Poles and Russians. Dialogue and attempts at changing the stereotype

Kabzińska, Iwona

doi:0137-4079

Download

Title: Poles and Russians. Dialogue and attempts at changing the stereotype

Abstract:

Przejawem obowiązującej w Europie zasady poprawności politycznej jest m. in. walka ze stereotypami etnicznymi. Są one uważane za źródło ksenofobii i rasizmu oraz przeszkodę w budowaniu wspólnej Europy i konstruowaniu europejskiej świadomości post-narodowej. Zdaniem Autorki, bez znajomości stereotypów etnicznych bardzo trudno byłoby zrozumieć wiele zjawisk, np. charakter relacji między różnymi grupami etnicznymi/narodowymi, w tym – napięcia w stosunkach polsko-rosyjskich. W artykule ukazane zostały najważniejsze elementy stereotypowego obrazu Rosjan w oczach Polaków i Polaków w oczach Rosjan. Omówiono także inicjatywy na rzecz dialogu polsko-rosyjskiego (przede wszystkim podejmowane przez Polsko-Rosyjskie Centrum Dialogu i Porozumienia). Mają one służyć m. in. zmianie negatywnych stereotypów wciąż dzielących Rosjan i Polaków, utrudniających porozumienie polsko-rosyjskie. Do zmiany tych stereotypów ma też przyczynić się dialog między Kościołem rzymskokatolickim działającym w Polsce i Rosyjską Cerkwią Prawosławną. Autorka zastanawia się nad efektami działań podejmowanych przez instytucje mające służyć dialogowi polsko-rosyjskiemu, ich wpływem na stosunki Polski z Rosją oraz możliwością zmiany negatywnych stereotypów. Wskazuje też na różne postawy, jakie mogą przyjąć antropolodzy wobec dialogu międzyetnicznego

References:

Bez wybaczenia? Rozmowa z prof. Włodzimierzem Marciniakiem, sowietologiem [interview by Krzysztof Różycki], Angora, no. 33, 19 Aug., 2012, pp. 12–13
Bohun M. 2006, Oblicza obsesji – negatywny obraz Rosji w myśli polskiej, [in:] ed. A. de Lazari, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 203–302
Chichot Kremla. Rozmowa ze Stanisławem Cioskiem, polskim ambasadorem w Moskwie w latach 1989–1996 [interview by Małgorzata Borkowska], Angora, no. 24, 16 June, 2013, pp. 18–19
Chlewiński Z. 2001, Koncepcje interkulturowych badań stereotypów, uprzedzeń oraz tożsamości narodowej i religijnej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Aspekt psychospołeczny, [in:] ed. A. de Lazari, Wzajemne uprzedzenia pomiędzy Polakami i Rosjanami. Materiały konferencyjne, Łódź, 2–5 grudnia 2001, Łódź, pp. 117–136 (Reprint from: eds. Z. Chlewiński, B. Rożnowski, Z. Zaleski 1996, Psychospołeczne podstawy relacji między narodowościami Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin)
de Lazari A. 2006, Wzajemne uprzedzenia Polaków i Rosjan, [in:] ed. A. de Lazari, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 5–27
de Lazari A., Riabov O. 2010, The ‘Russian Bear’ in Polish Caricature of the Interwar Period (1919–1939), [in:] eds. D. Demski, K. Baraniecka-Olszewska, Images of the Other in Ethnic Caricatures of Central and Eastern Europe, Warsaw, pp. 318–337
de Lazari A. (ed.) 2004, Dusza polska i rosyjska (od Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina do Czesława Miłosza i Aleksandra Sołżenicyna), Warszawa
de Lazari A. (ed.) 2006, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa
Demski D. 2008, Obrazy “innych” w karykaturach – temat dla etnografa?, Etnografia Polska, vol. 52, no. 1–2, pp. 93–116
Demski D. 2010, Old Stereotypes Versus a Changing Reality: Images of the Other in Polish Caricatures, 1862–1939, [in:] eds. D. Demski, K. Baraniecka-Olszewska, Images of the Other in Ethnic Caricatures of Central and Eastern Europe, Warsaw, pp. 150–183
Dębicki M. 2012, Wokół stereotypów narodowych i niektórych zjawisk pokrewnych. Nowe formy starych dylematów, [in:] eds. R. Dopierała, K. Kaźmierska, Tożsamość, nowoczesność, stereotypy, Kraków, pp. 327–338
Giza A. 2013, Polaczkowie i Moskale. Wzajemny ogląd w krzywym zwierciadle (1800–1917), Szczecin
Demski D., Baraniecka-Olszewska K. (eds.), 2010, Images of the Other in Ethnic Caricatures of Central and Eastern Europe, Warsaw
Kabzińska I. 2008, Spotkanie z Innym w dialogu międzykulturowym, Etnografia Polska, vol. 52, no. 1–2, pp. 21–41
Kabzińska I. 2011, Dialog polsko-rosyjski. Obszary współdziałania, nadzieje i ograniczenia, Etnografia Polska, vol. 55, no. 1–2, pp. 71–96
Kępiński A. 1990, Lach i Moskal: z dziejów stereotypu, Warszawa
Kutiawin W. 2006, Polska i Polacy w historiografii rosyjskiej, [in:] ed. A. de Lazari, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 411–440
Lalak D. 2007, “Swoi” i “obcy” w perspektywie antropologiczno-społecznej, [in:] ed. D. Lalak Migracje, uchodźstwo, wielokulturowość,. Zderzenie kultur we współczesnym świecie, Warszawa, pp. 89–121
Magdziak-Miszewska A., Zuchniak M., Kowal P. (eds.) 2002, Polacy i Rosjanie. 100 kluczowych pojęć, Warszawa
McDonald M. 1993, The Construction of Difference: An Anthropological Approach to Stereotypes, [in:] ed. S. McDonald, Inside European Identities: Ethnography in Western Europe, Oxford–New York, pp. 219–236
Malia M. 1999, Russia under Western Eyes. From the Bronze Horseman to the Lenin Mausoleum, Cambridge–London
Małachowscy z Rosji, Dobry znak, no. 9, 16 May, 2013, pp. 10–11
Miłosz Cz. 2010, Rosja. Widzenia transoceaniczne, Warszawa
Neumann I. B. 1999, Uses of the Other: “The East” in European Identity Formation, Minneapolis
Niewiara A. 2000, Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI–XIX wieku, Katowice
Nowicka E. 1997, Świat człowieka – świat kultury. Systematyczny wykład problemów antropologii kulturowej, Warszawa
Piczugin D. 2006, Zakładnicy historii – u źródeł negatywnego stereotypu Polski i Polaków w literaturze rosyjskiej, [in:] ed. A. de Lazari, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 339–410
Pojednanie jak igrzyska olimpijskie. Rozmowa z prof. Piotrem Stegnijem i dr. Sławomirem Dębskim, szefami polskiego i rosyjskiego Centrum Porozumienia i Dialogu [interview by Marcin Wojciechowski], Gazeta Wyborcza, 2012, 18–19 Aug., p. 4
Przesmycki P. 2006, Stereotypy, uprzedzenia i nieporozumienia „religijne” w relacjach między Polakami a Rosjanami. Refleksje teologa katolickiego, [in:] ed. A. de Lazari, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 519–545
Przybył E. 2006, Polska twarz rosyjskiego antykatolicyzmu, [in:] ed. A. de Lazari, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 457–504
Romek Z. 2000 (ed.), Cenzura w PRL. Relacje historyków, Warszawa
Rotfeld A. D. 2012, Myśli o Rosji... i nie tylko. Eseje i wywiady, Warszawa
Serczyk W. A. 1978, Między Wschodem a Zachodem, [in:] ed. A. Garlicki, Sąsiedzi i inni, Warszawa, pp. 10–24
Stobiecki R. 2006, Rosja i Rosjanie w polskiej myśli historycznej XIX–XX wieku, [in:] ed. A. de Lazari Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 159–201
Sucharski T. 2006, „Rosja wchodzi w polskie wiersze” – obraz Rosjan w literaturze polskiej, [in:] ed. A. de Lazari, Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, Warszawa, pp. 73–156
Szymowski L. 2011, Zamach w Smoleńsku. 11 miesięcy po katastrofie Tu-154M, Warszawa
Tokarz T. 2011, Cisza w służbie propagandy PRL, [in:] eds. J. Harbanowicz, A. Jantak, Przestrzeń ciszy. Przestrzenie wizualne i akustyczne człowieka. Antropologia audiowizualna jako przedmiot i metoda badań, Wrocław, pp. 107–120
Wilska-Duszyńska B. 1971, Rozważania o naturze stereotypów etnicznych, Studia socjologiczne, vol. 3, pp. 97–116
Wiśniewska K. 2012, Cyryl Pierwszy, Gazeta Wyborcza, 17 Aug., p. 1
Zienkiewicz J. 2005, Obraz wybranych mieszkańców Europy Wschodniej w oczach polskich studentów (na przykładzie Akademii Podlaskiej), [in:] ed. A. Bobryk, Kultura pogranicza – pogranicze kultur, Siedlce-Pułtusk, pp. 147–152
Żakowska M. 2010, Bear in the European Salons: Russia in German Caricature, 1848–1914, [in:] eds. D. Demski, K. Baraniecka-Olszewska, Images of the Other in Ethnic Caricatures of Central and Eastern Europe, Warsaw, pp. 338–361