Subtitle:

Ethnologia Polona 27 (2006)

Publisher:

Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Type of object:

Czasopismo/Artykuł

Abstract:

Jednym z wiodących nurtów we współczesnej etnologii/antropologii kulturowej są badania fenomenu granic i pogranicza kulturowego. Nurt ten określany mianem antropologii granic i/lub antropologii pogranicza w Polsce bardzo silnie zaznaczył swą obecność po 1989 roku. Sprzyjały temu zmiany polityczne; zapoczątkowana w tym okresie transformacja ustrojowa. Należy jednak podkreślić, że również w tzw. czasach socjalistycznych opublikowano kilka prac na temat pogranicza etnicznego/kulturowego. Celem socjalistycznego państwa było tworzenie homogenicznej wspólnoty obywateli, także pod względem etnicznym, tymczasem badania nad pograniczem wskazują na istniejące różnice, konfrontację odmienności i jej efekty. Autorka daje przykłady prac polskich etnologów i socjologów, które mają ogromne znaczenie dla poznania fenomenu pogranicza, określenia jego wyznaczników, wydzielenia różnych jego typów. Umożliwiają też one spojrzenie na badane zjawisko z różnych perspektyw. Jedną z nich jest perspektywa osób żyjących na pograniczu kulturowym, etnicznym, narodowym. Część artykułu poświęcona została specyficznej kategorii człowieka pogranicza. Autorka, odwołując się m.in. do wyników własnych badań przeprowadzonych w Republice Białoruś, na kulturowym pograniczu polsko-białoruskim, zwraca uwagę na to, że zachowania ludzi pogranicza mogą być w różnym stopniu oddalone od modelu, o którym najczęściej mówią badacze. W artykule zwrócono również uwagę na zjawisko nadmiernego poszerzania terminu pogranicze.‘Pogranicze’ jest rozumiane jako przestrzeń kulturowa, często symboliczna, obejmuje różne zjawiska i sytuacje kontaktu etnicznego/kulturowego, występuje nie tylko w społecznościach ludzkich, ale też w samych jednostkach. W konsekwencji termin ten staje się nieprecyzyjny

References:

