Polska a sprawa rumuńsko-sowieckiego paktu o nieagresji w latach 1931-1932

Walczak, Henryk

doi:1230-5057

Download

Title: Polska a sprawa rumuńsko-sowieckiego paktu o nieagresji w latach 1931-1932

Abstract:

Pozostająca od 1921 r. w aliansie z Polską Rumunia od pojawienia się w 1931 r. inicjatywy zawarcia paktu o nieagresji z ZSRR nie widziała dla siebie w związku z nim większych korzyści. Politycy bukareszteńscy niepokoili się, iż rozmowy o pakcie wyciągną na światło dzienne sprawę Besarabii, której przynależność do Rumunii nie miała sankcji międzynarodowej ani uznania Związku Sowieckiego. Obawiali się również, iż podpisanie paktu w konsekwencji przyniesie nawiązanie dyplomatycznych stosunków rumuńsko–sowieckich i otworzy tym samym Królestwo Rumunii na wpływy komunistyczne, co przy ostrych problemach społecznych, będących jego udziałem, mogło poważnie zdestabilizować sytuację wewnętrzną. Dyplomacja polska usiłowała doprowadzić do zbliżenia stanowisk obu państw. Jednak bezkompromisowe wymagania stawiane paktowi przez wpływowego dyplomatę rumuńskiego Nicolae Titulescu oraz krytyczne nastawienie do tego układu premiera Francji André Tardieu, spowodowały całkowity zastój w tej sprawie.

References:

1. Anghel F., Mareşalul Piłsudski în „peţit la Bucureşti”, „Magazin Istoric”, 1997, nr 9.
2. Bacon W. M., jr, Nicolae Titulescu şi politica externă a României 1933–1934, Iaşi 1999.
3. Behind closed doors. Secret papers on the failure of Romanian–Soviet negotiations 1931–1932, tłum. i wstęp W. M. Bacon, Stanford 1979.
4. Bułhak H., Polska–Francja. Z dziejów sojuszu 1922–1939, cz. I (1922–1932), Warszawa 1993.
5. Bułhak H., Polska a Rumunia 1918–1939, [w:] Przyjaźnie i antagonizmy. Stosunki Polski z państwami sąsiednimi w latach 1918–1939, red. J. Żarnowski, Warszawa 1977.
6. Dessberg F., Le triangle impossible. Les relations franco–soviétiques et le facteur polonais dans les questions de sécurité en Europe (1924–1935), Bruxelles 2009.
7. Dessberg F., La Roumanie et la Pologne dans la politique soviétique de la France. La difficulté d’établir un «front uni» (1924–1935), „Revue Historique des Armées”, 2006, nr 3 (244).
8. Dubicki A., Nicolae Titulescu – portret polityka i dyplomaty, Łomianki 2010.
9. Gafencu G., Însemnări politice 1929–1939, oprac. i posłowie S. Neagoe, Bucureşti 1991.
10. Ghyka D., Memorii (1894–1940), Iaşi 2004.
11. Gmurczyk–Wrońska M., Negocjacje polsko–sowieckie o pakt o nieagresji w roku 1927 i w latach 1931–1932, „Dzieje Najnowsze”, 2012, nr 3.
12. Gmurczyk–Wrońska M., Stanisław Patek w dyplomacji i polityce (1914–1939), Warszawa 2013.
13. Gregorowicz S., Polsko–radzieckie stosunki polityczne w latach 1932–1935, Wrocław–Łódź 1982.
14. Gregorowicz S., Zacharias, M. J., Polska – Związek Sowiecki: stosunki polityczne w latach 1925–1939, Warszawa 1995.
15. Hrenciuc D., România şi Polonia 1932–1939. Relaţii politice şi diplomatice, Iaşi 2005.
16. Iorga N., Memorii. Încercarea guvernării peste partide (1931–2), vol. VI, Bucureşti 1939.
17. Iorga N., O viaţă de om aşa cum a fost, [bez miejsca wydania] 2011.
18. Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, t. 3, 1926–1935, Wrocław 1994.
19. Ken O., Moskva i pakt nenapadeniâ s Pol'šej (1930–1932), Sankt Petersburg 2003.
20. Ken O., Rupasov A. I., Politbûro CK VKP(b) i otnošeniâ SSSR s zapadnymi sosednimi gosudarstvami (konec 1920–1930–h gg.): Problemy. Dokumenty. Opyt kommentariâ, Čast’ 1: 1928–1934, Sankt Petersburg 2000.
21. Kopanskij Â. M., Levit I. È., Sovetsko–rumynskie otnošeniâ 1929–1934 gg. (ot podpisania Moskovskogo protokola do ustanovleniâ diplomatičeskih otnošenij), Moskva 1971.
22. Krzak A., Kontrwywiad wojskowy II Rzeczpospolitej przeciwko radzieckim służbom specjalnym 1921–1939, Toruń 2007.
23. La Grande Roumanie alliée de la France. Une péripétie diplomatique des Années Folles? (1919–1933), oprac. T. Sandu, Montréal 1999.
24. Laroche J., Polska lat 1926–1935. Wspomnienia ambasadora francuskiego, przekład i opracowanie S. Zabiełło, Warszawa 1966.
25. Leczyk M., Polityka II Rzeczypospolitej wobec ZSRR w latach 1925–1934. Studium z historii dyplomacji, Warszawa 1976.
26. Leczyk M., We francusko–polsko–rosyjskim trójkącie (1922–1934), „Dzieje Najnowsze”, 1999, nr 3.
27. Lepecki M., Pamiętnik adiutanta Marszałka Piłsudskiego, oprac. nauk. i przedm. A. Garlicki, Warszawa 1987.
28. Łopatniuk S., Polsko–radzieckie rokowania w sprawie zawarcia paktu o nieagresji (1925–1932), „Z dziejów stosunków polsko–radzieckich”, 1965, t. I.
29. Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943.
30. Mel’tûhov M. I., Bessarabskij vopros meždu mirovymi vojnami 1917–1940, Moskva 2010.
31. Michowicz W., Genewska Konferencja Rozbrojeniowa 1932–1937 a dyplomacja polska, Łódź 1989.
32. Pădureac L., Relaţiile româno–sovietice 1917–1934, Chişinău 2003.
33. Patek S., Raporty i korespondencja z Moskwy (1927–1932), wstęp, wybór i oprac. M. Gmurczyk–Wrońska, Warszawa 2010.
34. Pepłoński A., Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
35. Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1931, red. M. Wołos, Warszawa 2008.
36. Romaşcanu M., Tezaurul român de la Moscova, Bucureşti 1934.
37. Sandu T., Système de sécurité français en Europe centre–orientale. L’exemple roumain 1919–1933, Paris–Montréal 1999.
38. Schramm T., Niemcy w polityce Francji, [w:] Niemcy w polityce międzynarodowej 1919–1939, t. 2: Lata wielkiego kryzysu gospodarczego, red. S. Sierpowski, Poznań 1992.
39. Sierpowski S., Przemiany w polityce międzynarodowej w latach wielkiego kryzysu gospodarczego 1929–1933/35, [w:] Niemcy w polityce międzynarodowej 1919–1939, t. 2: Lata wielkiego kryzysu gospodarczego, red. S. Sierpowski, Poznań 1992.
40. Skrzypek A., Nie spełniony sojusz ? Stosunki sowiecko–niemieckie 1917–1941, Warszawa 1992.
41. Skrzypek A., Niemcy w polityce ZSRR 1929–1935, [w:] Niemcy w polityce międzynarodowej 1919–1939, t. 2: Lata wielkiego kryzysu gospodarczego, red. S. Sierpowski, Poznań 1992.
42. Skrzypek A., Polsko–radziecki pakt o nieagresji z 1932 r., ZDSPR 1976, t. XIII.
43. Ševâkov A., Sovetsko–rumynskie otnošeniâ i problema evropejskoj bezopasnosti, 1932–1939, Moskva 1977.
44. Sovetsko–rumynskie otnošeniâ. Dokumenty i materialy 1917–1934, t. 1, red. A. A. Avdeev i in., Moskva 2000.
45. Stosunki polsko–rumuńskie w XX wieku. Wybrane zagadnienia, red. M. Patelski, M. Białokur, Toruń–Opole 2010.
46. Sturdza M., România şi sfârşitul Europei. Amintiri din ţara pierdută, Bucureşti 2004.
47. Walczak H., Sojusz z Rumunią w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918–1931, Szczecin 2008.
48. Wandycz P. S., The Twilight of French Eastern Alliances 1926–1936: French–Czechoslovak–Polish Relations from Locarno to the Remilitarization of the Rhineland, Princeton 1988.
49. Wojdyłło M., Sowiety nie wierzą w pomyślny przebieg obrad genewskich, „Dziennik Poznański”, 6 III 1932.
50. Wołos M., Francja–ZSRR. Stosunki polityczne w latach 1924–1932, Toruń 2004.
51. Zacharias M. J., Polska wobec zmian w układzie sił politycznych w Europie w latach 1932–1936, Wrocław–Łódź 1981.