An Antiquarian Passion: Explorations of the Graves of Polish Monarchs in the Nineteenth Century

Mencfel, Michał

doi:0023-5903

Download

Title: An Antiquarian Passion: Explorations of the Graves of Polish Monarchs in the Nineteenth Century

Abstrakt:

The subject of this article is the antiquarian explorations of the tombs of Polish monarchs, carried out from the late eighteenth to the second half of the nineteenth century. I draw particular attention to three aspects of the phenomenon. Firstly, I present the explorations in the international context, taking the activities of British antiquaries as a point of reference. Secondly, I point out their close and singularly consequential links with the culture of collecting. Thirdly and lastly, I analyse their social reception. It was the collecting of grave goods that stirred up the greatest emotions and controversies among the public and provoked a fundamental transformation in antiquarian exploration. I argue that Polish antiquarian explorations had their own distinctive idiom. After 1795, the political circumstances of being a nation without a state meant that in their early period of development antiquarian practices were not accompanied by the moral dilemmas and charges with which British antiquaries had to contend. And even later, when the exploration of graves and tombs became more controversial, the accompanying discourse did not lose its local specificity.

Bibliografia:

Aftanazy, Roman, Materiały do dziejów rezydencji, ed. Andrzej J. Baranowski, 11 vols, Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 1986–93, vol. 5a, 1988.
Aleksandrowicz, Alina, ‘Z problematyki nowego wieku (Wokół Świątyni Sybilli)’, Wiek Oświecenia, 16, 2000, pp. 9–33.
Ariès, Philippe, Rozważania o historii śmierci, transl. Katarzyna Marczewska, Warsaw: Oficyna Naukowa, 2007, pp. 68–83 (French ed. 1975).
Banach, Jerzy, ‘Michała Stachowicza Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia’, Folia Historiae Artium, 12, 1976, pp. 131–56.
Bernatowicz, Aleksandra, Malarze w Warszawie czasów Stanisława Augusta: Status – aspiracje – twórczość, Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2016.
Betlej, Andrzej, ‘Naufragio ereptis?’, in Sztuka kresów wschodnich, vol. 8, ed. Andrzej Betlej, Agata Dworzak and Anna Markiewicz, Cracow: Wydawnictwo Attyka, 2023, pp. 11–62.
Billard, Max, Les Tombeaux des rois sous la Terreur, Paris: Perrin, 1907.
Bochnak, Adam, ‘Groby królowej Jadwigi i królewicza Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej’, Studia do Dziejów Wawelu, 1968, 3, pp. 149–73.
Brown, Elizabeth A. R., ‘Burying and Unburying the Kings of France’, in Persons in Groups: Social Behavior as Identity Formation in Medieval and Renaissance Europe: Papers of the Sixteenth Annual Conference of the Center for Medieval and Early Renaissance Studies, ed. Richard C. Trexler, Binghamton: Medieval & Renaissance Texts & Studies, 1985, pp. 241–66.
Brown, Elizabeth A. R., ‘The Oxford Collection of the Drawings of Roger de Gaignières and the Royal Tombs of Saint-Denis’, Transactions of the American Philosophical Society, 85, 1988, 5, pp. 6–33.
Brusewicz, Lech, ‘Gabinet historyczny Jana Pawła Woronicza tytułem do wiecznej chwały jego imienia’, in Sztuka i historia: Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków, listopad 1988, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, pp. 261–85.
Buszko, Józef, Uroczystości Kazimierzowskie na Wawelu w roku 1869, Cracow: Ministerstwo Kultury i Sztuki, 1970.
Butterwick, Richard, Poland’s Last King and English Culture: Stanisław August Poniatowski, 1732–1798, Oxford: Clarendon Press, 1998.
Choay, Françoise, The Invention of the Historic Monument, transl. L. M. O’Connell, Cambridge: University Press, 2001.
Dąbrowski, Jan, Jan (Janko) z Czarnkowa, in PSB, vol. 10, ed. Władysław Konopczyński et al., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Warsaw: Polska Akademia Nauk; Cracow: Polska Akademia Umiejętności, 1962–64, pp. 446–49.
Danowska, Ewa, Tadeusz Czacki, 1765–1813: Na pograniczu epok i ziem, Cracow: Polska Akademia Umiejętności, 2006.
