Anatomia pustki: o archeologicznym rekonesansie lotniczym w północno-wschodniej części Dolnego Śląska

Kolenda, Justyna; Rączkowski, Włodzimierz

doi:0079-7138

Download

Title: Anatomia pustki: o archeologicznym rekonesansie lotniczym w północno-wschodniej części Dolnego Śląska

Abstract:

In this paper, the authors focused on discussing problems related to the notion of “emptiness”, the category often functioning in archaeological narratives. Its aim is to try to answer the question: why the application of various methods can lead to results that only partly meet the expectations of researchers? This text treats the “emptiness” only as a metaphor, and in no way refers to the real, past situation. The experience gained during the aerial reconnaissance conducted in the north-eastern part of Lower Silesia was the starting point. The analysis of its results shows how complex conditions affect the effectiveness of an applied method. The text discusses various circumstances influancing the obtained results. At the same time, it was shown that the presence of the “settlements’ emptiness” in a given area is not a confirmation of the lack of settlements in the past (in prehistory or early Middle Ages), but to a significant extent – it is the effect of information resource resulting from the used methods

References:

Alexakis D., Sarris A., Astaras T., Albanakis K. 2011. Integrated GIS, remote sensing and geomorphologic approaches for the reconstruction of the landscape habitation of Thessaly during the neolithic period, Journal of Archaeological Science 38, 89-100
Banaszek Ł. 2015. Przeszłe krajobrazy w chmurze punktów, Poznań
Braasch O. 1999. Z innego punktu widzenia – prospekcja lotnicza w archeologii. (W:) Z. Kobyliński (red.), Metodyka ratowniczych badań archeologicznych, Warszawa, 41-100
Brophy K., Cowley D.C. (red.) 2005. From the Air: Understanding Aerial Archaeology, Stroud, UK
Campana S. 2009. Archaeological Site Detection and Mapping: some thoughts on differing scales of detail and archaeological ‘non-visibility’. (W:) S. Campana, S. Piro (red.), Seeing the Unseen. Geophysics and Landscape Archaeology, London, 5-26
Cowley D.C. 2002. A Case Study in the Analysis of Patterns of Aerial Reconnaissance in a Lowland Area of Southwest Scotland, Archaeological Prospection 9, 255-265
Cowley D.C. 2013. What kind of gaps? Some approaches to understanding bias in remote sensing data, Archaeologia Area 7, 76-88
Cowley D.C. 2016. What Do the Patterns Mean? Archaeological Distributions and Bias in Survey Data. (W:) M. Forte, S. Campana (red.), Digital Methods and Remote Sensing in Archaeology, Dordrecht, Heidelberg, London, New York, 147-170
Crawford O.G.S. 1929. Air-Photography for Archaeologists, London
Evans R., Jones R.J.A. 1977. Crop Marks and Soils at Two Archaeological Sites in Britain, Journal of Archaeological Science 4, 63-76
Florek W. 1978. Próba analizy zmian cech geometrycznych meandrów współczesnych i kopalnych na przykładzie dolnego Bobru, Przegląd Geograficzny 50 (4), 643-660
Gałuszka A., Młynarska M. 1957. Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Miliczu, Wiadomości Archeologiczne 24 (1-2), 71-87
Glińska-Lewczuk K. 2002. Zmiany morfometryczne starorzeczy jako efekt oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. (W:) P. Szwarczewski, E. Smolska (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. 2, Warszawa, Łomża, 15-24
Godłowski K. 1985. Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Wrocław, Warszawa, Kraków
