Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN
Jednoróg, Katarzyna (1981- ) : Promotor
Nencki Institute of Experimental Biology PAS
111 stron : ilustracje ; 30 cm ; Bibliografia ; Streszczenie w języku polskim
Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN
W językach alfabetycznych, integracja głoski i litery, czyli nauka asocjacji głosek z odpowiadającymi im literami" jest pierwszym i jednym z najważniejszych kroków w rozwoju umiejętności czytania. Badania pokazują, że proces ten różni się w zależności od tego jak przejrzysty jest język (jak stała i powtarzalna jest asocjacja litery i głoski, np. język włoski jest bardzo przejrzysty, polski i holenderski są średnio przejrzyste, a język angielski jest nieprzejrzysty). W literaturze pokazano, że holenderskie dzieci opanowują umiejętność asocjacji litery z głoską podczas pierwszego roku formalnej nauki. Z badań z użyciem neuroobrazowania wiadomo, że lewa górna kora skroniowa (ang. superior temporal cortex, STC) odgrywa istotną rolę w procesie integracji głoski i litery. Czynnikiem, który może zaburzać ten proces prowadząc do trudności w czytaniu jest występowanie dysleksji rozwojowej lub rodzinnego ryzyka dysleksji. Pomimo, że proces integracji zdaje się być podobny dla wielu języków alfabetycznych, nie jest dokładnie zbadane, jak wygląda on u osób niewidomych posługujących się alfabetem Braille’a. Głównym celem mojej pracy doktorskiej było zbadanie jak proces integracji głoski i litery zachodzi w typowym i nietypowym rozwoju czytania, w języku polskim. W pierwszym badaniu behawioralnym, sprawdziłam ile czasu potrzeba, aby polskojęzyczne dzieci nauczyły się połączenia głoski i litery. Tak jak w języku holenderskim, dzieci opanowują tę umiejętność w ciągu pierwszego roku nauki czytania, jednak automatyzacja tego procesu trwa dłużej (do ok. trzeciej klasy szkoły podstawowej). W drugim badaniu przedstawiłam wyniki dotyczące mózgowych obszarów integracji głoski i litery u dzieci rozpoczynających naukę czytania z ryzykiem i bez rodzinnego ryzyka dysleksji. Dzieci z rodzinnym ryzykiem dysleksji istotnie różniły się od dzieci bez ryzyka w aktywności STC podczas zadania mierzącego integrację litery i głoski. Aktywność była wyższa w odpowiedzi na niespójne pary liter i głosek w grupie bez ryzyka, a w grupie z ryzykiem była wyższa przy przetwarzaniu spójnych par. W trzecim badaniu pokazałam, że zachodzą istotne zmiany we wzorcu aktywacji mózgu w czasie pierwszych dwóch lat edukacji. Podczas gdy aktywność mózgu spada w odpowiedzi na głoski prezentowane wyłącznie słuchowo i litery prezentowe jedynie wzrokowo, wzrasta ona, gdy dzieci przetwarzają multimodalne, wzrokowo-słuchowe pary liter i głosek. W ostatnim badaniu sprawdziłam jak proces integracji głoski i litery przebiega u osób niewidomych w porównaniu do widzących. Proces integracji zachodzi w STC w obu grupach, jednak wzorzec aktywacji jest odmienny. U widzących zaobserwowano większą aktywność dla niespójnych par głosek i liter w obustronnej STC, podobnie jak u dzieci na początkowych etapach nauki czytania, bez rodzinnego ryzyka dysleksji. U niewidomych to spójne pary skutkowały zwiększoną odpowiedzią w prawej STC. Różnice te mogą być związane z mniejszą ekspozycją na litery u osób niewidomych lub bardziej sekwencyjnym przetwarzaniem alfabetu Braille’a. Z badań składających się na moją prace doktorska można wnioskować, że proces integracji głoski i litery w języku polskim zachodzi w STC. Na jego dokładny przebieg ma wpływ dysleksja, rodzinne ryzyko dysleksji oraz modalność czytania.
IBD PAN, sygn. 20187 ; click here to follow the link
Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego Polskiej Akademii Nauk
Biblioteka Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN
Dec 21, 2023
Mar 29, 2023
65
https://rcin.org.pl./publication/274383
Edition name | Date |
---|---|
Beck, Joanna, 2022, Letters and speech sounds associations in typical and atypical reading development : PhD thesis | Dec 21, 2023 |
Dzięgiel-Fivet, Gabriela
Kaźmierowska, Anna Maria
Kulesza, Maria