Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 97 z. 1 (2025)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Abstract:

Głównym celem artykułu było wykazanie prawidłowości wykształcenia wybranych dróg leśnych w Tatrzańskim Parku Narodowym oraz na obszarze graniczącym z TPN. Kartowanie geomorfologiczne obszaru badań przeprowadzono w drugiej połowie 2022 r. Pod uwagę wzięto drogi leśne użytkowane w okresie prowadzenia badań, jak również te, na których zaprzestano prac zrywkowych. Z badań wynika, że procesem mającym największy wpływ na powstawanie wcięć drogowych i rozwój rozcięć w obrębie drogi jest spłukiwanie. Największe nasilenie rozwoju form erozyjnych w obrębie badanych dróg leśnych i szlaków zrywkowych obserwowano w obrębie odcinków wytyczonych na stokach o nachyleniu powyżej 10°, przebiegających zgodnie ze spadkiem stoku. Ważnym aspektem jest projektowanie i budowa drogi z uwzględnieniem warunków naturalnych obszaru oraz odpowiednie zabezpieczenie dróg nieużytkowanych w celu ograniczenia erozyjnej działalności wody.

References:

Affek, A. (2019). Wpływ gospodarki leśnej na terenach górskich na wybrane elementy środowiska - aktualny stan wiedzy. Impact of mountain forest management on selected elements of the environment - the current state of knowledge. Przegląd Geograficzny, 91(1), 63‑81. https://doi.org/10.7163/PrzG.2019.1.3
Akbarimehr, M., & Naghdi, R. (2012). Reducing erosion from forest roads and skid trails by management practices. Journal of Forest Science, 58, 165‑169. https://doi.org/10.17221/136/2010-JFS
Byblyuk, N., Styranivsky, O., Korzhov, V., & Kudra, V. (2010). Timber harvesting in the Ukrainian Carpathians: ecological problems and methods to solve them. Journal of Forest Science, 56, 333‑340. https://doi.org/10.17221/111/2009-JFS
Bajrić, M., Sokolović, D., Musić, J., & Halilović, V. (2013). Assessment of intensity of erosion and natural coverage of tractor roads in post-exploitation period. Radovi šumarskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, 43(1), 27‑38. https://doi.org/10.54652/rsf.2013.v43.i1.115
Barančok, P., & Varsavova, M. (1996). The influence of tourism on the natural environment of the Belianske Tatry Mountains investigated on an educational hiking path situated in the locality of Monkova Dolina - Kopske Sedlo and its near surroundings, Ekologia, 15(4), 469‑473.
Bryndal, T., & Kroczak, R. (2019). Reconstruction and characterization of the surface drainage system functioning during extreme rainfall: the analysis with use of the ALS-LIDAR data-the case study in two small flysch catchments (Outer Carpathian, Poland). Environmental Earth Sciences, 78(6), 215. https://doi.org/10.1007/s12665-019-8211-6
Bucała-Hrabia, A. (2018). Land use changes and their catchment-scale environmental impact in the Polish Western Carpathians during transition from centrally-planned to free-market economics. Geographia Polonica, 91(2), 171‑196. https://doi.org/10.7163/GPol.0116
Cristan, R., Aust, W.M., Bolding, M.C., Barrett, S.M., Munsell, J.F., & Schilling, E. (2016). Effectiveness of forestry best management practices in the United States: Literature review. Forest Ecology and Management, 360, 133‑151. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2015.10.025
Czochański, J.T., & Szydarowski, W. (2000). Diagnoza stanu i zróżnicowanie przestrzenno-czasowe użytkowania szlaków turystycznych w TPN.W: D. Borowiak, J.T. Czochański (red.), Z badań geograficznych w Tatrach Polskich (s. 207‑228). Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Dąbek, P., Żmuda, R., Ćmielewski, B., & Szczepański, J. (2014). Analysis of water erosion processes using terrestrial laser scanning. Acta Geodynamica et Geomaterialia, 11(1), 173. https://doi.org/10.13168/AGG.2013.0054
Edwards, P.J., Wood, F., & Quinlivan, R.L. (2016). Effectiveness of best management practices that have application to forest roads: a literature synthesis. Gen. Tech. Rep. NRS-163. Newtown Square, PA: US Department of Agriculture, Forest Service, Northern Research Station.
Elliot, W.J., Lewis, SA, & Cannard, C.L. (2023) Measuring and modeling impacts of gravel road design on sediment generation in the southeastern U.S. American Society of Agricultural and Biological Engineers. Journal of the ASABE, 66(5), 1229‑1254. https://doi.org/10.13031/ja.15539
