Boże Ciało. Święto, ceremonia i performance

Hołda, Renata

doi:1429-0618

Download

Title: Boże Ciało. Święto, ceremonia i performance

Abstract:

In 2011 in Łódź, a man dressed in a butterfly costume disturbed the peace of the procession celebrating a Catholic feast: The Solemnity of the Most Holy Body and Blood of Christ (Corpus Christi), in Poland known as “Boże Ciało”. This incident, which was of an interventional street performance character, provides an excellent opportunity for considerations on ritual, ceremony and their place in the present-day reality. The starting point is Victor Turner’s universalising idea of “social drama”, which enables us to join together cultural phenomena as different as a theophoric procession and performance art. The article presents changes in the solemnizing and understanding of feasts, and within this area, of rituals and religious ceremonies. Similarly to other manifestations of collective life, the Corpus Christi procession with its medieval genesis was included in religious and socio-political system. Later, the procession was added into the private sphere owing to the fact that a secularisation and disestablishment policy was first signalled, and then implemented in Europe, and time was separated into periods of labour and leisure. Nowadays, this procession is still solemnized in Poland and gathers large numbers of parishioners, giving them an occasion to celebrate; to some, however, it is now a conventionalised, unfounded and thus worthless form of ritual

References:

Buchowski Michał 1993, Magia i rytuał, Instytut Kultury, Warszawa
Burke Peter 2009, Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, tłum. R. Pucek, M. Szczuniałka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Bylina Stanisław 1999, Kultura ludowa Polski i Słowiańszczyzny średniowiecznej, Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Warszawie, Instytut Historii PAN, Warszawa
Carlson Marvin 2007, Performans, tłum. E. Kubikowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Chmiel Adam 1939‒1947, Szkice krakowskie, Biblioteka Krakowska nr 100, Kraków
Ciężki Konrad 2011, Paweł Hajncel: mój motyl i sytuacja z prokuraturą to absurd z filmu Barei [wywiad], tekst z dnia 24.07.2011, http://www.mmlodz.pl, 28.04.2013
Daniélou Jean 2006, Aniołowie i ich misja, Drukarnia Wydawnictwa Apostolicum, Warszawa‒Ząbki
Deflem Mathieu 2002, Rytuał, antystruktura i religia, czyli Victora Turnera procesualna analiza symboli, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, Nr 1-2, s. 188‒199
Douglas Mary 2004, Symbole naturalne. Rozważania o kosmologii, tłum. E. Dżurak, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Durak Adam 1999, Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa. Analiza hermeneutyczna tekstów celebracji, Poligrafia Salezjańska, Kraków
Duvignaud Jean 2011, Dar z niczego. O antropologii święta, tłum. Ł. Jurasz-Dudzik, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Fischer-Lichte Erika 2008, Estetyka performatywności, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków
Gansiniec Ryszard 1957, Eucharystia w wierzeniach i praktykach ludu, „Lud”, T. 44, s. 75‒117
Heers Jacques 1995, Święta głupców i karnawały, tłum. G. Majcher, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa
Hetzel Gunkel Ann 2003, The Sacred in the City: Polonian Street Processions as Countercultural Practice, „Polish American Studies”, Vol. 60, No. 2 (Autumn), s. 7‒23
James Mervyn 1983, Ritual, Drama and Social Body in the Late Medieval English Town, „Past & Present”, No. 98, s. 3-29
MacAloon John 2009, Wstęp: widowiska kulturowe, teoria kultury, [w:] J. J. MacAloon (red.), Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego, tłum. K. Przyłuska-Urbanowcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 11‒35
McKenzie Jon 2011, Performuj albo…, Od dyscypliny do performansu, tłum. T. Kubikowski, Universitas, Kraków
Mielicka Halina 2006, Antropologia świąt i świętowania, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce
Mielicka Halina 2011, Religijność ponowoczesna i jej funkcje, [w:] H. Mielicka (red.), Społeczne problemy ponowoczesności, Duchowość, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce, s. 206‒229
Nowiński Janusz 2000, Ars eucharistica. Idee, miejsca i formy towarzyszące przechowywaniu eucharystii w sztuce wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej, Wydawnictwo Neriton, Warszawa
Okoń Jan 1976, Boże Ciało, cz. II: Inscenizacje, [w:] F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski (red.), Encyklopedia katolicka, t. II, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 862‒863
Rubin Miri 1991, Corpus Christi. The Eucharist in Late Medieval Culture, Cambridge University Press
Schatz Klaus 2001, Sobory powszechne. Punkty zwrotne w historii Kościoła, tłum. J. Zakrzewski SJ, Wydawnictwo WAM, Kraków
Schidler Norbert 2002, Ludzie prości, ludzie niepokorni. Kultura ludowa w początkach dziejów nowożytnych, tłum. B. Ostrowska, Wiedza Powszechna, Warszawa
Tanner Marie 1993, The Hapsburg Cult of Eucharist, [w:] Eadem, The Last Descendant of Aeneas. The Hapsburgs and the Mythic Image of the Emperor, Yale University Press, New Haven and London, s. 207‒222
Tokarska-Bakir Joanna 2002, Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych. Wielkie opowieści, Universitas, Kraków
Tokarska-Bakir Joanna 2006, Przemiany, [w:] A. Van Gennep, Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, tłum. B. Biały, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 7‒24
Turner Victor 1957, Schism and Continuity in an African Society. A Study of Ndembu Village life, Manchester University Press
Turner Victor 2005, Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, tłum. W. Usakiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Turner Victor 2005, Od rytuału do teatru. Powaga zabawy, tłum. M. i J. Dziekanowie, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa
Turner Victor 2009, Liminalność i gatunki performatywne, [w:] J. J. MacAloon (red.), Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego, tłum. K. Przyłuska-Urbanowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 39‒74
Turner Victor 2010, Proces rytualny. Struktura i antystruktura, tłum. E. Dżurak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Turner Victor, Edith L. B. Turner 2009, Obraz i pielgrzymka w kulturze chrześcijańskiej, tłum. E. Klekot, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Van Gennep Arnold 2006, Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, tłum. B. Biały, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Zalewski Zbigniew 1973, Święto Bożego Ciała w Polsce do wydania Rytuału Piotrowskiego (1631 r.), [w:] M. Rechowicz, W. Schenk (red.), Studia z dziejów liturgii w Polsce, tom I, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 97‒159
Zaremska Hanna 1978, Procesje Bożego Ciała w Krakowie w XIV‒XVI wieku, [w:] B. Geremek (red.), Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 25‒40
Zika Charles 1988, Hosts, Processions and Pilgrimages: Controlling the Sacred in Fifteenth-Century Germany, „Past & Present”, No. 118, s. 25‒64