Funkcjonowanie szaty roślinnej w warunkach miejskich = The functioning of plant cover in urban conditions

Wysocki, Czesław

doi:2300-8466 (on-line)

Pobierz

Tytuł: Funkcjonowanie szaty roślinnej w warunkach miejskich = The functioning of plant cover in urban conditions

Abstrakt:

Rozpoznanie funkcjonowania szaty roślinnej na obszarach zurbanizowanych jest ważnym zagadnieniem w kontekście poprawy warunków życia ich mieszkańców. W miastach specyficzne warunki klimatyczne, glebowe, wodne, związane z działalnością człowieka, wywierają znaczny wpływ na występującą tam roślinność. Przejawia się to między innymi w mniejszej jej produktywności i w skróceniu okresu wegetacji, w porównaniu do terenów pozamiejskich. Ponadto w miastach mamy do czynienia z intensywnym procesem synantropizacji. W wyniku tego procesu pojawiają się zbiorowiska roślinne, w których gatunki są często obcego pochodzenia. Przystosowują się one stosunkowo łatwo do specyficznych warunków siedliskowych. Nie wymagają prawie żadnych zabiegów pielęgnacyjnych. W związku z powyższym należałoby rozważyć możliwość wykorzystania ich w miastach, szczególnie na obszarach ekstensywnie użytkowanych.

Bibliografia:

Angold P.G., Sadler J.P., Hill M.O., Pullin A., Rushton S., Austin K., Small E., Wood B., Wadsworth R., Sanderson R., Thompson K., 2006, Biodiversity in urban habitat patches, Science of The Total Environment, 360, s. 196-204. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2005.08.035
Atlas ekofizjograficzny miasta stołecznego Warszawy, 2018, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego, Warszawa.
Biernacka E., Madany R., 1990, Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń metalicznych w aglomeracjiwarszawskiej w przekroju południkowym, [w:] H. Zimny (red.), Funkcjonowanie układów ekologicznych w warunkach zurbanizowanych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 87–94.
Blume H.P., 1998, Böden, [w:] H. Sukopp, R. Wittig, W. Fischer (red.), Stadtökologie, Stuttgart, Jena, Lubeck, Ulm, s. 168-185.
Błażejczyk K., Kuchcik M., Milewski P., Dudek W., Kręcisz B., Szmyd J., Błażejczyk A., Degórska B., Pałczyński C., 2014, Miejska wyspa ciepła w Warszawie, IGiPZ PAN, Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa.
Bornkamm R., 2007, Spontaneous development of woody vegetation on differing soils, Flora, 202, s. 695-704. https://doi.org/10.1016/j.flora.2007.05.004
Borowski J., Latocha P., 2006, Dobór drzew i krzewów do warunków przyulicznych Warszawy i miast centralnej Polski, Rocznik Dendrologiczny, 54, s. 83-93.
Böhm R., 1998, Urban bias in temperature series - a case study for the city of Vienna, Climatic Change, 28, s. 113-198. https://doi.org/10.1023/A:1005338514333
Breuste J.H., 2004, Decision making planning and design for the conservation of indigenous vegetation within urban development, Landscape and Urban Planning, 68, s. 439-452. https://doi.org/10.1016/S0169-2046(03)00150-6
Chojnacki J., 1991, Zróżnicowanie przestrzenne roślinności Warszawy, Wydawnictwo UW, Warszawa.
Czarnowska K., Gworek B., 1991, Stan zanieczyszczenia cynkiem, ołowiem i miedzią gleb Warszawy, Roczniki Gleboznawcze, 42, 1/2, s. 51-59.
Czarnowska K., Konecka-Betley K., 1984, Wpływ zanieczyszczeń atmosfery na akumulację metali ciężkich w glebach i roślinności na terenie Warszawy, [w:] H. Szczepanowska (red.), Wpływ zieleni na kształtowanie środowiska przyrodniczego, PWN, Warszawa, s. 151-162.
Czerwiński Z., Pracz J., 1990, Gleby i kierunki ich transformacji w warunkach presji urbanistycznej, [w:] H. Zimny (red.), Funkcjonowanie układów ekologicznych w warunkach zurbanizowanych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 58, s. 41-69.
Devigneaud P., Denayer-De Smet S., 1977, L'ecosysteme urban bruxellois, [w:] P. Duvigneaud, P. Kestemont (red.), Productivite biologique en Belgique, SCOPE, Travaux de la Section Belge du Programme Biologique International Gemblox, s. 581-599.
Faliński J.B., 2001, Interpretacja współczesnych przemian roślinności na podstawach teorii synantropizacji i teorii syndynamiki, Prace Geograficzne, 179, s. 31-52.
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2014, Ogrodnictwo wobec roślin inwazyjnych obcego pochodzenia. Kodeks dobrych praktyk, Warszawa.
Goddard M., Dougill A.., Benton T., 2009, Scaling up from gardens: Biodiversity conservation in urban environments, Trends in Ecology & Evolution, 25, 2, s. 90-98. https://doi.org/10.1016/j.tree.2009.07.016
Guo G., Wu Z., Xiao R., Chen Y., Liu X., Zhang X., 2015, Impacts of urban biophysical composition on land surface temperature in urban heat island clusters, Landscape and Urban Planning, 135, s. 1-10.https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2014.11.007
GUS, 2017, Obszary tematyczne. Ludność. Struktura Ludności, stat.gov.pl (25.11.2017).
Harris J.A., 1991, The biology of soils in urban areas, [w:] P. Bullock, P. Gregory (red.), Soils in the urban environment, Blackwell, Oxford, s. 139-152. https://doi.org/10.1002/9781444310603.ch8
Horbert M., 1978, Klimatische und lufthygenische Aspekte der Stadt, Natur und Heimat, 38, s. 34-49.
Jackowiak B., 1996, Chorogical-ecological model of the spread of Puccinellia distans in Central Europe, Fragmenta Floristica and Geobotanica Polonica, 41, s. 551-561.
Jackowiak B., 1998, Struktura przestrzenna flory dużego miasta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Janecki J., 1983, Człowiek a roślinność synantropijna na przykładzie Warszawy, Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa.
Jankowska K., 1971, Net primary production during three year succession on an unmowed meadow of the Arrhenatheretum elatioris plant association, Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Biologie, 19, 12, s. 789-794.
Kowarik I., 1990, Some response of flora and vegetation to urbanization in Central Europe [w:] H. Sukopp, S. Hejny, I. Kowarik (red.), Urban ecology. Plants and plant communities in urban environments, SPB, Academic Publishing, Den Haag, s. 45-74.
