Ad annos discretionis : dorastanie w miastach późnośredniowiecznej Polski

Bartoszewicz, Agnieszka (1966– )

doi:2451-1315

Download

Title: Ad annos discretionis : dorastanie w miastach późnośredniowiecznej Polski

Abstract:

Celem artykułu jest analiza zagadnień związanych z postrzeganiem granicy pełnoletności w miastach polskich w XV i pierwszych dekadach XVI w. Osiągnięcie pełnoletności, czyli lat sprawnych (anni discretionis) było regulowane prawem, a termin ten występuje regularnie w rejestrach sądów miejskich i sądów wyższych prawa niemieckiego. Analiza materiału źródłowego umożliwia zatem odpowiedź na pytanie, jak wyglądał w praktyce proces wchodzenia w pełnoletność, jakie wiązały się z tym prawa i obowiązki oraz pozwala zaobserwować różnice i podobieństwa w sposobie traktowania dorastających dziewcząt i chłopców.

References:

Bartoszewicz Agnieszka, Czas w małych miastach. Studium z dziejów kultury umysłowej późnośredniowiecznej Polski, ASPRA-JR, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Warszawa–Pułtusk 2003.
Bartoszewicz Agnieszka, Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, WUW, Warszawa 2012.
Boroda Krzysztof, Studenci Uniwersytetu Krakowskiego w późnym średniowieczu, Avalon, Kraków 2010.
Delimata Małgorzata, Dziecko w Polsce średniowiecznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004.
Gadocha Marcin, Nauka sztuki kupieckiej w Krakowie XVI–XIX wieku. Zarys problemu, „Biuletyn Historii Wychowania” 28, 2012, s. 7–19.
Gołąb Marcin, Testament Stanisława Tarnowskiego, pisarza żup wielickich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 59, 2011, 3–4, s. 304–312.
Guzowski Piotr, Geneza europejskiego modelu małżeństwa na przełomie średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych z perspektywy historii Polski, „Przeszłość Demograficzna Polski” 31, 2012, s. 7–41.
Heimann Heinz-Dieter, Wprowadzenie do historii średniowiecznej, tłum. Stefan Kwiatkowski, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń 1999 (oryg. niem. 1997).
Justyniarska-Chojak Katarzyna, Dziecko w rodzinie mieszczańskiej w XVI–XVIII wieku w świetle przepisów prawa magdeburskiego (między normą a praktyką), w: Dzieciństwo i starość w ujęciu historyków, red. Anna Obara-Pawłowska, Małgorzata Kołacz-Chmiel, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016, s. 243–266.
Karpiński Andrzej, Kobieta w mieście polskim w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, IH PAN, Warszawa 1995.
Kitowski Piotr, Radecka Natalia, Normatywny model opieki nad sierotami w XVI-wiecznych rewizjach prawa chełmińskiego. Zarys instytucji, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 64, 2012, 1, s. 113–128.
Kołacz-Chmiel Małgorzata, „Mulier honesta et laboriosa”. Kobieta w rodzinie chłopskiej późnośredniowiecznej Małopolski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018.
Kopczyński Michał, Młodość na Kujawach w XVIII wieku. Rzecz o czeladzi i służbie w świetle parafialnych spisów mieszkańców z 1791 roku, „Przegląd Historyczny” 86, 1995, 3–4, s. 329–350.
Koranyi Karol, Patkaniowski Michał, Groicki (Grodzicki) Bartłomiej, PSB, t. 8, Ossolineum, Wrocław–Kraków 1959–1960, s. 628–629.
Korczak-Siedlecka Jaśmina, Model wychowania dziewcząt w szesnastowiecznej Polsce, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 58, 2014, s. 49–71.
Liedke Marzena, Uwagi o wieku uprawniającym do zawarcia małżeństwa w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVIII wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 32, 2013, s. 7–24.
Łozowski Piotr, Rodzina w Starej i Nowej Warszawie w XV i początkach XVI wieku, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2021 (Prace Centrum Badań Struktur Demograficznych i Gospodarczych Przednowoczesnej Europy Środkowo-Wschodniej, t. 11, Dissertationes, t. 30).