Babiński Grzegorz 1994, Pogranicze etniczne, pogranicze kulturowe, peryferie. Szkic wstępny problematyki, [in:] Pogranicze. Studia społeczne, Vol. 6, Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku, Białystok, pp. 5—25
Babiński Grzegorz 1997, Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość, Nomos, Kraków
Babiński Grzegorz 1999, Pogranicza etniczne i kulturowe, [in:] Między Polską a Ukrainą. Pogranicze mniejszości — współpraca regionalna, ed. D. Wojakowski et all, Rzeszów
Babiński Grzegorz 2001, Pogranicza stare i nowe, [in:] Pogranicza etniczne w Europie. Harmonia i konflikty, eds. K. Krzysztofek, A. Sadowski, Uniwersytet w Białymstoku, Instytut Socjologii, Białystok, pp. 69—82
Babiński Grzegorz 2004, Przekraczanie granic etnicznych i przebudowa tożsamości, Przegląd Polonijny, Vol. 30, No. 3, pp. 19—25
Barth Fredrik 1969, Introduction, [in:] Ethnic groups and boundaries. The social organization of culture difference, ed. F. Barth, Universitets Forlagest — George Allen & Unwin, Bergen — Oslo — London, pp. 9—38
Berger Peter 1990, Modernizacja jako uniwersalizacja herezji, [in:] Religia a życie codzienne, ed. I. Borowik, Nomos, Kraków, pp. 13—46
Buchowski Michał 1996, Jedna wieś, niejedna pieśń: postawy wobec zmian na wsi wielkopolskiej, [in:] Oblicza zmiany. Etnologia a współczesne transformacje społeczno-kulturowe, ed. M. Buchowski, Wydawnictwo ECO, Międzychód, pp. 102—128
Buchowski Michał 2004, Granica a uprawianie antropologii — uwagi wstępne, [in:] Polska — Niemcy. Pogranicze kulturowe i etniczne, PTL, Uniwersytet Wrocławski, Wydawnictwo Poznańskie, Wrocław — Poznań, Archiwum Etnograficzne, Vol. 42, pp. 7—11
Bukowska-Floreńska Irena 1994, Pogranicze jako kategoria wewnątrzspołeczna i wewnątrz-kulturowa, [in:] Pogranicze jako problem kultury, ed. T. Smolińska, Uniwersytet Opolski, Instytut Filologii Polskiej, Opole, pp. 165—173
Burszta Wojciech 2001, Granice etniczne i kulturowe a idea euroregionalna, Sprawy Narodowościowe, Vol. 19, pp. 59—67
Chlebowczyk Józef 1975, Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu, Katowice — Warszawa — Kraków
Dąbrowski Mieczysław 1998, Pogranicza kulturowe, Przegląd Humanistyczny, Vol. 41, No. 3
Demski Dagnosław 2003, Pogranicze jako patchwork. Refleksje z Białorusi, Etnografia Polska, Vol. 47, No. 1—2, pp. 129—148
Demski Dagnosław 2006, Kowieńskie pisma polskojęzyczne „Nowiny" i „Chata Rodzinna" — dwie narracje o relacjach polsko-litewskich, Etnografia Polska, Vol. 50, No. 1—2, pp. 133—158
Dobrowolski Kazimierz 1952, Zderzenie kultur, Lud, Vol. 39, pp. 102—109
Dobrowolski Kazimierz 1967, Studia z pogranicza historii i socjologii, Ossolineum, Wrocław
Gładysz Mieczysław 1972, Z zagadnień procesów kulturowych pogranicza etnicznego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne, No. 6, Kraków, pp. 7—41
Goldberg-Mulkiewicz Olga 2003, Stara i nowa ojczyzna. ślady kultury Żydów polskich, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź
Hastings Donnan, Haller Dieter 2000, Liminal no more. The relevance of borderland studies, Ethnologia Europaea, Vol. 30, No. 2, pp. 7—22
Kabzińska Iwona 1999, Wśród „kościelnych Polaków". Wyznaczniki tożsamości etnicznej (narodowej) Polaków na Białorusi, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa
Kabzińska Iwona 2001, Poles on the Territory of the Former Soviet Union in Polish Ethnological Studies of the Last Decade of the 20th Century, Ethnologia Polona, Vol. 22, pp. 131—146
Kabzińska Iwona 2003, Mniejszości etniczne i narodowe Europy Środkowo-Wschodniej końca XX i początku XXI wieku — nowy przedmiot zainteresowań humanistyki, Rocznik wschodni, Vol. 9, pp. 129—153
Kabzińska Iwona 2005, The distinctive features of Central Europe, Ethnologia Polona, Vol. 26, pp. 63—86
Kabzińska Iwona 2006, Człowiek na pograniczu kulturowym, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, No. 3—4, pp. 271—282
Kabzińska Iwona 2008, People in a Cultural Borderland, Acta Poloniae Historica, Vol. 9, pp. 37—55
Kantor Ryszard 1989, Kultura pogranicza jako problem etnograficzny, [in:] Zderzenie i przenikanie kultur na pograniczach, ed. Z. Jasiński, Jerzy Korbel, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Opole, pp. 239—252
Kantor Ryszard 1996, The borderland as a national cultural area, [in:] Borderlands. Culture. Identity, ed. R. Kantor, Institute of Ethnology, Jagiellonian University, Cracow, pp. 27—37
Kłoskowska Antonina 1996, Kultury narodowe u korzeni, PWN, Warszawa
Korslud Kjetil 1973, On cultural boundaries as an ethnological problem, Ethnologia Scandi-navica, pp. 5—30
Krzysztofek Kazimierz 2001, Pięć refleksji o zmieniającej się naturze pogranicz i wielo-kulturowości, [in:] Pogranicza etniczne w Europie. Harmonia i konflikty, eds. K. Krzysztofek, A. Sadowski, Uniwersytet w Białymstoku, Instytut Socjologii, Białystok, pp. 25—34
Kurcz Zbigniew 2001, Janusowe oblicze pogranicza polsko-niemieckiego, Sprawy narodowościowe, Vol. 19, pp. 77—90
Labuda Gerard 1971, Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
Mucha Janusz 1995, O antropologizacji socjologii w Polsce na przykładzie teorii zmiany społecznej, [in:] Etnologia polska między ludoznawstwem a antropologią, ed. A. Posern-Zieliński, Prace Komitetu Nauk Etnologicznych Polskiej Akademii Nauk, No. 6, Poznań, pp. 117—125
Mucha Janusz 1999, Wielokulturowość etniczna i nieetniczna, Sprawy Narodowościowe, Vol. 14—15, pp. 41—50
Nikitrowicz Jerzy 2001, Pogranicze, tożsamość, edukacja kulturowa, Trans Humana, Białystok. Nowak Jacek 2004, Etniczne prognozowanie, Przegląd Polonijny, Vol. 30, No. 3, pp. 153—164
