The People's Republic of Poland - a Sketch for Reflections on the Laicization of the State

Eisler, Jerzy (1952– )

doi:0023-5903

Download

Title: The People's Republic of Poland - a Sketch for Reflections on the Laicization of the State

Abstract:

The intention of this article is to consider, and attempt to resolve questions whether and to what degree the laicization policy and atheization campaign conducted by communists in Poland after the Second World War contributed to the de-Christianization of Polish society, a process observed also in other European countries.

References:

Anusz, Anna, and Andrzej Anusz, Samotnie wśród wiernych. Kościół wobec przemian politycznych w Polsce (1944–1994), Warsaw: Alfa Wero, 1994.
Bankowicz, Bożena, ‘Ruch księży patriotów 1949–1955 czyli “koń trojański” w polskim Kościele katolickim’, in Bożena Bankowicz and Antoni Dudek, Ze studiów nad dziejami Kościoła i katolicyzmu w PRL, Cracow: PiT, 1996, pp. 5–24.
Casaroli, Agostino, Il martirio della pazienza. La Santa Sede e i paesi comunisti (1963–1989), ed. Carlo Felice Casula and Giovanni Maria Vian, Torino: Einaudi, 2000.
Connelly, John, Captive University: The Sovietization of East German, Czech, and Polish Higher Education, 1945–1956, Chapel Hill, NC, and London: University of North Carolina Press, 2000.
Cywiński, Bohdan, Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, 2 vols, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL; Rome: Papieski Instytut Studiów Kościelnych; Fundacja Jana Pawła II. Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej, 1982–90, vol. 2: ‘… i was prześladować będą’.
Czaczkowska, Ewa K., Kardynał Wyszyński. Biografia, Cracow: Znak, 2013.
Dudek, Antoni, and Ryszard Gryz, Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Cracow: Znak, 2003.
Dudek, Antoni, and Tomasz Marszałkowski, Walki uliczne w PRL 1956–1989, Cracow: Geo, 1999.
Eisler, Jerzy, Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, 2nd edn amended and supplemented, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012.
Fijałkowska, Barbara, Partia wobec religii i Kościoła w PRL, 2 vols, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, 1999–2001, vol. 1: 1944–1955, vol. 2, part 1: 1956–1963, vol. 2, part 2: 1964–1970.
Grajewski, Andrzej, Kompleks Judasza. Kościół zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją, Poznań: W Drodze, 1999.
Kaliski, Bartosz, ‘Walka władz o pełną laicyzację szkolnictwa na przykładzie szkół archidiecezji gnieźnieńskiej’, in Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Wielkopolsce w latach 1945–1956, ed. Konrad Białecki, Poznań: Oddział Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu, 2008, pp. 29–43.
Kąkol, Kazimierz, Spowiedź ‘pogromcy’ Kościoła, Olsztyn: Ethos, 1994.
Konopka, Hanna, Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944–1961), Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 1997.
Kosiński, Krzysztof, ‘ “Religianctwo”. Napięcie między ideologią a religią w świadomości członków i działaczy PZPR’, Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały, 12, 2014, pp. 107–203.
Kryptonim ‘Ptaszyńska’. Donosy na Prymasa, ed. Marian P. Romaniuk, London: Puls Publications, 1993.
Kupiecki, Robert, ‘Natchnienie milionów’. Kult Józefa Stalina w Polsce 1944–1956, Warsaw: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1993.
Łatyński, Marek, Nie paść na kolana. Szkice o polskiej polityce lat powojennych, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, 2002.
Łopatka, Adam, ‘Polityka PZPR wobec Kościoła katolickiego’, in Polska pod rządami PZPR, ed. Mieczysław F. Rakowski, Warsaw: Profi, 2000, pp. 233–51.
Łukasiewicz, Stanisław, Byłem sekretarzem Bieruta. Wspomnienia z pracy w Belwederze w latach 1945–1946, Cracow: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987.
Madajczyk, Piotr, Na drodze do pojednania. Wokół orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 roku, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
Marek, Łucja, and Monika Bortlik-Dźwierzyńska, Za Marksem bez Boga. Laicyzacja życia społecznego w Polsce w latach 1945–1989, Katowice: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2014.
Makowski, Janusz, Kościół Francji. Wśród kontrowersji i osiągnięć katolicyzmu francuskiego, Warsaw: Novum, 1969.
Markiewicz, Tadeusz, ‘ “Księża patrioci” w latach 1949–1955’, in Stosunki między Państwem a Kościołem rzymskokatolickim w czasach PRL, ed. Andrzej Chojnowski and Marcin Kula, Warsaw: DiG, 1998, pp. 69–126.
Marks, Karol, and Fryderyk Engels, Wybrane pisma filozoficzne 1844–1846, Warsaw: Książka i Wiedza, 1949.
Marx, Karl, ‘Zur Kritik der Hegelschen Rechtsphilosophie. Einleitung’, Deutsch-Französische Jahrbücher, 1844 〈http://mlwerke.de/me/me01/me01_378.htm〉 [accessed 19 October 2017].