Kozieł M., 2010, Ochrona walorów przyrodniczo-krajobrazowych na pograniczu polsko-białoruskim na przykładzie Puszczy Białowieskiej, Problemy Ekologii Krajobrazu, 26, s. 271-284.
Kozłowska A., 2001, Mapa roślinności Warszawy w skali 1:10 000. Założenia teoretyczne, metoda wykonania i zastosowanie, Przegląd Geograficzny, 180, s. 107-119.
Kozłowska-Szczęsna T., Krawczyk B., Błażejczyk K., 2001, Charakterystyczne cechy klimatu Warszawy, Przegląd Geograficzny, 180, s. 39-56.
Krawczyk B., Węcławowicz G. (red.), 2001, Badania środowiska fizycznogeograficznego aglomeracji warszawskiej, Przegląd Geograficzny, 180, Warszawa.
Kühn I., Klotz S., 2006, Urbanization and homogenization - comparing the floras of urban and rural areas in Germany, Biological Conservation, 127, s. 292-300. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2005.06.033
Kühn N., 2006, Spontaneous vegetation as the basis for innovative planting design in urban aeras, Journal of Landscape Architecture, 3, s. 46-53. https://doi.org/10.1080/18626033.2006.9723372
Mc Kinney M., 2002, Urbanization, biodiversity and conservation, Bioscience, 52, s. 883-890. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2002)052[0883:UBAC]2.0.CO;2
McKinney M., Kowarik J., Kendal D. (red.), 2018, Wild urban ecosystems: Challenges and opportunities for urban development, Urban Forestry & Urban Greening, 29. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2017.09.004
Landolt E., 1991, Die Entstehung einer mitteleuropäischen Stadtflora am Beispiel der Stadt Zürich, Annali di Botanica, 49, s. 109-147.
Landsberg E., 1981, The urban climate, International Geophysics Series, 28, Academic Press, New York.
Li X., Zhou W., Ouyang W., 2013, Relationship between land surface temperature and spatial pattern of greenspace: What are the effects of spatial resolution?, Landscape und Urban Planning, 114, s. 1-8. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2013.02.005
Lundholm J.T., Marlin A., 2006, Habitat origins and microhabitat preferences of urban plant species, Urban Ecosystem, 9, 1, s. 39-159. https://doi.org/10.1007/s11252-006-8587-4
Maksymiuk G., 2008, Rozwój terenów wypoczynkowych Warszawy w latach 1989-2006, SGGW, Warszawa (maszynopis rozprawy doktorskiej).
Manta D., Angelone M., Bellanca A., Neri R., Sprovieri M., 2003, Heavy metals in urban soils: A case study from the city of Palermo (Sicily), Italy, Science of the Total Environment, 300, s. 229-243. https://doi.org/10.1016/S0048-9697(02)00273-5
Mędrzycki M., 1990, Fenologia drzew w warunkach miejskich, [w:] H. Zimny (red.), Funkcjonowanie układów ekologicznych w warunkach zurbanizowanych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 140-153.
Nagendra H., Gopal D., 2011, Tree diversity, distribution, history and change in urban parks: Studies in Bangalore, India, Urban Ecosystems, 14, s. 211-223. https://doi.org/10.1007/s11252-010-0148-1
Oke T.R., 1982, The energetic basis of the urban heat island, Journal of the Royal Meteorological Society, 108, s. 1-24. https://doi.org/10.1256/smsqj.45501
Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy, 2006, Miejska Pracownia Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju, Warszawa.
Pasternak D., 1980, Analysis of methods for estimating primary production of meadows, Polish Ecological Studies, 6, 3, s. 509-543.
Rebele F., 1994, Urban ecology and special features of urban ecosystems, Global Ecology and Biogeography, 4, s. 173-187. https://doi.org/10.2307/2997649
Rink D., Arndt T., Banse J., 2018, Public perception of spontaneous vegetation on brownfields in urban areas. Results from surveys in Dresden and Leipzig, Urban Forestry & Urban Greening, 29, s. 384-392. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2016.10.007
Rusakov A., Novikov V., 2003, Biological activity in modern and buried soils of the historical Centre of St. Petersburg, Microbiology, 72, 1, s. 103-109. https://doi.org/10.1023/A:1022242509992
Sachse U., Starfinger U., Kowarik I., 1990, Synanthropic woody species in the urban area of Berlin (West), [w:] H. Sukopp, S. Hejny, I. Kowarik (red.), Urban ecology. Plants and plant communities in urban environments, SPB Academic Publishing, The Hague, s. 233-243.
Sikorska D., Sikorski P., Richard H.J., 2016, High biodiversity of green infrastructure does not contribute to recreational ecosystem services, Sustainability, 8, s. 334-347. https://doi.org/10.3390/su9030334
Sikorski P., 2013, Wpływ naturyzacji parku miejskiego na różnorodność florystyczną runa i trawników parkowych, Wydawnictwo Wieś Jutra, Warszawa.