Dodson, Aidan, The Royal Tombs of Great Britain: An Illustrated History, London: Duckworth & Co, 2004.
Evans, Joan, A History of the Society of Antiquaries, Oxford: Oxford University Press, 1956.
Frycz, Jerzy, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795–1918, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.
Getka-Kenig, Mikołaj, Pomniki publiczne i dyskurs zasługi w dobie ‘wskrzeszonej’ Polski lat 1807–1830, Cracow: Universitas, 2017.
Getka-Kenig, Mikołaj, ‘Sebastian Sierakowski (1743–1824) i mit Krakowa w okresie napoleońskim i pokongresowym’, KH, 126, 2019, 2, pp. 283–314.
Görich, Knut, ‘Otto III. öffnet das Karlsgrab in Aachen: überlegungen zu Heiligenverehrung, Heiligsprechung und Traditionsbildung’, Vorträge und Forschungen der Konstanzer Arbeitskreis für mittelalterliche Geschichte, 46, 1998, pp. 381–430.
Grabski, Andrzej Feliks, Myśl historyczna polskiego oświecenia, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
Griener, Pascal, ‘Alexandre Lenoir et la modèle anglaise: la politique et l’histoire après la révolution’, in Un Musée Révolutionnaire: Le musée des Monuments français d’Alexandre Lenoir, ed. Geneviève Bresc-Bautier and Béatrice de Chancel-Bardelot, Paris: Hazan; Louvre Editions, 2016, pp. 203–12.
Grzęda, Ewa, Będziesz z chlubą wskazywać synków twoich groby… Mitologizacja mogił bohaterów w literaturze i kulturze polskiej lat 1795–1863, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2011.
Hill, Rosemary, Time’s Witness: History in the Age of Romanticism, London: Penguin Books, 2021.
Hryszko, Helena, Tkaniny z grobu królowej Jadwigi, Warsaw: Akademia Sztuk Pięknych, 2007.
Jurkowska, Hanna, Pamięć sentymentalna: Praktyki pamięci w kręgu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i w Puławach Izabelli Czartoryskiej, Warsaw: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2014.
Kelly, Jason M., The Society of Dilettanti: Archaeology and Identity in the British Enlightenment, New Haven: Yale University Press, 2009.
Kendrick, Thomas Downing, British Antiquity, London: Methuen, 1950.
Kolendo-Korczak, Katarzyna, ‘Dokumentacja rysunkowa sarkofagów królewskich z katedry na Wawelu ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego i jej wykorzystanie podczas prac konserwatorskich’, Opuscula Musealia, 27, 2020, pp. 23–37.
Kolendo-Korczak, Katarzyna, and Agnieszka Trzos, Sarkofagi metalowe w grobach królewskich na Wawelu, Katowice: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach; Cracow: Zamek Królewski na Wawelu, 2022.
Knot, Antoni, Tadeusz Czacki, in PSB, vol. 4, ed. Władysław Konopczyński et al., Cracow: Polska Akademia Umiejętności, 1938, pp. 144–46.
Kostkiewiczowa, Teresa, Polski wiek świateł: Obszary swoistości, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
Labuda, Adam, ‘Musealisierung und Inszenierung patriotischer Sammlungen in polnischen Adelsresidenzen Puławy i Kurnik’, in Klassizismus – Gotik: Karl Friedrich Schinkel und die patriotische Baukunst, ed. Annette Dorgerloh, Michael Niedermeier and Horst Bredekamp, Munich and Berlin: Deutscher Kunstverlag, 2007, pp. 201–20.
Lake, Crystal B., Artifacts: How we Think and Write about Found Objects, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2020.
Langier, Cecylia, Tadeusz Czacki: Pisarz, patriota, działacz oświatowy, Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, 2007.
Letkiewicz, Ewa, ‘Klejnot Anny Austriaczki czy Anny Jagiellonki’, Biuletyn Historii Sztuki, 62, 2000, 1–2, pp. 231–37.
Letkiewicz, Ewa, ‘Krzyż pektoralny z grobu Zygmunta Augusta’, RHum, 50, 2002, 4, pp. 191–96.
Levine, Philippa, The Amateur and the Professional: Antiquarians, Historians and Archaeologists in Victorian England, 1838–1886, Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
Lindsay, Suzanne Glover, Funerary Arts and Tomb Cult – Living with the Dead in France, 1750–1870, Burlington: Ashgate, 2012.
Lindsay, Suzanne Glover, ‘The Revolutionary Exhumations at St-Denis, 1793’, Conversations: An Online Journal of the Center for the Study of Material and Visual Cultures of Religion, 2014, [accessed 28 June 2024].