Micewski, Andrzej, Stefan Kardynał Wyszyński (1901–1981), Warsaw: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2000.
Milenium czy Tysiąclecie, ed. Bartłomiej Noszczak, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2006.
Noszczak, Bartłomiej, Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008.
Obchody milenijne 1966 roku w świetle dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ed. Wanda Chudzik et al., Warsaw: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji; Rytm, 1998.
Osęka, Piotr, My, ludzie z Marca. Autoportret pokolenia ’68, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne; Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2015.
Raina, Peter, Arcybiskup Dąbrowski w służbie Kościoła i Narodu. Rozmowy z władzami PRL, 2 vols, Warsaw: Książka Polska, 1995, vol. 1: 1970–1981.
Raina, Peter, Kardynał Wyszyński, 20 vols, Warsaw (1–20) and Biała Podlaska (15–20): Książka Polska (1–6), von boroviecky (7–14) and Arte (15–20), 1993–2010, vol. 1: Droga na Stolicę Prymasowską, 1993, vol. 2: Losy więzienne, 1993, vol. 3: Czasy Prymasowskie 1956–1961, 1994, vol. 4: Czasy Prymasowskie 1962–1963, 1994, vol. 5: Czasy Prymasowskie 1964–1965, 1996, vol. 6: Orędzie biskupów a reakcja władz, 1995, vol. 7: Konflikty roku milenijnego, 1998, vol. 8: Czasy Prymasowskie1967–1968, 1998, vol. 9: Czasy Prymasowskie 1969–1970, 2003, vol. 10: Czasy Prymasowskie 1971, 2007, vol. 11: Czasy Prymasowskie 1972, 2004, vol. 12: Czasy Prymasowskie 1973, 2004, vol. 13: Czasy Prymasowskie 1974, 2006, vol. 14: Czasy Prymasowskie 1975, 2006, vol. 19: Czasy Prymasowskie 1980, 2010.
Raina, Peter, ‘Te Deum’ Narodu Polskiego. Obchody Tysiąclecia Chrztu Polski 1966/67, Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1991.
Represje wobec duchowieństwa kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, ed. Jerzy Myszor and Adam Dziurok, Katowice: Księgarnia Św. Jacka, 2004.
Rykowski, Zbysław, and Wiesław Władyka, Polska próba. Październik ’56, Cracow: Wydawnictwo Literackie, 1989.
Skorodecki, Stanisław, Jestem świadkiem, Szczecin: Dokument; Zamek Książąt Pomorskich, 1999.
Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski w dokumentach aparatu bezpieczeństwa PRL (1953–1956), ed. Bogdan Piec, Warsaw: Verbinum, 2001.
Stefaniak, Janusz, ‘ “Księża patrioci” w latach 1945–1953’, Przegląd Powszechny, 1999, 3, pp. 321–29.
Stehle, Hansjakob, Die Ostpolitik des Vatikan: Geheimdiplomatie der Päpste von 1917 bis heute, Bergisch Gladbach: Gustav Lübbe Verlag, 1983.
Stomma, Stanisław, Pościg za nadzieją, Paris: Editions Spotkania, 1991.
Tajne dokumenty Państwo–Kościół 1960–1980, London: Aneks, 1996.
Torańska, Teresa, Byli, Warsaw: Świat Książki, 2006.
Trembicka, Krystyna W., Wrogowie w myśli politycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2013.
Uroczystości milenijne1966 roku. Sprawozdania urzędów spraw wewnętrznych, ed. Wanda Chudzik et al., Warsaw: Książka i Wiedza, 1996.
Wilczak, Dariusz, Mucha za szybą. Nie dokończona rewolucja, Warsaw: Most and Ikar, 1997.
Wysocki, Wiesław Jan, Osaczanie Prymasa. Kardynał Stefan Wyszyński jako ‘podopieczny’ aparatu bezpieczeństwa w latach 1953–1956, Warsaw: Rytm, 2002.
Wyszyński, Stefan, Zapiski więzienne, Warsaw: Soli Deo, 2006.
Zieliński, Zygmunt, Kościół w Polsce 1944–2002, Radom: Polwen, 2003.
Zapomniany rok 1966. W XXX rocznicę Milenium Chrztu Polski, ed. Lech Mażewski and Wojciech Turek, Gdańsk: Instytut Konserwatywny im. E. Burke’a, 1996.
Żakowski, Jacek, Mroczne wnętrza. Uwięziony Prymas prywatnie w oczach współwięźniów i swojej siostry. Maria Leonia Graczyk, ksiądz Stanisław Skorodecki, Julia Wyszyńska, Cracow: Sic!, 2000.
Żaryn, Jan, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warsaw: Neriton; Instytut Historii PAN, 2003.
Żaryn, Jan, Kościół a władza w Polsce (1945–1950), Warsaw: DiG, 1997.
Żaryn, Jan, Kościół w Polsce w latach przełomu (1953–1958). Relacje ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej, Warsaw: Neriton and Instytut Historii PAN, 2000.
Żaryn, Jan, ‘ “Księża patrioci” — geneza powstawania formacji duchownych katolickich’, Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały, 1, 1995, pp. 123–49.
Żaryn, Jan, ‘Nieznany list prymasa polski Stefana Wyszyńskiego do Stolicy Apostolskiej w sprawie tzw. porozumienia z rządem z 14 kwietnia 1950 roku’, Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały, 2, 1997, pp. 291–308.
Żaryn, Jan, Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944–1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie (wybór dokumentów), Warsaw: Instytut Historii PAN, 1998.
Żenczykowski, Tadeusz, Polska Lubelska 1944, Paris: Editions Spotkania, 1987.
Żurek, Jacek, Ruch ‘księży patriotów’ w województwie katowickim w latach 1949–1956, Warsaw and Katowice: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2009.