Sikorski P., Wysocki C., Wierzba M., Sikorska D., 2015, Możliwości i potrzeby kształtowania różnorodności szaty roślinnej osiedli mieszkaniowych, [w:] B. Szulczewska (red.), Osiedle mieszkaniowe w strukturze przyrodniczej miasta, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 93-109.
Stańczyk T., 2015, Gospodarowanie wodami opadowymi na osiedlach, [w:] B. Szulczewska (red.), Osiedle mieszkaniowe w strukturze przyrodniczej miasta, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 79-92.
Stawicka J., Wysocki C., Wieczorek J., 2006, The influence of soli salinity on floral variability of street lawns in Warsaw, Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW, Horticulture and Landscape Architecture, 27, s. 73-81.
Sudnik-Wójcikowska B., 1998, Czasowe i przestrzenne aspekty procesu synantropizacji flory, Wydawnictwo UW, Warszawa.
Sudra P., 2015, Usługi ekosystemowe na tle wybranych koncepcji ekologii miasta, Człowiek i Środowisko, 39, 1, s. 61-73.
Sukopp H., 1983, Ökologische Charakteristik von Grosstädten, Grundriss Stadtplanung, Akademie für Raumforschung und Landesplanung, Hannover, s. 51-82.
Sukopp H., Wurzel A., 1995, Klima- und Florenveränderungen in Stadtgebieten, Landschaftökologie, 4, s. 103-130.
Sukopp H., 2004, Human-caused impact on preserved vegetation, Landscape and Urban Planning, 68, s. 347-355. https://doi.org/10.1016/S0169-2046(03)00152-X
Szczepanowska B. (red.), 1984, Wpływ zieleni na kształtowanie środowiska miejskiego, PWN, Warszawa.
Szulczewska B., 2002, Teoria ekosystemu w koncepcjach rozwoju miast, Rozprawy Naukowe i Monografie, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Szulczewska B., Giedych R., Solarek K., 2015, Problemy stosowania wskaźnika terenów biologicznie czynnych na tle wyników badań - podsumowanie, [w:] B. Szulczewska (red.), Osiedle mieszkaniowe w strukturze przyrodniczej miasta, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 141-148.
Szumacher I., 2011, Functions of urban greenspace and ecosystem services, Miscellanea Geographica, 15, s. 123-129. https://doi.org/10.2478/v10288-012-0008-3
Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C., 2014, Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa.
Trzaskowska E., 2011, Zbiorowiska synantropijne: niedoceniony potencjał współczesnych miast, Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum, 10, 3, s. 55-66.
Trzaskowska E., 2013, Wykorzystanie roślin i zbiorowisk synantropijnych na terenach zieleni Lublina, KUL, Lublin.
Trzaskowska E., Miszczuk A., 2017, Zieleń jako element podnoszący atrakcyjność i jakość przestrzeni publicznych, Acta Scientarum Polonorum. Administratio Locorum, 1, s. 49-58.https://doi.org/10.31648/aspal.11
Weber-Siwirska M., Czekalski M., 2004, Odnawianie się generatywne drzew i krzewów na terenie Wrocławia, Rocznik Dendrologiczny, 55, s. 97-112.
Weng Q., Lu D., Schubring J., 2004, Estimation of land surface temperature - vegetation abundance relationship for urban heat island studies, Remote Sensing of Environment, 89, s. 467-483. https://doi.org/10.1016/j.rse.2003.11.005
White M.P., Alcock I., Wheeler B.W., Depledge M.H., 2013, Would you be happier living in a greener urban area?, Psychological Science, 24, 6, s. 920-928. https://doi.org/10.1177/0956797612464659
Wittig R., Kunming X., 1993, Analyse der Artenzusammmensetzung des Hordeetum murini in sieben Europäischen Großstädten entlang eines West-Ost-Transektes, Phytocoenologia, 23, s. 319-324. https://doi.org/10.1127/phyto/23/1993/319
Wysocki C., 1994, Studia nad funkcjonowaniem trawników na obszarach zurbanizowanych, Rozprawy Naukowe i Monografie, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Wysocki C., 2008, Miasto jako specyficzne środowisko życia roślinności, Nauka Przyroda Technologie, 2, 4, s. 1-10.
Wysocki C., Stawicka J., 2000, Ocena zmian florystycznych runi trawników miejskich, Łąkarstwo w Polsce, 3, s. 169-176.
Wysocki C., Zimny H., 1983, Biomass production of urban lawns, Polish Ecological Studies, 9, 1-2, s. 207-223.
Zachariasz A., 2012, Parki przyszłości - o różnych koncepcjach kształtowania terenów zieleni w miastach, Czasopismo Techniczne, 1, s. 455-462.
Zerbe S., Choi I., Kowarik I., 2004, Characteristic and habitats of non-native plant species in the city of Chonju, southern Korea, Ecological Research, 19, s. 91-98. https://doi.org/10.1111/j.1440-1703.2003.00616.x
Zimny H. (red.), 1983, Physiocenosis within Warsaw agglomeration, Polish Ecological Studies, 9, 1-2.
Zimny H., 1976, Miasto jako układ ekologiczny, Wiadomości Ekologiczne, 22, s. 345-353.
Zimny H., 2005, Ekologia miasta, ARW, Warszawa.
Żukowska-Wieszczek D., Zimny H., Wysocki C., 1984, Rozkład błonnika w glebach a produktywność biomasy trawników na terenie Warszawy, [w:] H. Szczepanowska (red.), Wpływ zieleni na kształtowanie środowiska przyrodniczego, PWN, Warszawa, s. 181-192.