Górny P., Przybyszewska M., Wysocki J. 2005. Weryfikacja terenowa zdjęć lotniczych. (W:) J. Nowakowski, A. Prinke, W. Rączkowski (red.), Biskupin... i co dalej? Zdjęcia lotnicze w polskiej archeologii, Poznań, 237-240
Jaskanis D. (red.) 1996. Archeologiczne Zdjęcie Polski – metoda i doświadczenia. Próba oceny, Warszawa
Jones R.J.A., Evans R. 1975. Soil and crop marks in the recognition of archaeological sites by air photography. (W:) D.R. Wilson (red.), Aerial reconnaissance for archaeology, London, 1-11
Kaletyn T. 1962. Wrocławice, pow. Milicz, Silesia Antiqua 4, 313-314
Kaletyn T. 1964. Grodzisko wczesnośredniowieczne w Lilikowie, pow. Milicz, Wiadomości Archeologiczne 30 (1-2) 178-179
Kaletynowie M. i T., Lodowski J. 1968. Grodziska wczesnośredniowieczne województwa wrocławskiego, Wrocław, Warszawa, Kraków
Kara M., Krąpiec M., Teske G. 2006. Wyniki badań archeo-dendrochronologicznych wybranych grodzisk wczesnośredniowiecznych z terenu historycznej Wielkopolski, przeprowadzonych w roku 2005, Fontes Archaeologici Posnanienses 42, 125-144
Kirkowski R. 1987. Kultury cyklu wstęgowego na ziemi chełmińskiej. (W:) T. Wiślański (red.), Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej, Toruń, 55-74
Kobyliński Z. 2005. Archeologia lotnicza w Polsce. Osiem dekad wzlotów i upadków, Warszawa
Kobyliński Z., Borowski M., Budziszewski J., Herbich T., Kobyliński Ł., Sławik Ł., Wach D., Wysocki J., Jaszewska A. 2012. Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych Starego Kraju w województwie lubuskim, Archeologia Środkowego Nadodrza 9, 11-41
Kolenda J. 2008. Wczesnośredniowieczny Milicz w świetle wykopalisk. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, 9-61
Kondracki J. 1994. Geografia Polski. Mezoregiony fizycznogeograficzne, Warszawa
Kvamme K.L., Ahler S.A. 2007. Integrated Remote Sensing and Excavation at Double Ditch State Historic Site, North Dakota, American Antiquity 72 (3), 539-561
Leciejewicz L. 2008. Wprowadzenie do problematyki sympozjum. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, 5-7
Michalik T. 2014. Between eye and the mind. Technology, cognition and knowledge development – eye-tracking study report, AARGnews 48, 24-34
Nowakowski J., Rączkowski W. 2000. Refutation of the myth: new fortified settlement from Late Bronze Age/ Early Iron Age in Wielkopolska region (Poland), Antiquity 74 (286), 765-766
Nowakowski J., Prinke A., Rączkowski W. 1999. Latać czy nie latać?: zdjęcia lotnicze jako kolejny element standardowej procedury w ochronie stanowisk archeologicznych. (W:) M. Dworaczyk, K. Kowalski, A. Porzeziński, S. Słowiński, E. Wilgocki (red.), Acta Archaeologica Pomoranica, vol. II: Konserwatorskie badania archeologiczne w Polsce i w Niemczech – stan prawny, problematyka, osiągnięcia, Szczecin, 113-152
Palmer R. 2011. Knowledge-based aerial image interpretation. (W:) Cowley D. (red.), Remote Sensing for Archaeological Heritage Management, Brussel, 283-291
Palmer R., Cowley D. 2010. Interpreting aerial images – developing best practice. (W:) S. Campana, M. Forte, C. Liuzza (red.), Space, Time, Place. Third International Conference on Remote Sensing in Archaeology, 17th-21st August 2009, Tiruchirappalli, Tamil Nadu, India, Oxford, 129-135
Pietrzak R., Rączkowski W. 2009. Od przybytku głowa… boli. O kontekście i konsekwencjach odkrycia pierwszej lokacji Szamotuł. (W:) I. Skierska (red.), Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 2, Szamotuły, 9-26
