The State of Current Knowledge of the Eastern European Sub-Neolithic in Poland

Kukawka, Stanisław

doi:0066-5924

Download

Title: The State of Current Knowledge of the Eastern European Sub-Neolithic in Poland

Abstract:

The article contains an assessment of the current state of recognition of the phenomenon present in the Neolithic of Polish lands, and referred to as the Eastern European sub-Neolithic. The picture it represents is does not provide grounds for optimism. The causes of the bad situation are outlined. The paper presents recent achievements and basic gaps in the evidence, among which the most important is the lack of research at potentially homogeneous sites. This make impossible to undertake the discussion of the problem of the local genesis of the phenomenon, the chronology and dynamics of its transformations or broader considerations on the character and the scope of interactions between pottery-producing hunter-gatherers and early agricultural communities. Interwoven into the narratives have become the views of Jan Kowalczyk (1969), in which the sub-Neolithic had an important role in the processes ongoing in the Neolithic period. The purpose of references to texts from half a century ago is not the desire to return to the general concepts of this researcher, but rather to consider the accurate and still valid specific observations of J. Kowalczyk and about the conviction expressed by him that a better understanding of the sub-Neolithic is important for discovering and comprehension of the processes occurring in the Neolithic of Polish territories (understood as a period).

References:

Burek, K.1976. Wstępne sprawozdania z badań powierzchniowych i wykopaliskowych w miejscowości Grądy-Woniecko, gm. Rutki, woj. łomżyńskie. Rocznik Białostocki 13: 472–474.
Domaradzka, S. 2014. Paraneolit dorzecza Bugu i Narwi. Unpublished PhD thesis, University of Warsaw.
Engel, C. 1935. Vorgeschichte der altpreussichen Stȁmme. Königsberg.
Gaerte, W. 1927. Die steinzeitliche Keramik Ostpreussen. Königsberg.
Gardawski, A. 1958. Zagadnienie kultury “ceramiki grzebykowej” w Polsce. Wiadomości Archeologiczne 25: 287–313.
Gumiński, W. 1999. Kultura Zedmar a kultura Narva. Razem czy osobno. Światowit I (XLII): 59-69, plansze 21–34.
Gumiński, W. 2011. Importy i naśladownictwa ceramiki kultury brzesko-kujawskiej i kultury pucharów lejkowatych na paraneolitycznym stanowisku kultury Zedmar – Szczepanki na Mazurach. In U. Stankiewicz and A. Wawrusiewicz (eds), Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu, 149–160. Białystok.
Gumiński, W. and Fiedorczuk, J. 1988. Badania w Dudce, woj. suwalskie, a niektóre problemy epoki kamienia w Polsce północno-wschodniej. Archeologia Polski 33(1): 113–150.
Jażdżewski, K. 1932. Zusammenfasender Überblick über die Trichterbecherkultur. Prähistorische Zeitschrift 22: 77–110.
Jażdżewski, K. 1936.Kultura Puharów Lejkowatych w Polsce Zachodniej i Środkowej. Poznań.
Józwiak, B. 2003. Społeczności subneolitu wschodnioeuropejskiego na Niżu Polskim w międzyrzeczu Odry i Wisły. Poznań.
Józwiak, B. and Domaradzka, S. 2011. Studia nad osadnictwem społeczności subneolitycznych w Polsce północno-wschodniej. Zarys problematyki. In U. Stankiewicz and A. Wawrusiewicz (eds), Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu, 87–101. Białystok. Kempisty, E. 1969. Kultura o piętnastu nazwach. Z otchłani wieków 35(2): 102–106.
Kempisty, E. 1972. Materiały tzw. kultury ceramiki grzebykowo-dołkowej z terenu Mazowsza i Podlasia. Wiadomości Archeologiczne 37(2): 411–483.
Kempisty, E. 1973. Kultura ceramiki “grzebykowo-dołkowej” na Mazowszu i Podlasiu. Wiadomości Archeologiczne 38(1): 3–76.
Kempisty, E. 1981. Recenzja: T. Wiślański, Krąg ludów subneolitycznych w Polsce, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 2, Neolit, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 319–336, ryc. 193-204. Archeologia Polski 26(2): 436–444.
Kempisty, E. 1983. Neolityczne kultury strefy leśnej w północnej Polsce. In T. Malinowski (ed.), Problemy epoki kamienia na Pomorzu, 175–199. Słupsk.
Kempisty, E. 1988. Nowe materiały kultur paraneolitycznych na stanowisku 1 w Staczach, woj. suwalskie. Wiadomości Archeologiczne 49(1): 45–74.
Kempisty, E. and Gurba, J. 1971. Z zagadnień początków neolitu polskiego. Wiadomości Archeologiczne 36(1): 38–43.
Kempisty, E. and Sulgostowska, Z. 1991. Osadnictwo paleolityczne, mezolityczne i paraneolityczne w rejonie Woźnej Wsi, woj. łomżyńskie. Warszawa.