Łozowski Piotr, Sytuacja sierot i starców w mieście późnośredniowiecznym na ziemiach polskich. Przegląd badań, w: Dzieciństwo i starość w ujęciu historyków, red. Anna Obara-Pawłowska, Małgorzata Kołacz-Chmiel, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2016, s. 49–63.
Mikuła Maciej, Edycje źródeł do dziejów prawa miejskiego w Polsce XIV–XVI w. Propozycja elektronicznej metaedycji źródeł normatywnych, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 9, 2016, 4, s. 487–508.
Mikuła Maciej, Prawo miejskie magdeburskie (Ius Municipale Magdeburgense) w Polsce XIV – pocz. XVI w. Studium o ewolucji i adaptacji prawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
Mikuła Maciej, Statuty prawa spadkowego w miastach polskich prawa magdeburskiego (do końca XVI wieku), „Z Dziejów Prawa” 7 (15), 2014, s. 33–63.
Mikuła Maciej, Tradycje prawne w regulacjach testamentowych w miastach Królestwa Polskiego XIV–XVI wieku. Prawo sasko-magdeburskie, prawo kanoniczne i rzymskie oraz prawodawstwo lokalne, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 68, 2020, 2, s. 131–158.
Myśliwski Grzegorz, Kij kalendarzowy z Wielkopolski. Przyczynek do dziejów chronometrii ludowej w XV–XVI wieku, w: „Inter Orientem et Occidentem”. Studia z dziejów Europy Środkowowschodniej ofiarowane Profesorowi Janowi Tyszkiewiczowi w czterdziestolecie pracy naukowej, red. Tadeusz Wasilewski, DiG, Warszawa 2002.
Myśliwski Grzegorz, Starość i długowieczność w Polsce do połowy XVI w. na tle porównawczym, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 49, 2001, 3, s. 169–198.
Noga Zdzisław, Krakowska rada miejska w XVI wieku. Studium o elicie władzy, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003 (Prace Monograficzne. Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 355).
Obuchowska Irena, Adolescencja, w: Psychologia rozwoju człowieka, t. 2: Charakterystyka okresów życia człowieka, red. Barbara Harwas-Napierała, Janusz Trempała, PWN, Warszawa 2000, s. 163–201.
Reynolds Philip L., How Marriage Became One of the Sacraments. The Sacramental Theology of Marriage from its Medieval Origins to the Council of Trent, Cambridge University Press, Cambridge–New York 2016 (Cambridge Studies in Law et Christianity).
Rymaszewski Zygfryd, Łacińskie teksty Landrechtu Zwierciadła Saskiego w Polsce. Versio Vratislaviensis, Versio Sandomiriensis, Łaski, Ossolineum, Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków 1975 (Studia nad Historią Państwa i Prawa, seria 2, t. 15).
Schmitt Jean-Claude, Les rythmes au Moyen Ậge, Gallimard, Paris 2016 (Bibliothèque Illustrée des Histoires).
Sowina Urszula, Wdowy i sieroty w świetle prawa w miastach Korony w późnym średniowieczu i wczesnej nowożytności, w: Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. 1: Od średniowiecza do wieku XVIII, red. Maria Dąbrowska, Andrzej Klonder, IAiE PAN, Warszawa 2002, s. 15–28.
Starzyński Marcin, Krakowska rada miejska w średniowieczu, Societas Vistulana, Kraków 2010 (Maiestas, Potestas, Communitas, t. 3).
Stopka Krzysztof, Szkoły katedralne Metropolii Gnieźnieńskiej w średniowieczu. Studia nad kształceniem kleru polskiego w wiekach średnich, PAU, Kraków 1994 (Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego, Polska Akademia Umiejętności, t. 76).
Wysmułek Jakub, Testamenty mieszczan krakowskich (XIV–XV wiek), PTH, Neriton, Warszawa 2015.
Żołądź-Strzelczyk Dorota, Dzieciństwo w mieście na ziemiach polskich w XVI–XVIII wieku – możliwości źródłowe i perspektywy badawcze, „Biuletyn Historii Wychowania” 27, 2011, s. 7–18.
Żołądź-Strzelczyk Dorota, Dziecko w dawnej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002.
Гошко Teтянa, Звичай і права. Джерела, коментарі, дослідження, t. 2: Антропологія міст і міського права на руських землях у XIV – першій половині XVII століття, Критика, Київ 2019.