Przybyła M.S., Blajer W. 2008. Struktury osadnicze w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na obszarze podkarpackiej wysoczyzny lessowej między Wisłokiem i Sanem, Kraków
Rączkowski W. 1999. Power of image: some ideas on postprocessual aerial archaeology, AARGnews 19, 10-14
Rączkowski W. 2002. Archeologia lotnicza – metoda wobec teorii, Poznań
Rączkowski W. 2005. Tradition in power: vicious circle(s) of aerial survey in Poland. (W:) K. Brophy, D. Cowley (red.), From the Air. Understanding Aerial Archaeology, Stroud, UK, 151-167
Rączkowski W. 2009. Archeologiczny rekonesans lotniczy na Dolnym Śląsku w 2006 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 51, 319-334
Rączkowski W. 2011. Cropmarks 2011 in Poland – is there a need for further discussion?, AARGnews 43, 37-42
Rączkowski W. 2015. Changing past landscapes: New data, new dilemma, more doubts. (W:) A.G. Posluschny (red.), Sensing the Past, Bonn, 46-47
Rączkowski W. 2017. Praktyki badawcze archeologów: kilka refleksji o wykorzystywaniu metod nieinwazyjnych. (W:) A. Różański (red.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz, Poznań, 323-342
Rączkowski W., Prinke A., Krasnodębski D. 2007. Photomaps and air photographs in Poland. Old and new resources for Poland’s landscape heritage. (W:) C. Musson, P. Horne (red.), European Landscapes: Past, Present and Future. Final Report, Swindon, 54-57
Riley D.N. 1946. The Technique of Air-Archaeology, Archaeological Journal 101 (1944), 1-16
Riley D.N. 1979. Factors in the Development of Crop Marks, Aerial Archaeology 4, 28-32
Siedlak W. 1961. Wczesnośredniowieczne grodzisko we Wrocławicach. Biuletyn Informacyjny KZA na województwo wrocławskie 1959-1960, Wrocław, 71-74
SMGP 1998. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, arkusz 656 – Milicz, Warszawa
Stempin A. 2008. Koń czy rycerz – jaką figurę szachową odkryto na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Miliczu. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, 77-96
Suchodolski S. 2008. Monety z badań wykopaliskowych w Miliczu. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, 65-75
Ślaski K. 1960. Podziały terytorialne Pomorza w XII-XIII wieku, Poznań
Tabaczyński S. 1984. Zjawisko nieciągłości jako przedmiot analizy archeologicznej, Folia Praehistorica Posnaniensia 1, 7-22
Teske G. 2000. Ze studiów nad osadnictwem grodowym w południowo-wschodniej Wielkopolsce, Slavia Antiqua 41, 107-128
Urbańczyk P. 1986. Formowanie się układów stratyfikacyjnych jako proces źródłotwórczy. (W:) W. Hensel, G. Donato, S. Tabaczyński (red.), Teoria i praktyka badań archeologicznych, Wrocław, 184-245
Wachowski K. 1969. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Miliczu, Silesia Antiqua 11, 199-223
Wachowski K. 1970. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Miliczu, cz. 2, Silesia Antiqua 12, 123-189
Wachowski K. 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Milicz, cz. 3, Silesia Antiqua, 13, 191-213
Wawrzykowska B. 1987. Zarys historii badań nad neolitem i początkami epoki brązu na ziemi chełmińskiej. (W:) T. Wiślański (red.), Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej, Toruń, 19-35
Wilson D. 1982. Air Photo Interpretation for Archaeologists, London
Ziegler A. [2017]. The Colours of Carnuntum. Fundstellen im Wechsel der Jahreszeiten. Eine Bilanz von 7 Jahren Luftbildfliegerei, [Parrndorf]
Zybertowicz A. 1995. Przemoc i poznanie. Studium z nieklasycznej socjologii wiedzy, Toruń
Żak J. 1984. O kontynuacji/dyskontynuacji społecznej na ziemiach wiślańsko odrzańskich w V/VI w., Folia Praehistorica Posnaniensia 1, 85-108