Chemical analyses of glass from the settlement of the La Tène culture in Podłęże near Kraków

Purowski, Tomasz; Wagner, Barbara

doi:0079-7138

Download

Title: Chemical analyses of glass from the settlement of the La Tène culture in Podłęże near Kraków

Abstract:

Analyses of elemental composition of 22 glass from 14 objects (6 bracelets, 7 beads and 1 spacer bead), discovered on the settlement of the La Tène culture in Podłęże near Kraków, were examined by the LA -ICP -MS method. 21 glass were melted with sand and natural soda, and the chemical composition of a cubic bead (dated to the La Tène period, but not related to the Celtic culture) was noticeably different from the other glassware. One item was produced using sand and plant ash (so apparently it was made much later than the Celtic glass). Transparency and colour of the glass resulted due to: in the case of blue specimens – cobalt, purple – manganese, black – iron and titanium, yellow – lead antimonate, white – calcium antimonate, yellowish-white – calcium antimonate and manganese compounds, amber-coloured – iron

References:

Arletti R., Maiorano C., Ferrari D., Vezzalini G., Quartieri S . 2010. The first archaeometric data on polychrome Iron Age glass from sites located in northern Italy. Journal of Archaeological Science 37, 703-712.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305440309004105?via%3Dihub -
Braun C. 1983. Analysen von Gläsern aus der Hallstattzeit mit einem Exkurs über römische Fenstergläser. (W:) Glasperlen der vorrömischen Eisenzeit I. Marburger Studien zur Vor- und Frühgeschichte 5. Mainz am Rhein, 129-178.
Braziewicz J., Karwowski M., Jaskóła M. 1996. Zastosowanie rentgenowskiej analizy fluorescencyjnej do określania stężenia pierwiastków w szkle zabytków celtyckich z Polski. Archeologia Polski 41 (1-2), 39-63.
Březinová G., Venclová N., Frána J., Fikrle M. 2013. Early blue glass bracelets in the Middle Danube region. Slovenská archeológia 61 (1), 107-142.
Dekówna M. 1980. Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
Dekówna M. 1996. Szkło okienne z fortu rzymskiego w Galligaer w południowej Walii. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia 26, Archeologia szkła 7, 7-68.
Dekówna M. 2000. Zagadkowe szkło z Cösitz, Kr. Köthen. Archaeologia Historica Polona 8, 183-204.
Dekówna M., Purowski T. 2012. Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowiska Janów Pomorski 1. (W:) M. Bogucki, B. Jurkiewicz (red.), Janów Pomorski stan. 1, Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach 2007-2008. Studia nad Truso I/3. Elbląg, 65-260.
Dzięgielewska M., Dzięgielewski K., Nowak M., Szczerba R. 2006. Osada grupy wyciąsko-złotnickiej oraz osada ze środkowego okresu lateńskiego i wczesnego okresu wpływów rzymskich w Podłężu (stan. 17), pow. Wieliczka, w świetle badań w latach 2003- 2004. (W:) Raport 2003-2004. Tom 2. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2003-2004. Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, seria B: Materiały archeologiczne. Warszawa, 638-676.
Dzięgielewski K., Dzięgielewska M. 2012. Podłęże, Fundstelle 17, Polen. Gem. Niepołomice, Kreis Wieliczka, Małopolska. Multikulturelle Fundstelle (u.a. keltische Siedlung). (W:) S. Sievers, O.H. Urban, P.C. Ramsl (red.), Lexikon zur keltischen Archäologie. Mitteilungen der Prähistorischen Kommission 73. Wien, 1500- 1501.
Dzięgielewski K., Purowski T. 2011. Uwagi o datowaniu i technikach wykonania celtyckich ozdób szklanych z osady w Podłężu koło Krakowa (stanowisko 17). Przegląd Archeologiczny 59, 75-135.
Frána J. 2005. Chemie a technologie laténského skla. (W:) Historie sklářské výroby v českých zemích I. Praha, 43-51.
Galibin V.A. 2001. Sostav stekla kak arheologičeckij istočnik. Sankt-Peterburg.
