Is Race a True Premise of Racism?

Cichá, Martina

doi:0137-4079

Download

This publication is protected by copyright. Check the terms of use in the publication description.

Title: Is Race a True Premise of Racism?

Abstract:

Autorka zastanawia się nad kluczowym problemem, pojawiającym się w kontekście ras ludzkich, a mianowicie: czy rasa jest rzeczywiście przesłanką (premisą) rasizmu, czy rasizm uzależniony jest od ras, czy jest możliwy rasizm bez ras. Zatem – nie stroniąc od dyskusji na te tematy – głównym zagadnieniem jej poznania naukowego, nie jest problematyka dyskursu o istnieniu lub nieistnieniu ras ludzkich, o istotności czy nieistotności ich klasyfikacji. Zwraca uwagę natomiast na to, iż negowanie istnienia ras ludzkich jest w znacznym stopniu kwestią mody, co z kolei może prowadzić do zanegowania zróżnicowania i odmienności cech ludzkich. Taka postawa wynika z założenia, iż przez badanie dowolnych charakterystyk somatometrycznych, które umożliwiają nam zaklasyfikowanie pojedynczego człowieka do różnych kategorii, stwarzamy warunki dla potencjalnej dyskryminacji jednostek, różniących się fizycznie od większości. Autorka przytacza różne przykłady z historii, ale wskazuje także na współczesną sytuację – na relacje między społecznościami większościowymi i mniejszościowymi, i to dlatego, żeby udowodnić, iż przynależność do rasy nie jest rzeczywistą przyczyną rasizmu. Zwraca uwagę na to, że przez stulecia nie była źródłem dyskryminacji „inna rasa”, ale odmienność, inność tak fizyczna jak i socjokulturowa, np. odmienna religia, również interesy polityczne, mocarstwowe. Pojęcie rasy w nowoczesnym rozumieniu tego słowa pojawia się w myśleniu biologicznym osiemnastego wieku. Powstawały najróżniejsze teorie rasowe, później rasistowskie, i to wtedy, kiedy pierwotnie czysto biologiczne pojęcie rasy zamieniano na socjologiczne i psychologiczne interpretowanie kultur, zaś pokrewieństwo języków było łączone z określonymi znakami antropologicznymi. Rzeczywistą przyczyną rasizmu jest odmienność, i z niej wyrastająca ksenofobia – strach przed obcym, nieznanym, innym. Ksenofobii nie można a priori odrzucić, ponieważ jest w znacznym stopniu cechą naturalną, i pożądaną dla każdej jednostki. Ma bowiem charakter obronny. O rasizmie możemy mówić dopiero wtedy, gdy naturalny odruch ksenofobiczny zostanie przekroczony, gdy strach przed obcym, odmiennym prowadzi do jego lekceważnia lub do nienawiści, którą od fizycznego prześladowania dzieli już bardzo mało

References:

Augeneder Silvia, 2001, Jak se z jiného stává cizinec? [in:] Lidská práva proti rasismu, ed. T. Machalová, Supplement, Brno, pp. 64–66
Bocheński Jósef Maria ,2000, Slovník filosofických pověr, Academia, Praha
Cichá Martina, 2002, Připravenost studentů pedagogických fakult v České republice na výchovu proti rasismu, Pedagogika, vol. 52, no. 1, pp. 76–89
Cichá Martina, 2003, Determinanty rasismu a xenofobie z pohledu současné antropologie a jejich význam pro pedagogickou praxi (thesis). College of Education, Palacky Univerzity, Olomouc, pp. 115–163
Dacík Tomáš, 2001, Člověk a rasa, Academy Publishing House CERM, Brno
Finkielkraut Alain, 1993, Destrukce myšlení, Atlantis, Brno
Giddens Anthony, 1999, Sociologie, Argo, Praha
Chmelík Jan, 2001, Extremismus a jeho právní a sociologické aspekty, Linde, Praha
Kladivová Vlastimila, 1994, Konečná stanice Aushwitz – Bierkenau, Palacky Univerzity, Olomouc
Lévi Strauss Claude, 1997, Race et histoire, Denoël, Paris
Salajka Milan, 1967, Rasy a rasismus ve světě, People’s Democracy, Praha
Schwingerová Mária, 1993, Poznámky k antisemitizmu. [in:] Časoděj. Půlročník pro reflexi minulosti, přítomnosti a budoucnosti, Vol. 0, No. 0, p. 18
Todorov Tzvetan, 1996, Dobytí Ameriky: problém druhého, Mladá fronta, Praha
Tolimatová Jarmila, 1998, O lidských rasách a rasismu z hlediska antropologie [in:] Výchova k toleranci a proti rasismu, ed. T. Šišková, Portál, Praha
Wieviorka Michel, 1998, Le racisme, une introduction, La Découverte, Paris
Rasismus a nacionalismus v současném životě. Příručka pro školy a veřejnost 1997, IPPP ČR, Praha
Romové v evropských zemích (Romanies in European Countries), 2003, http://romove.radio.cz/cz/clanek/18884