Rozrost terytorialny dużych miast w Polsce = Territorial development of large cities in Poland

Szmytkie, Robert

doi:2300-8466 (on-line)

Pobierz

Tytuł: Rozrost terytorialny dużych miast w Polsce = Territorial development of large cities in Poland

Abstrakt:

Głównym celem opracowania była identyfikacja procesu rozrostu terytorialnego dużych miast w Polsce na przykładzie Wrocławia, Krakowa i Warszawy. Analiza zmian granic administracyjnych miasta, zmian gęstości zaludnienia oraz rozwoju zabudowy wykazała pewną specyfikę rozrostu terytorialnego dużych miast oraz podobieństwo procesów osadniczych w różnych okresach historycznych. Pozwoliło to na identyfikację określonych prawidłowości rozwoju, które z uwagi na ich powtarzalność, wskazują na cykliczny charakter procesów. Specyfikę rozrostu przestrzennego dużych miast można wyrazić w następujący sposób: każdy okres rozwoju społeczno-gospodarczego miasta przyczynia się do wzrostu gęstości zaludnienia w jego granicach, a następnie do wylania się miasta na obszar najbliższego otoczenia (strefy podmiejskiej). Obszar ten stanowi faktycznie przedłużenie miasta i z czasem zostaje wcielony w jego granice administracyjne. Poszerzenie granic miasta powoduje zwykle spadek gęstości zaludnienia w jego nowych granicach. Każdy kolejny okres prosperity miasta inicjuje kolejny cykl rozwoju przestrzennego.

Bibliografia:

Anas, A., Arnott, R., & Small, K.A. (1998). Urban Spatial Structure. Journal of Economic Literature, 36(3), 1426‑1464.
Andrusz, G. (1996). Structural change and boundary instability. W: G. Andrusz, M. Harloe, &I. Szelenyi (red.), Cities after socialism: Urban and regional change and conflict in post-socialist societies (s. 30‑69). Malden: Blackwell.
Arnott, R.J. (1980). A simple urban growth model with durable housing. Regional Science and Urban Economics, 10(1), 53‑76. https://doi.org/10.1016/0166‑0462(80)90048‑4
Baranowska, M. (2007). Koncepcja zjawiska fringe belt. W: I. Jażdżewska (red.), Polska geografia osadnictwa, dotychczasowy dorobek, program badań. XX Konwersatorium wiedzy o mieście (s. 177‑183). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Barke, M. (1976). Land use succession: a factor in fringe-belt modification. Area, 8(4), 303‑306. https://doi.org/10.2307/212588
Barras, R. (2009). Building cycles: growth and instability. John Wiley & Sons.
Bartoszewicz, H. (2003). Rozwój przestrzenny Warszawy w latach 1800‑1914 w świetle źródeł kartograficznych. Warszawa: Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna.
Borsdorf, A., Hidalgo, R., & Sánchez, R. (2007). A new model of urban development in Latin America: The gated communities and fenced cities in the metropolitan areas of Santiago de Chile and Valparaíso. Cities, 24(5), 365‑378. https://doi.org/10.1016/j.cities.2007.04.002
Brade, I., Herfert, G., & Wiest, K. (2009). Recent trends and future prospects of socio-spatial differentiation in urban regions of Central and Eastern Europe: A lull before the storm? Cities, 26(5), 233‑244. https://doi.org/10.1016/j.cities.2009.05.001
Brezdeń, P., & Szmytkie, R. (2019). Current changes in the location of industry in the suburban zone of a post-socialist city. Case study of Wrocław (Poland). Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 110(2), 102‑122. https://doi.org/10.1111/tesg.12339
Brueckner, J.K. (2000). Urban sprawl: diagnosis and remedies. International Regional Science Review, 23(2), 160‑171. https://doi.org/10.1177/016001700761012710
Burgess, E.W. (1924). The growth of the city: an introduction to a research project. Publications of the American Sociological Society, 18, 85‑97.
Carter, H., & Wheatley, S. (1979). Fixation lines and fringe belts, land uses and social areas: nineteenth-century change in the small town. Transactions of the Institute of British Geographers, 4(2), 214‑238. https://doi.org/10.2307/622036
Clark, C. (1951). Urban Population Densities. Journal of the Royal Statistical Society. Series A (General), 114(4), 490‑496. https://doi.org/10.2307/2981088
Conzen, M.R.G. (1960). Alnwick, Northumberland: a study in town-plan analysis. Transactions and Papers of Institute of British Geographers, 27. https://doi.org/10.2307/621094
Crowley, D., & Reid, S.E. (red.). (2002). Socialist spaces: Sites of everyday life in the Eastern Bloc. Oxford: Berg.
Daniel, P., & Hopkinson, M. (1989). The Geography of Settlement. Conceptual Frameworks in Geography. Edinburg: Oliver & Boyd.
Ducom, E. (2003). Fringe belts and planning: a French example. Urban Morphology, 7(2), 103‑104.
Elkins, T.H., & Hofmeister, B. (1988). Berlin: The spatial structure of a divided city. New York: Meuthen.
Enyedi, G., & Szirmai, V. (1992). Budapest. A Central European Capital. London: Belhaven Press.
Escher, F. (1985). Berlin und sein Umland. Zur Genese der Berliner Stadtlandschaft bis zum Beginn des 20. Jahrhunderts. Berlin: Colloquium Verlag.
Grzeszczak, J. (1996). Tendencje kontrurbanizacyjne w krajach Europy Zachodniej. Prace Geograficzne, 167, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Haggett, P. (1972). Geography: a modern synthesis. New York: Harper & Row.
Hall, P. (1971). Spatial structure of metropolitan England and Wales. W: M. Chisholm, & G. Manners (red.), Spatial policy problems of the British economy (s. 96‑125). Cambridge: Cambridge University Press.
Hall, P.G. (1998). Cities in civilization. New York: First Fromm International.
Hall, T., & Barrett, H. (2012). Urban geography. London: Routledge.
Harris, C.D., & Ullman, E.L. (1945). The Nature of Cities. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 242, 7‑17. https://doi.org/10.1177/000271624524200103
Harris, R., & Larkham, P.J. (1999). Changing suburbs: Foundation, Form and Function. London: Stage.
Hirt, S. (2013). Whatever happened to the (post) socialist city? Cities, 32, 29‑38. https://doi.org/10.1016/j.cities.2013.04.010
Hirt, S., & Stanilov, K. (2009). Twenty years of transition: The evolution of urban planning in Eastern Europe and the former Soviet Union, 1989‑2009. Nairobi: Human Settlements Global Dialogue Series.
Horwood, E.M., & Boyce, R.R. (1959). Studies of the central business district and urban freeway development. Seattle: University of Washington Press.
Hoyt, H. (1939). The Structure and Growth of Residential Neighborhoods in American Cities. Washington: Federal Housing Administration.
Isard, W. (1942). A neglected cycle: the transport-building cycle. Review of Economic Statistics, 24(4), 149‑158. https://doi.org/10.2307/1927670
Klaassen, L.H., & Paelinck, J.H.P. (1979). The future of large towns. Environment and Planning A, 11(10), 1095‑1104. https://doi.org/10.1068/a111095
Korcelli, P. (1969). Rozwój struktury przestrzennej obszarów metropolitalnych Kalifornii. Prace Geograficzne, 78. Warszawa: IG PAN .
Królikowski, L., & Ostrowski, M. (2009). Rozwój przestrzenny Warszawy. Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki.
Krugman, P.R. (1997). Development, Geography and Economic Theory. Cambridge, London: The MIT Press.
Krzysztofik, R. (2014). Geneza aglomeracji miast na obszarze Polski. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Krzysztofik, R., Tkocz, M., Spórna, T., & Kantor-Pietraga, I. (2016). Some dilemmas of post-industrialism in a region of traditional industry: The case of the Katowice conurbation, Poland. Moravian Geographical Reports, 24(1), 42‑54. https://doi.org/10.1515/mgr-2016‑0004
Kubeš, J. (2013). European post-socialist cities and their near hinterland in intra-urban geography literature. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 19, 19‑43. https://doi.org/10.2478/bog-2013‑0002
Lawton, R. (1972). An age of great cities. Town Planning Review, 43(3), 199‑224.