Gebhard R. 1989. Der Glasschmuck aus dem Oppidum von Manching. Die Ausgrabungen in Manching 11. Stuttgart. Gebhard R. 2010. Celtic Glass. (W:) B. Zorn, A. Hilgner (red.), Glass along the Silk Road from 200 BC to AD 1000. Mainz, 3-13.
Girdwoyń A. 1986. Celtic glass bracelets from excavations in Poland. A technological study. Archaeologia Polona 25/26, 199-208.
Gratuze B. 2009. Les premiers verres au natron retrouvés en Europe occidentale: composition chimique et chrono- typologie. (W:) K. Janssens, P. Degryse, P. Cosyns, J. Caen, L. Van’t dack (red.), Annales du 17e Congrès de l’Association Internationale pour Histoire du Verre. Annales of the 17th Congress of the International Association for the History of Glass. Antwerp, 8-14.
Gratuze B., Billaud Y. 2003. La circulation des perles en verre dans le Bassin Méditerranéen, de l’Âge du Bronze moyen jusqu’au Hallstatt. (W:) D. Foy, M.-D. Nenna (red.), Échanges et commerce du verre dans le monde antique. Actes du colloque de l’Association Française pour l’Archéologie du Verre Aix-en-Provence et Marseille 7-9 juin 2001. Monographies instrumentum 24. Montagnac, 11-15.
Greiner-Wronowa E. 2012. Archeometria szkieł historycznych. Prace Komisji Nauk Technicznych PAU V, 31-44.
Haevernick Th.E. 1960. Die Glasarmringe und Ringperlen der Mittelund Spätlatènezeit auf dem europäischen Festland. Bonn.
Hartmanna G., Kappel I., Grote K., Arndt B. 1997. Chemistry and Technology of Prehistoric Glass from Lower Saxony and Hesse. Journal of Archaeological Science 24/6, 547-559.
Henderson J. 1985. The raw materials of early glass production. Oxford Journal of Archaeology 4/3, 267-291.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1468-0092.1985.tb00248.x/abstract -
Henderson J. 1988. Glass production and Bronze Age Europe. Antiquity 62, 435-451.
https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/glass-production-and-bronze-age-europe/2E96BC52C33E4D8B9EFB859153F18781 -
Henderson J. 1989. The scientific analysis of ancient glass and its archaeological interpretation. (W:) J. Henderson (red.), Scientific analysis in archaeology and its interpretation. Oxford, 30-62.
Henderson J. 2000. The science and archaeology of materials. London-New York.
http://www.tandfebooks.com/isbn/9780203630143 -
Henderson J. 2013. Ancient glass: an interdisciplinary exploration. Cambridge.
Jokubonis C., Wobrauschek P., Zamini S., Karwowski M ., Trnka G., Stadler P. 2003. Results of quantitative analysis of Celtic glass artefacts by energy dispersive X-ray fluorescence spectrometry. Spectrochimica Acta Part B 58, 627-633.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0584854702002896?via%3Dihub -
Karwowski M. 2004. Latènezeitlicher Glasringschmuck aus Ostösterreich. Wien.
Karwowski M. 2012. Die Glastechnik und ihre Entwicklung in der Latène-Kultur – fremder Einfluss oder eigene Kreativität?. (W:) Technologieentwicklung und –transfer in der Hallstatt- und Latènezeit. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas 65. Langenweissbach, 243-252.
Nikita K., Henderson J. 2006. Glass analyses from Mycenaean Thebes and Elateia: compositional evidence for a M ycenaean glass industry. Journal of Glass Studies 48, 71-120.
Nowotny W. 1959. Podstawy technologii szkła, część I. Warszawa.
Nowotny W. 1969. Szkła barwne, wyd. II . Warszawa.
Olczak J. 1999. Nowe materiały do dziejów użytkowania szkła na ziemiach polskich (część 3). Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia 27, Archeologia szkła 8. Toruń, 3-52.
Olczak J. 2005. W sprawie wytwórczości szklarskiej w celtyckim oppidum w Straym Hradisku na Morawach. Folia Praehistorica Posnaniensia 13/14, 215-229.