Fidelus-Orzechowska, J., Gorczyca, E., Bukowski, M., & Krzemień, K. (2021). Degradation of a protected mountain area by tourist traffic: case study of the Tatra National Park, Poland. Journal of Mountain Science, 18(10), 2503‑2519. https://doi.org/10.1007/s11629-020-6611-4
Fidelus-Orzechowska, J., Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2017). Geomorfologiczne skutki gospodarki turystycznej w Tatrach. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
Fidelus‐Orzechowska, J., Puniach, E., Ćwiąkała, P., Strzyżowski, D., & Nędzka, M. (2023). Changes within the roadbed and the cutslope of an abandoned forest road. A case‐study from the Tatra Mts. (Poland). Land Degradation & Development, 34(2), 558‑569. https://doi.org/10.1002/ldr.4479
Fidelus-Orzechowska, J., Strzyżowski, D., Cebulski, J., & Wrońska-Wałach, D. (2020). A quantitative analysis of surface changes on an abandoned forest road in the Lejowa Valley (Tatra Mountains, Poland). Remote Sensing, 20(12), 3467. https://doi.org/10.3390/rs12203467
Fidelus-Orzechowska, J., Strzyżowski, D., & Żelazny, M. (2018). The geomorphic activity of forest roads and its dependencies in the Tatra Mountains. Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography, 100(1), 59‑74. https://doi.org/10.1080/04353676.2017.1376585
Gorczyca, E. (2000). Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby wysokogórskiej na przykładzie masywu Czerwonych Wierchów i Regli Zakopiańskich. W: B. Obrębska-Starkel (red.), Studia z zakresu geografii fizycznej. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 105, 369‑389.
Gorczyca, E. (2008). The geomorphological effectiveness of extreme meteorological phenomena on flysch slopes. Landform Analysis, 6, 15‑27.
Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2002). Wpływ ruchu turystycznego na rzeźbę Tatrzańskiego Parku Narodowego. W: W. Borowiec, A. Kotarba, A. Kownacki, Z. Krzan, Z. Mirek (red.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr (s. 389‑394). Kraków-Zakopane: Wydawnictwo TPN.
Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2005). Wpływ turystyki pieszej na przekształcanie rzeźby Tatr. W: B. Domański, S. Skiba (red.), Geografia i Sacrum (s. 77‑85). Kraków: Wydawnictwo IGiGP UJ.
Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2006). Wpływ ruchu turystycznego na przekształcenia rzeźby. W: J. Trepińska, Z. Olecki (red.), Klimatyczne aspekty środowiska geograficznego (s. 311‑323). Kraków: Wydawnictwo IGiGP.
Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2006). Rola ruchu turystycznego w przeobrażaniu rzeźby Tatr na tle wybranych obszarów górskich. W: Z. Krzan (red.), Tatrzański Park Narodowy na tle innych górskich terenów chronionych (s. 81‑86), t. III. Zakopane: Wydawnictwo TPN.
Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2008). Morfologiczne skutki ekstremalnego zdarzenia opadowego w Tatrach reglowych w czerwcu 2007 r. Landform Analysis, 8, 21‑24.
Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2009). Rola antropopresji w przekształcaniu obszarów wysokogórskich na przykładzie Tatr i Monts Dore. Prace i Studia Geograficzne, 41, 89‑106.
Gorczyca, E., & Krzemień, K. (2010). Rola dróg i ścieżek turystycznych w modelowaniu rzeźby gór strefy umiarkowanej. Roczniki Bieszczadzkie, 18, 228‑242.
Gucinski, H., Furniss, M.J., Ziemer, R.R., & Brookes, M.H. (2001). Forest roads: a synthesis of scientific information. General Technical Report, 509. Portland: US Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Research Station.
Hreško, J., Bugár, G., & Petrovič, F. (2009). Changes of vegetation and soil cover in alpine zone due to anthropogenic and geomorphological processes. Landform Analysis, 10, 39‑43.
Kasprzak, M. (2005). Tempo degradacji powierzchni dróg i ścieżek turystycznych w Karkonoszach Wschodnich. Opera Corcontica, 42(17).
Kastridis, A. (2020). Impact of forest roads on hydrological processes. Forests, 11, 1201. https://doi.org/10.3390/f11111201
Kleinschroth, F., Gourlet-Fleury, S., Sist, P., Mortier, F., & Healey, J.R. (2015). Legacy of logging roads in the Congo Basin: how persistent are the scars in forest cover? Ecosphere, 6(4), 1‑17. https://doi.org/c10.1890/ES14-00488.1
Klimaszewski, M., (1988). Rzeźba Tatr Polskich. PWN: Warszawa.
Kłapa, M. (1980). Procesy morfogenetyczne oraz ich związek z sezonowymi zmianami pogody w otoczeniu Hali Gąsienicowej w Tatrach. Dokumentacja Geograficzna, 4. Warszawa: IGiPZ PAN.
