Romana Knolla oceny przeszłości i wizje przyszłości

Bartoszewicz, Henryk (1949– )

doi:0419-8824

Download

Title: Romana Knolla oceny przeszłości i wizje przyszłości

Abstract:

The article focuses on studies and memorials by Roman Knoll concerning international affairs, Polish foreign policy, and national problems, written between March 1939 and April 1944. Assessments of Polish inter-war and wartime foreign policy, contained in those documents, and proposals regarding some of its post–war currents deserve special attention. Numerous theses proposed by Knoll should be regarded as extremely apt. It would be difficult, for instance, to disagree with his opinion about asymmetrical Warsaw–Berlin and Warsaw–Moscow relations, revealing a distinct advantage in favour of the former. Apparently, in the spring of 1939 Knoll, in contrast to other observers, perceived the possibility of a German–Soviet alliance, which at the time posed the greatest threat to Poland. ; Within Polish eastern policies this outstanding diplomat regarded as essential support for the liberation of nations dominated by Russia and the construction around the latter’s borders of independent national states. He espoused the creation of an independent Ukrainian state, but at the time of the war opposed embarking upon a discussion about “great Ukraine”. In doing so, Knoll stressed that while considering the Lithuanian, Byelorussian or Ukrainians questions Poland should remain concerned predominantly with the integrity of its territory. Even in April 1944, when he admitted to the possibility of Poland accepting concessions concerning the eastern frontier, he treated such a solution as a necessary evil and was well aware of the fact that the Soviet Union remained a hazard to the independence and sovereignty of the Polish Republic. ; Knoll presented reliable accounts of the wartime situation of the Jewish population on Polish lands and depicted the extermination of the Jews in terrains included into the Third Reich and the territory of the Generalgouvernement. At the same time, he wrote about the Soviet occupant’s better treatment of the Jews than of the Poles and the Ukrainians. In the prevailing situation it was difficult to accept his projects concerning a post-war resettlement of the Jews to a state specially created for them, but the Polish diplomat was by no means the sole politician who at the time wrote and spoke about this issue.

References:

Bartoszewicz H., Misja dyplomatyczna Romana Knolla w Rzymie, „Dzieje Najnowsze” 2011, r. XLIII, nr 1, s. 53–76.
Bartoszewicz H., Misja Romana Knolla w Ankarze 1924–1925, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2001, t. XXXVI, s. 109–125.
Bartoszewicz H., Okres rosyjski w karierze dyplomatycznej Romana Knolla, cz. 1, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2004, t. XXXIX, s. 63–82; cz. 2, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2005, t. XL, s. 63–80.
Bartoszewicz H., Polityka wschodnia II Rzeczypospolitej w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych 1931 r., „Dzieje Najnowsze” 2009, r. XXXI, nr 4, s. 17–143.
Bartoszewicz H., Polityka Związku Sowieckiego wobec państw Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1948, Warszawa 1999.
Bartoszewicz H., Roman Knoll wobec sprawy niepodległości Ukrainy 1917–1921. Z dziejów prometeizmu polskiego, „Polska i jej wschodni sąsiedzi” 2005, t. VI, s. 11–30.
Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, wyd. II, Kraków 1984.
Bruski J. J., Londyn–Bukareszt–Stambuł. Przyczynek do działalności Włodzimierza Bączkowskiego w latach 1939–1940, „Nowy Prometeusz” 2015, nr 5, s. 179–210.
Bruski J. J., W kręgu spraw prometejskich i ukraińskich. Jerzy Giedroyc w Rumunii 1939–1941, w: Giedroyc i Ukraina. Ukraińska perspektywa Jerzego Giedroycia i środowiska paryskiej „Kultury”, red. M. Szymczyszyn, M. Zajączkowski, Warszawa–Lublin–Szczecin 2014, s. 72–90.
Bułhak W., Raport szefa Oddziału II KG AK ppłk. dypl. Mariana Drobika „Bieżąca polityka polska a rzeczywistość” i sprawa jego aresztowania (listopad–grudzień 1943), w: Wywiad i kontrwywiad Armii Krajowej, red. W. Bułhak, Warszawa 2008, s. 15–77.
Dwa memoriały Romana Knolla (z września 1943 r. oraz z kwietnia 1944 r.) w sprawie kształtu bieżącej polskiej polityki zagranicznej i jej założeń na okres powojenny, wyd. A. G. Dąbrowski, „Teki Archiwalne” 2011, t. XI(XXXIII), s. 209–245.
Gieysztor A., Makowiecki Jerzy, pseud. Mirewicz, Tomasz, Malicki, Wokulski, Kuncewicz (1890–1944), Polski słownik biograficzny, t. XIX, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974, s. 224, 225.
Jankowski S. M., Karski. Raporty tajnego emisariusza, Poznań 2010.
Kaczkowska A., Pamięci Romana Knolla, „Kultura”, nr 1–2 (135–136), Paryż 1959, s. 195–204.
Kamieniecki W., Historycy i politycy warszawscy 1900–1950, Wrocław 1992.
Kamiński M. K., Edvard Beneš we współpracy z Kremlem. Polityka zagraniczna władz czechosłowackich na emigracji 1943–1945, Warszawa 2009.
Kamiński M. K., W obliczu sowieckiego ekspansjonizmu. Polityka Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii wobec Polski i Czechosłowacji 1945–1948, Warszawa 2005.
Knoll R., Uwagi o polskiej polityce 1939, Warszawa 1939.
Kornat M., Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop–Mołotow, Warszawa 2002.
Leśniewski A., Departament Spraw Zagranicznych — kryptonim „Moc”, 630/Z — Delegatury Rządu RP na Kraj, w: Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej, red. Z. Błażyński, Londyn 1994, s. 624–635.
Leśniewski A., Memoriał ministra Romana Knolla z 1944 roku, w: Materiały do dziejów polskiego uchodźstwa niepodległościowego 1939–1990, uzupełnienia do tomów I, II, V, VI, red. Z. Błażyński, Londyn 1996, s. 92–100.
Libionka D., ZWZ–AK i delegatura rządu wobec eksterminacji Żydów polskich, w: Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, red. A. Żbikowski, Warszawa 2006, s. 15–175.
Memoriał ppłk. dypl. Mariana Drobika z listopada 1943 r. w sprawie zmiany polityki Polski wobec ZSRR, oprac. J. Stępień, „Teki Archiwalne”, Nowa Seria 2001, t. VI (XXVIII), s. 172–197.
Michowicz W., Organizacja polskiego aparatu dyplomatycznego w latach 1918–1939, w: Historia dyplomacji polskiej, t. IV: 1918–1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995, s. 5–78.
Michowicz W., Organizacja służby dyplomatycznej w okresie II wojny światowej, w: Historia dyplomacji polskiej, t. V: 1939–1945, red. W. Michowicz, Warszawa 1999, s. 9–105.
Müller R. D., Wspólny wróg. Hitlerowskie Niemcy i Polska przeciw Związkowi Radzieckiemu, Warszawa 2013.
Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1940, red. M. Hułas, Warszawa 2010.
Protokoły Posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, t. V: wrzesień 1942–lipiec 1943, red. M. Zgórniak, oprac. W. Rojek, przy współpr. S. Suchcitza, Kraków 2001.
Stępniak W., Dyplomacja polska na Bałkanach (1918–1926), Warszawa 1998.
Stola D., Nadzieja i zagłada. Ignacy Schwarzbart — żydowski przedstawiciel w Radzie Narodowej RP (1940–1945), Warszawa 1995.
Tebinka J., Polityka brytyjska wobec problemu granicy polsko–radzieckiej 1939–1945, Warszawa 1998.
Torzecki R., Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993.
Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski minister spraw zagranicznych w latach 1926–1932 i 1939–1941, Warszawa 1999.
Wandycz P., Z zagadnień współpracy polsko-ukraińskiej w latach 1919–1920, „Zeszyty Historyczne”, z. 12, Paryż 1967, s. 3–24.
Zahorski A., Ludwik Widerszal (1909–1944), w: Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, Warszawa 1986, s. 489, 490.