzeniowski Paweł, Jeziorko Czerniakowskie w Warszawie oddane deweloperom. „Ono po prostu wyschnie”, https://noizz.pl/ekologia/jeziorko-czerniakowskie-w-rekach-dewelo... (dostęp: 10.07.2019)
Ossowska Zuzanna 2017, Słuchanie przestrzeni, http://muzyk.net/sluchanie-przestrzeni/(dostęp: 16.02.2019) (artykuł ukazał się w numerze 9 miesięcznika Muzyk)
Pronobis Grzegorz, Widzisz-Pronobis Sylwia, Adamczyk Jakub, 09.2018, Coraz lepszy Czerniaków. Jak zmienić teren przy Jeziorku Czerniakowskim? Raport z konsultacji społecznych dot. Zagospodarowania terenu przy Jeziorku Czerniakowskim, Warszawa (dostęp: 15.02.2019)
Przyjazny protest nad Jeziorkiem Czerniakowskim. Ratusz składa deklaracje, 30.09.2019, http://www.sadyba24.pl/wiadomosci/item/2294-przyjazny-protest-n...(dostęp: 4.10.2019)
Rogozińska Agata – blog, 06.10.2019, Chcą ratować Jeziorko Czerniakowskie, https://imokotow.pl/artykul/chca-ratowac-jeziorko/780464 (dostęp: 15.10.2019)
Społecznicy z Sadyby wystosowali petycję do prezydenta miasta w obronie Jeziorka Czerniakowskiego, 16.07.2019, http://www.sadyba24.pl/wiadomosci/item/2249-spolecznicy-z-sady... (dostęp: 16.07.2019)
Sztumski Wiesław, 14.04.2010, A może ekologia ciszy?, http://www.sprawynauki.edu.pl/features/the-community/288/1557 (dostęp: 16.02.2019) (artykuł ukazał się w 2019 r. w Miesięczniku Publicystyczno-Informacyjnym)
Wojtczuk Michał, 4.07.2019, Kwartały domów dla 11 tys. ludzi oraz biura i sklepy powstaną na łąkach obok Jeziorka Czerniakowskiego, http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,2496523, kwartal... (dostęp: 10.07.2019)
Wojtczuk Michał, 05.07.2019, Burza nad zabudową części łąk przy Jeziorku Czerniakowskim, http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420... (dostęp: 10.07.2019)
Ziemia między Jeziorkiem Czerniakowski oddana deweloperom. Radni przyjęli uchwałę o klimacie, a potem oddali 89 ha zieleni deweloperom!, https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/warszawa/ziemia-miedzy-je... (dostęp: 10.07.2019)