Panighello S., Orsega E.F., van Elteren J.T., Selih V.S. 2012. Analysis of polychrome Iron Age glass vessels from Mediterranean I, II and III groups by LA -ICP -MS. Journal of Archaeological Science 39, 2945-2955.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305440312001768?via%3Dihub -
Pietrzak M. 1987. Cmentarzysko z młodszego okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich w Rumi, woj. gdańskie. (W:) B. Went (red.), Rumia. Cmentarzysko z młodszego okresu wpływów rzymskich. Gdańsk, 1-212.
Principes... 2002. Principes de description des verres anciens depuis les temps les plus reculés jusqu’au XIIIe siècle de n.è., M. Dekówna, J. Olczak (red.). Warszawa-Toruń.
Purowski T. 2010. Paciorki szklane zdobione linią zygzakowatą odkryte w międzyrzeczu Odry i Wisły na stanowiskach z wczesnej epoki żelaza. Archeologia Polski 55 (1-2), 23-88.
Purowski T. 2012. Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno-technologiczne. Warszawa.
Purowski T. 2013. Wyroby ze szkła i „szklistego fajansu” odkryte na cmentarzysku kultur łużyckiej i regionalnej grupy kręgu halsztackiego w Domasławiu, pow. wrocławski. Archeologia Polski 58 (1-2), 23-87.
Purowski T., Dzierżanowski P., Bulska E., Wagner B., Nowak A. 2012. A study of glass beads from the Hallstatt C-D from Southwestern Poland: Implications for glass technology and provenance. Archaeometry 54, 144-166.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1475-4754.2011.00619.x/abstract -
Purowski T., Wagner B., Bulska E., Syta O., Dzierżanowski P . 2014. Glassy faience from the Hallstatt C period in Poland: a chemico-physical study. Journal of Archaeological Science 50, 288-304.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305440314002489?via%3Dihub -
Purowski T., Nowak A., Wagner B., Bulska E. w druku. Badania składu chemicznego szkła paciorków z cmentarzyska w Modlnicy. (W:) K. Dzięgielewski, Zespół osad z młodszej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza oraz cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza na stanowisku 5 w Modlnicy, pow. Kraków.
Shortland A.J. 2002. The use and origin of antimonate colorants in early Egyptian glass. Archaeometry 44 (4), 517-530.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1475-4754.t01-1-00083/abstract -
Stawiarska T. 1984. Szkła z okresu wpływów rzymskich z północnej Polski. Studium technologiczne. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Stolpiak B. 1988. Szkło w kulturze społeczeństw przeworskich Kujaw – aspekt technologiczny. (W:) Kontakty pradziejowych społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy. Inowrocław, 229-265.
Szczapowa J.L. 1973. Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego. Archeologia Polski 18 (1), 15-72.
Ščapova J.L. 1983. Očerki istorii drevnego steklodeliâ. Moskva.
Ščapova J. 1990. Comments on chemical technology. (W:) T. Malinowski (red.), Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland. Archeologia interregionalis XII . Słupsk, 87-106.
Tite M., Pradell T., Shortland A. 2008. Discovery, production and use of tin based opacifiers in glasses, enamels and glazes from the Late Iron Age onwards: a reassessment. Archaeometry 50, 67-84.
Towle A., Henderson J., Bellintani P., Gambacurta G. 2001. Frattesina and Adria: report of scientific analyses of early glass from the Veneto. Padusa 37, 7-68.
Turner W.E.S., Rooksby H.P. 1959. A study of the opalising agents in ancient opal glasses throughout Tyree thousand four hundred years. Glastechnische Berichte 32K, VIII /17–28.
Venclová N. 1990. Prehistoric glass in Bohemia. Praha.
Venclová N., Hulínský V., Frána J., Fikrle M. 2009. Nĕmčice a zpracování skla v laténské Evropĕ. Archeologické rozhledy 61, 383-426.
Venclová N., Hulínský V., Henderson J., Chenery S., Šulová L., Hložek, J. 2011. Late Bronze Age mixed-alkali glasses from Bohemia. Archeologické rozhledy 53, 559-585.