Kroczak, R. (2010). Geomorfologiczne i hydrologiczne skutki funkcjonowania dróg polnych na Pogórzu Ciężkowickim. Prace Geograficzne, 225. Warszawa: IGiPZ PAN.
Kroczak, R., & Bryndal, T. (2017). Wykorzystanie numerycznych modeli terenu do generowania systemu drenażu powierzchniowego, funkcjonującego podczas opadów nawalnych. Podstawy metodyczne na podstawie studium przypadku zlewni Zalasówki (Pogórze Ciężkowickie). Przegląd Geograficzny, 89(1), 67‑85. https://doi.org/10.7163/Prz.G.2017.1.4
Kroczak, R., & Soja, R. (2011). Przestrzenne zróżnicowanie gęstości dróg polnych na Pogórzu Ciężkowickim na tle regionów południowej Polski. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, 58, 41‑52.
Krusiec, M. (1996). Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby Tatr Zachodnich na przykładzie Doliny Chochołowskiej. Czasopismo Geograficzne, 67, 303‑320.
Łukasik, W., Kubiesa, P., & Staszewski, T. (2016). Erosion processes initialized by use of heavy equipment in mountain forests of the Wilczy Potok catchment, Silesian Beskids. Archives of Environmental Protection, 42(1), 80‑86. https://doi.org/10.1515/aep-2016-0010
Megahan, W.F., Wilson, M., & Monsen, S.B. (2001). Sediment production from granitic cutslopes on forest roads in Idaho, USA. Earth Surface Processes and Landforms: The Journal of the British Geomorphological Research Group, 26(2), 153‑163. https://doi.org/10.1002/1096-9837(200102)26:2<153::AID-ESP172>3.0.CO;2-0
Nyssen, J., Poesen, J., Moeyersons, J., Luyten, E., Veyret-Picot, M., Deckers, J., Haile, M., & Govers, G. (2002). Impact of road building on gully erosion risk: a case study from the northern Ethiopian highlands. Earth Surface Processes and Landforms: The Journal of the British Geomorphological Research Group, 27(12), 1267‑1283. https://doi.org/10.1002/esp.404
Ortofotomapa obszaru Doliny Huciańskiej z lat 2012, 2015, 2018, 2020. Pobrane z: https://tpn.obliview.com/(08.08.2024).
Packer, P.E. (1967). Criteria for designing and locating logging roads to control sediment. Forest Science, 13(1), 2-18. https://doi.org/10.1093/forestscience/13.1.2
Parzóch, K. (2002). Procesy erozyjne na stokach wylesionych w Karkonoszach. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 487, 239‑247.
Passendorfer, E. (1996). Geologia. W: Z. Mirek, Z. Głowaciński, K. Klimek, H. Piękoś-Mirkowa (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Tatry i Podtatrze, 3 (s. 69‑96). Kraków-Zakopane: Tatrzański Park Narodowy.
Piotrowska, K., Kotański, Z., Gawęda, A., Piotrowski, J., Rączkowski, W. (2017). Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50000. Arkusz: Tatry Zachodnie. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny - PIB.
Plewniak, J., & Gołąb, J. (2017). Gospodarczo-techniczne uwarunkowania procesu projektowania szlaków zrywkowych w lasach górskich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 1(1), 85‑99. http://doi.org/10.14597/infraeco.2017.1.1.007
Ramos-Scharrón, C.E., & MacDonald, L.H. (2007). Measurement and prediction of natural and anthropogenic sediment sources, St. John, US Virgin Islands. Catena, 71(2), 250‑266. https://doi.org/10.1016/j.catena.2007.03.009
Rączkowska, Z., & Kozłowska, A. (2002). Odzwierciedlenie wpływów antropogenicznych w wybranych elementach środowiska przyrodniczego otoczenia Kasprowego Wierchu. W: W. Borowiec, A. Kotarba, A. Kownacki, Z. Krzan, Z. Mirek (red.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr (s. 403‑406). Kraków-Zakopane: Wydawnictwo TPN.
Rączkowska, Z., & Kozłowska, A. (2010). Wpływ turystyki na rzeźbę i roślinność przy ścieżkach w otoczeniu Kasprowego Wierchu. W: Z. Krzan (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek (s. 21‑28). Zakopane: Tatrzański Park Narodowy.
Reid, L.M., & Dunne, T. (1984). Sediment production from forest road surfaces. Water Resources Research, 20(11), 1753‑1761.
Rojan, E. (2015). Changes in unpaved forest roads of the windthrow area in the Slovak High Tatra Mts in years 2004‑14. Štúdie o Tatranskom Národnom Parku, 44(11), 97‑106.
Şakar, D., Aydin, A., & Akay, A.E. (2022). Essential issues related to construction phases of road networks in protected areas: A review. Croatian Journal of Forest Engineering: Journal for Theory and Application of Forestry Engineering, 43(1), 219‑237. https://doi.org/10.5552/crojfe.2022.1179