Obrębski Józef 1936, Dzisiejsi ludzie Polesia, Przegląd Socjologiczny, Vol. 4, No. 3—4, pp. 414—446
Obrębski Józef 1936, Problem etniczny Polesia, Sprawy Narodowościowe, Vol. 10, No. 1—2, pp. 1—21
Obrębski Józef 1936, Problem grup etnicznych w etnologii i jego socjologiczne ujęcie, Przegląd Socjologiczny, Vol. 4, No. 1—2, pp. 177—196
Ossowski Stanisław 1967, Zagadnienia psychologii społecznej, [in:] idem, Dzieła, Vol. 3, PWN, Warszawa, pp. 251—300
Pokropek Marian 1979, Zróżnicowanie kulturowe na pograniczu etniczno-językowym i jego odbicie w świadomości mieszkańców. Na przykładzie pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego, Etnografia Polska, Vol. 23, No. 2, pp. 127—156
Popławski Tadeusz 1995, Peryferyjność pogranicz, [in:] Wschodnie pogranicze w perspektywie socjologicznej, ed. A. Sadowski, Trans Humana, Białystok, pp. 34—41
Reinfuss Roman 1946, Pogranicze krakowsko-góralskie w świetle dawnych i najnowszych badań etnograficznych, Lud, Vol. 36, pp. 222—255
Rusek Halina 2001, Pogranicza środkowoeuropejskie — nowe oblicza sąsiedztwa. Na przykładzie pogranicza polsko-czeskiego, Sprawy narodowościowe, Vol. 19, pp. 105—112
Rusek Halina 2003, Tożsamość pogranicza. Wprowadzenie, [in:] Pogranicza kulturowe i etniczne w Polsce, eds. Z. Kłodnicki, H. Rusek, PTL, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, pp. 7—10
Rusek Halina 2004, Wyszehradzkie sąsiedztwa: przypadek polsko-czeski, [in:] Europa Środkowa: wspólnota czy zbiorowość?, ed. R. Zenderowski, Ossolineum, Wrocław, pp. 104—114
Rüütel Ingrid 1999, Traditional culture in Estonia today, [in:] Multicultural Europe: Illusion or reality, ed. L. Felföldi, I. Sándor, European Centre for Traditional Culture, Budapest, pp. 59—68.
Sadowski Andrzej 1991, Narody wielkie i małe. Białorusini w Polsce, „Nomos", Kraków
Sadowski Andrzej 1995, Pogranicze polsko-białoruskie, Tożsamość mieszkańców, Trans Humana, Białystok
Sadowski Andrzej 1995, Socjologia pogranicza [in:] Wschodnie pogranicze w perspektywie socjologicznej, ed. A. Sadowski, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok, pp. 12—19
Santowa Mila 2004, The UNESCO program "Living Human Treasures" and its realization in Bulgaria in the context of globalization processes, [in:] Wartości uniwersalne i odrębności narodowe tradycyjnych kultur europejskich. The universal values and national distinctness of traditional European Cultures, ed. M. Marczuk, Międzynarodowa Organizacja Sztuki Ludowej — Sekcja Polska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Wydział Politologii, Lublin, pp. 141—145
Schrag Calvin 1997, The self after postmodernity, Yale University, London
Staszczak Zofia 1978, Pogranicze polsko-niemieckie jako pogranicze etnograficzne, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań
Studying Peoples in the People's Democracies. Socialist Era Anthropology in East-Central Europe 2005, eds. Ch. Hann, M. Sárkány, P. Skalnik, Halle Studies in the Anthropology of Eurasia, Vol. 8, LIT Verlag, Münster
Szczepański Marek 1999, Region pogranicza kulturowego w perspektywie socjologicznej. Przypadek Górnego Śląska, [in:] Kultury regionalne i pogranicza kulturowe a świadomość etniczna, Studia etnologiczne i antropologiczne, Vol. 2, ed. I. Bukowska-Floreńska, Katowice, pp. 161—180
Szyfer Anna 2005, Ludzie pogranicza. Kulturowe uwarunkowania osobowości, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań
Thomas William, Znaniecki Florian 1972, Rozwój osobowości w świetle psychologii społecznej, [in:] Pamiętnikarstwo polskie, Warszawa, pp. 13—30
Thomassen Bjorn 1996, Border studies in Europe: Symbolic and political boundaries, anthropological perspectives, Europaea, Vol. II, No. 1, pp. 37—48
Vereni Piero 1996, Boundaries, frontiers, persons, individuals: Questioning "Identity" at national borders, Europaea, Vol. II, No. 1, pp. 77—89
Wartości uniwersalne i odrębności narodowe tradycyjnych kultur europejskich. The universal values and national distinctness of traditional European cultures 2004, ed. M. Marczuk, Międzynarodowa Organizacja Sztuki Ludowej — Sekcja Polska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydział Politologii, Lublin
Węglarz Stanisław 1997, Tutejsi i inni. O etnograficznym zróżnicowaniu kultury ludowej, PTL, Łódź
Wojakowski Dariusz 2003, Pogranicze w polskiej literaturze socjologicznej. Zarys problemu, [in:] Polska i jej wschodni sąsiedzi, Vol. 3, ed. A. Andrusiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, pp. 188—199
Żołędowski Cezary 2003, Białorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Białorusi i Litwie. Uwarunkowania współczesnych stosunków między większością i mniejszościami narodowymi, Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

Relation:

Ethnologia Polona

Volume:

27

Start page:

21

End page:

39

Detailed Resource Type:

Artykuł

Format:

application/pdf

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:61487 ; 0137-4079

Source:

IAiE PAN, sygn. P 366 ; IAiE PAN, sygn. P 367 ; IAiE PAN, sygn. P 368 ; click here to follow the link

Language:

eng

Rights:

Prawa zastrzeżone - dostęp ograniczony

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. Korzystanie dozwolone wyłącznie na terminalach Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w zakresie określonym przez przepisy o dozwolonym użytku.

Digitizing institution:

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Biblioteka Instytutu Archeologii i Etnologii PAN

Access:

Zamknięty