Kempisty, E. and Więckowska, H. 1983. Osadnictwo z epoki kamienia i wczesnej epoki brązu na stanowisku 1 w Sośni, woj. łomżyńskie. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź. Polskie Badania Archeologiczne 22.
Kośko, A. 1981. Udział południowo-wschodnioeuropejskich wzorców kulturowych w rozwoju niżowych społeczeństw kultury pucharów lejkowatych. Grupa mątewska. Poznań.
Kośko, A. 1988. Osady kultury pucharów lejkowatych w Inowrocławiu-Mątwach woj. Bydgoszcz, Stanowisko 1. Inowrocław.
Kowalczyk, J. 1969. Początki neolitu na ziemiach polskich. Wiadomości Archeologiczne 34(1): 3–69.
Kozicka, M. 2017. Absolute Chronology of the Zedmar Kulture: Re-thinking radiocarbon dates. Geochronometria 44: 256–268.
Kozłowski, J. K. 1971. W sprawie początków neolitu na ziemiach polskich. Wiadomości Archeologiczne 36(1): 44–50.
Kozłowski, L. 1924. Młodsza epoka kamienia w Polsce (neolit). Lwów.
Kukawka, S. 1991, Kultura pucharów lejkowatych na ziemi chełmińskiej w świetle źródeł ceramicznych. Toruń.
Kukawka, S. 1999. Znane nieznane. Kilka uwag o klasyfikacji kulturowo-chronologicznej materiałów neolitycznych z ziem pruskich. In M. J. Hoffmann and J. Sobieraj (eds), Archeologia ziem pruskich. Nieznane zbiory i materiały archiwalne, 69–72. Olsztyn.
Kukawka, S. 2010. Subneolit północno-wschodnoeuropejski na Niżu Polskim. Toruń.
Kukawka, S. 2011. Kultura Narva i kultura ceramiki grzebykowej w Polsce północno-wschodniej. In U. Stankiewicz and A. Wawrusiewicz (eds), Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu, 69–75. Białystok.
Kulczycka-Leciejewiczowa, A. 1979. Pierwsze społeczeństwa rolnicze na ziemiach polskich. Kultury kręgu naddunajskiego. In W. Hensel and T. Wiślański (eds), Neolit, 19–164. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Prahistoria ziem polskich. T. II.
La Baume, W. and Langenheim, K. 1933. Die Steinzeit im Gebiet der unteren Weichsel. Blätter für deutsche Vorgeschichte 9-10: 1–40.
Małecka-Kukawka, J. and Kukawka, S. 1984. Krzemienne groty strzał kultury pucharów lejkowatych na Pomorzu. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia VIII: 3–34.
Manasterski, D. 2009. Pojezierze Mazurskie u schyłku neolitu i na początku epoki brązu w świetle zespołów typu Ząbie-Szestno. Warszawa.
Nowak, M. 2009. Drugi etap neolityzacji ziem polskich, Kraków.
Okulicz, J. 1973. Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
Richthofen, B. v. 1934. Die Irdenware des nordeurasischen Kulturkreises der jüngeren Steinzeit in Schlesien. Altschlesien 5: 67–93.
Rybicka, M. and Wysocki, J. 2003. Materiały kultury późnej ceramiki wstęgowej z Równiny Dolnej, st. III, gm. Korsze, woj. warmińsko-mazurskie (wyniki badań w 2001 roku). Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna 42 (2002-2003): 79–107.
Stadie, K. 1921. Die Steinzeitdörfer der Zedmar. In Festschrift Adalbert Bezzenberger zum 14. April 1921 dargebracht von Freunden und Schülern: 148–160 + tabl. X. Göttingen.
Sulgostowska, Z. 1978. Augustów-Wójtowskie Włóki, woj. suwalskie. Osada paleolityczna i neolityczna. Wiadomości Archeologiczne 43(2): 173–212.
Timofeev, V. I. (Тимофеев, В. И.) 1998. Cedmarskaya kul’tura v eneolite vostochnoy pribaltiki [Цедмарская культура в неолите восточной прибалтики]. Tverskoy arheologocheskiy sbornik [Тверской археологический сборник]: 273–280.
Wawrusiewicz, A. 2011. Okres neolitu i wczesnej epoki brązu na Podlasiu. Stan i perspektywy badań. In U. Stankiewicz and A. Wawrusiewicz (eds), Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu, 13–36. Białystok.
Wawrusiewicz, A., Kalicki, T., Przeździecki, M., Frączek, M. and Manasterski, D. 2017. Grądy-Woniecko. Ostatni łowcy-zbieracze znad środkowej Narwi. Białystok.
Wiślański, T. 1979. Krąg ludów subneolitycznych w Polsce. In W. Hensel and T. Wiślański (eds), Neolit, 319–336. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979. Prahistoria ziem polskich. T. II. Wiślański, T. 1979b. Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych. In W. Hensel and T. Wiślański (eds), Neolit, 165–260. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Prahistoria ziem polskich. T. II.
Zalcman, E. B. (Зальцман, Э. Б.) 2010. Poseleniya kul’turi schnurovoy keramiki na territorii Yugo-Vostochnoy Pribaltiki [Поселения культуры шнуровой керамики на территории Юго-Восточной Прибалтики]. Materiyali ohrannih arheologicheskih issledovaniy [Материялы охранных археологических исследований] 14. Moskva [Москва].