Sidle, R.C., Furuichi, T., & Kono, Y. (2011). Unprecedented rates of landslide and surface erosion along a newly constructed road in Yunnan, China. Natural Hazards, 57, 313‑326. https://doi.org/10.1007/s11069-010-9614-6
Sidle, R.C., Ghestem, M., & Stokes, A. (2014). Epic landslide erosion from mountain roads in Yunnan, China-challenges for sustainable development. Natural Hazards and Earth System Sciences, 14(11), 3093‑3104. https://doi.org/10.5194/nhess-14-3093-2014
Skawiński, P. (1993). Oddziaływanie człowieka na przyrodę kopuły Kasprowego Wierchu oraz Doliny Goryczkowej w Tatrach. W: W. Cichocki (red.), Ochrona Tatr w obliczu zagrożeń (s. 197‑226). Zakopane: Wyd. Muzeum Tatrzańskiego.
Skawiński, P. (1996). Gospodarka leśna przed i po utworzeniu Tatrzańskiego Parku Narodowego. Osiągnięcia, porażki, kontrowersje. W: Z. Krzan (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, 3 (s. 83‑85). Zakopane: Tatrzański Park Narodowy.
Sosnowski, J. (1996). Ćwiczenia z transportu drewna. Kraków: Akademia Rolnicza.
Sosnowski, J. (2002). Szlaki zrywkowe w proekologicznym gospodarstwie leśnym. Część II - Projektowanie, wykonawstwo i użytkowanie szlaków zrywkowych. Sylwan, 146(8), 73‑80.
Soulis, K.X., Dercas, N., & Papadaki, C.H. (2015). Effects of forest roads on the hydrological response of a small‐scale mountain watershed in Greece. Hydrological processes, 29(7), 1772‑1782. https://doi.org/10.1002/hyp.10301
Swift Jr, L.W. (1984). Soil losses from roadbeds and cut and fill slopes in the southern Appalachian Mountains. Southern Journal of Applied Forestry, 8(4), 209-216. https://doi.org/10.1093/sjaf/8.4.209
Ustawa o lasach. (1991). Ustawa z dnia 28 września 1991 o lasach (Dz.U. 1991 nr 101 poz. 444).
Wałdykowski, P. (2006). Wpływ dróg górskich na dynamikę procesów morfologicznych w rejonie Turbacza, Ochrona Beskidów Zachodnich, 1 (s. 67‑79). Poręba Wielka: Gorczański Park Narodowy.
Wałdykowski, P., & Krzemień, K. (2013). The role of road and footpath networks in shaping the relief of middle mountains on the example of the Gorce Mountains (Poland). Zeitschrift für Geomorphologie, 57(4), 429‑470. https://doi.org/10.1127/0372-8854/2013/0108
Wang, C., Liu, B., Yang, Q., Pang, G., Long, Y., Wang, L., Cruse, R., Dang, W., Liu, X., & Wang, E. (2022). Unpaved road erosion after heavy storms in mountain areas of northern China. International Soil and Water Conservation Research, 10(1), 29‑37. https://doi.org/10.1016/j.iswcr.2021.04.012
Wemple, B.C., Jones, J.A. (2003). Runoff production on forest roads in a steep, mountain catchment. Water Resources Research, 39(8). https://doi.org/10.1029/2002WR001744
Wemple, B.C., Browning, T., Ziegler, A.D., Celi, J., Chun, K.P., Jaramillo, F., Leite, K.N, Ramchunder, S.J, Negishi, N.J., Palomeque, X., & Sawyer, D. (2018). Ecohydrological disturbances associated with roads: Current knowledge, research needs, and management concerns with reference to the tropics. Ecohydrology, 11(3), e1881. https://doi.org/10.1002/eco.1881
Yu, J., Zhao, Q., Yu, Z., Liu, Y., & Ding, S. (2024). A Review of the Sediment Production and Transport Processes of Forest Road Erosion. Forests, 15(3), 454. https://doi.org/10.3390/f15030454
Yu, Z., Zhao, Q., Liu, Y., Yu, J., Wang, A., & Ding, S. (2024). Soil erosion associated with roads. A global review and statistical analysis. Land Degradation & Development, 35(11), 3509‑3522. https://doi.org/10.1002/ldr.5159
Zemke, J.J. (2016). Runoff and soil erosion assessment on forest roads using a small scale rainfall simulator. Hydrology, 25(3). https://doi.org/10.3390/hydrology3030025

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

97

Issue:

1

Start page:

27

End page:

47

Detailed Resource Type:

Artykuł

Format:

application/octet-stream

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:244838 ; 0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2025.1.2

Source:

CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; kliknij tutaj, żeby przejść

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitizing institution:

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Projects co-financed by:

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, lata 2010-2014, Priorytet 2. Infrastruktura strefy B + R ; Unia Europejska. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Access:

Otwarty