de Long, J.B., &Shleifer, A. (1993). Princes and merchants: European city growth before the industrial revolution. The Journal of Law and Economics, 36(2), 671‑702. https://doi.org/10.1086/467294
Louis, H. (1936). Die geographische Gliederung von Gross-Berlin. W: H. Louis, & W. Panzer (red.), Landerkundliche Forschung: Krebs-Festschrift (s. 146‑171). Stuttgart: Engelhorn.
Mann, P.H. (1965). An Approach to Urban Sociology. London: Routledge.
Malisz, B. (1966). Zarys teorii kształtowania układów osadniczych. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
Markowski, T., & Marszał, T. (2006). Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja: problemy i pojęcia podstawowe. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Miszewska, B. (1996). Struktura morfologiczna peryferyjnych osiedli Wrocławia. Prace Instytutu Geograficznego, Seria B: Geografia Społeczna i Ekonomiczna, 14, 53‑61.
Miszewska, B. (2002). Ehemalige Dörfer als genetische Kerne im heutigen Stadtgefüge der Großstadt Breslau. Siedlungsforschung, 20, 293‑306.
Miszewska, B., & Szmytkie, R. (2015). Morphological processes in the spatial structure of the southern district of Wrocław city. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 27, 133‑151. http://dx.doi.org/10.1515/bog-2015‑0009
Morris, A.E.J. (2013). History of urban form before the industrial revolution. London: Routledge.
Motak, M. (2012). Historia rozwoju urbanistycznego Krakowa w zarysie. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
Musiaka, Ł., Figlus, T., & Szmytkie, R. (2020). Models of morphological transformations of centres of the largest Polish cities after World War II. European Planning Studies (online first). https://doi.org/10.1080/09654313.2020.1744529
Mydel, R. (1979). Rozwój struktury przestrzennej miasta Krakowa. Wrocław: Ossolineum.
Nagy, E., & Timár, J. (2012). Urban restructuring in the grip of capital and politics: Gentrification in East-Central Europe. W: T. Csapó, & A. Balogh (red.), Development of the Settlement Network in the Central European Countries (s. 121‑135). Berlin - Heidelberg: Springer.
Newling, B.E. (1966). Urban Growth and Spatial Structure: Mathematical Models and Empirical Evidence. Geographical Review, 56(2), 213‑225. https://doi.org/10.2307/212879
Pacione, M. (2001). Urban geography: A global perspective. New York: Routledge.
Rees, P.H. (1970). The factorial ecology of metropolitan Chicago. W: J.L. Berry, F.E. Horton, &J.O. Abiodun (red.), Geographic perspectives on urban systems (s. 146‑150). New Jersey: Prentice-Hall.
Riggleman, J.R. (1933). Building cycles in the United States, 1875-1932. Journal of the American Statistical Association, 28, 174‑183. https://doi.org/10.1080/01621459.1933.10502255
Robson, B.T. (2012). Urban growth: an approach. London: Routledge.
Semotanová, E. (2010). Prostor města a jeho fázový růst v českých zemích od konce 19. století. Historická geografie (Historical Geography), 36(2), 225‑254.
Sjöberg, G. (1960). The Pre-industrial City: Past, Present and Future. New York: Free Press.
Stanilov, K. (2007). Taking stock of post-socialist urban development: A recapitulation. W: K. Stanilov (red.), The post-socialist city: urban form and space transformations in Central and Eastern Europe after socialism (s. 3‑17). Dordrecht: Springer.
Stewig, R. (1983). Die Stadt in Industrie-und Entwicklungsländern. Wien: Schöningh.
Sýkora, L. (1999). Changes in the internal spatial structure of post-communist Prague. GeoJournal, 49(1), 79‑89. https://doi.org/10.1023/A: 1007076000411
Sýkora, L., & Ouředníček, M. (2007). Sprawling post-communist metropolis: Commercial and residential suburbanization in Prague, Brno, the Czech Republic. The Geo Journal Library, 91, 209‑233.
Szmytkie, R. (2011). Osiedla wiejskie w granicach administracyjnych dużego miasta (przykład Wrocławia). Studia Miejskie, 3, 159‑186.
Szmytkie, R. (2019). Zmiany granic administracyjnych miast w Polsce w latach 1990‑2017 i ich wpływ na wielkość zaludnienia. Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 4(32), 19‑34. http://dx.doi.org/10.18778/2543‑9421.04.02
Szmytkie, R., & Krzysztofik, R. (2019). The processes of incorporation and secession of urban and suburban municipalities: The case of Poland. Norsk Geografisk Tidsskrift - Norwegian Journal of Geography, 73(2), 110‑127. https://doi.org/10.1080/00291951.2019.1604567
Szymańska, D., Grzelak-Kostulska, E., & Hołowiecka, B. (2006). Zmiany powierzchni i gęstości zaludnienia miast Polski w latach 1960‑2003. W: J. Słodczyk, & E. Szafranek (red.), Kierunki przekształceń struktury gospodarczej i społeczno-demograficznej miast (s. 341‑353). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Szymańska, D., Grzelak-Kostulska, E., & Hołowiecka, B. (2009). Polish towns and the changes in their areas and population densities. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 11, 15‑30. https://doi.org/10.2478/v10089‑008‑0018‑2
Śleszyński, P. (2018). Problem podziału terytorialnego Obszaru Metropolitalnego Warszawy i wnioski dla Polski. Studia Regionalne i Lokalne, 2(72), 29‑47. https://doi.org/10.7366/1509499527202
Tosics, I. (2006). Spatial restructuring in post-socialist Budapest. W: S. Tsenkova, & Z. Nedovic-Budic (red.), The Urban Mosaic of Post-Socialist Europe (s. 131‑150). Heidelberg: Physica-Verlag.
Ünlü, T. (2013). Thinking about urban fringe belts: a Mediterranean perspective. Urban Morphology, 17(1), 5‑20.
Werwicki, A. (1973). Struktura przestrzenna średnich miast ośrodków wojewódzkich w Polsce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Whitehand, J.W. (1967). Fringe belts: a neglected aspect of urban geography. Transactions of the Institute of British Geographers, 41, 223‑233. https://doi.org/10.2307/621338
Whitehand, J.W. (1972). Building cycles and the spatial pattern of urban growth. Transactions of the Institute of British Geographers, 56, 3955. https://doi.org/10.2307/621541
Whitehand, J.W.R. (1988). Urban fringe belts: development of an idea. Planning Perspectives, 3(1), 47‑58. https://doi.org/10.1080/02665438808725651
Whitehand, J.W.R. (1994). Development cycles and urban landscapes. Geography, 79(1), 3‑17.
Wilski, J. (1993). Warszawa. Rozwój przestrzenny. Warszawa: Oddział Warszawski Towarzystwa Urbanistów Polskich.