Łukowska, Maria Antonina, Mit Wielkiej Brytanii w literackiej kulturze polskiej okresu rozbiorów: Studium wyobrażeń środowiskowych na podstawie zawartości wybranych periodyków, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016.
Manikowska, Ewa, et al., Porządek dziedzictwa w XIX wieku: Polskie pojęcia i wyobrażenia, Warsaw: Instytut Sztuki PAN, 2023.
Mardsen, Barry M., and Bernard Nurse, ‘Opening the Tomb’, in Making History: Antiquaries in Britain 1707–2007, London: Royal Academy of Arts, 2007 [exh. cat.], pp. 95–107.
Matthews, Samanta, Poetical Remains: Poets’ Graves, Bodies, and Books in the Nineteenth Century, Oxford: Oxford University Press, 2004.
Mencfel, Michał, ‘The Theatre of Affectionate Hearts: Izabela Czartoryska’s Musée des Monuments Polonais in Puławy (1801–1831)’, in The Home, Nations and Empires, and Ephemeral Exhibition Spaces 1750–1918, ed. Dominique Bauer and Camilla Murgia, Amsterdam: University Press, 2021, pp. 133–59.
Michalczyk, Zbigniew, ‘Szkicownik Michała Stachowicza oraz nieznane materiały dotyczące Gabinetu Historycznego Jana Pawła Woronicza i Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia’, Studia Waweliana, 14, 2009, pp. 105–30.
Miller, Peter N., History and its Objects: Antiquarianism and Material Culture Since 1500, Ithaca and London: Cornell University Press, 2017.
Moffitt, John F., ‘Karlsgrab: The Site and Significance of Charlemagne’s Sepulcher in Aachen’, Quidditas, 30, 2009, Article 5.
Momigliano, Arnaldo, The Classical Foundations of Modern Historiography, with a Foreword by Riccardo Di Donato, Berkeley, Los Angeles and Oxford: University of California Press, 1990.
Morán Turina, Miguel, La memoria de las piedras: Antiquarios, arqueólogos y coleccionistas des antigüedades en la España de los Asturias, Madrid: Centro de Estudios Europa Hispánica, 2010.
Musiał, Aleksander, ‘Mentem mortalia tangunt – Fragments and Fetishes in Puławy Landscape Garden (1794–1831)’, Oxford Art Journal, 42, 2019, 3, pp. 355–72.
Nowak, Janusz Tadeusz, ‘Wolne Miasto Kraków. Panteon Serca Polski’, in Wolne Miasto Kraków: W poszukiwaniu nowoczesności, Cracow: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2015 [exh. cat.], pp. 23–58.
Nungovitch, Petro Andreas, Here All Is Poland: A Pantheonic History of Wawel, 1797– 2010, Lanham: Lexington Books, 2019.
Parry, Graham, The Trophies of Time: English Antiquarians of the Seventeenth Century, Oxford: Oxford University Press, 1995.
Piggott, Stuart, Ancient Britons and the Antiquarian Imagination, London: Thames and Hudson, 1989.
Piggott, Stuart, Ruins in a Landscape: Essays in Antiquarianism, Edinburgh: Edinburgh University Press, 1976.
Povolo, Claudio, ‘Intrusions in Arquà Petrarca (1630–2003): In the name of Francesco Petrarch’, Acta Historiae, 27, 2019, 3, pp. 371–416.
Rosiek, Stanisław, Zwłoki Mickiewicza: Próba nekrografii poety, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1997.
Rostworowska-Kenig, Weronika, Nekropolia wawelska w latach 1796–1846, Cracow: Wydawnictwo Zamku Królewskiego na Wawelu, 2023.
Rożek, Michał, Groby królewskie na Wawelu, Cracow: Wydawnictwo Petrus, 2008.
Rożek, Michał, Groby królewskie w Krakowie, Cracow: Wydawnictwo Literackie, 1977.
Rożek, Michał, Wawel i Skałka: Panteony polskie, Wrocław, Warsaw and Cracow: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995.
Rożek, Michał, ‘Wawelskie eksploracje grobów monarszych’, in Wykorzystanie metod kryminalistyki i medycyny sądowej w badaniach historycznych, ed. Jan Widacki, Katowice: Uniwersytet Śląski, 1983, pp. 11–24.
Scalia, Christopher, ‘The Grave Scholarship of Antiquaries’, Literature Compass, 2, 2005, RO 166, pp. 1–13.
Schillers Schädel – Physiognomie einer fixen Idee, ed. Jonas Maatsch and Chistoph Schmälzle, Göttingen: Wallstein, 2009 [exh. cat.].
Skowron, Ryszard, ‘O powrót na Wawel królewskich pamiątek ze zbiorów książąt Czartoryskich’, Studia Waweliana, 11/12, 2002–03, pp. 274–79.
Skowron, Ryszard, ‘Związki Tadeusza Czackiego z Wawelem. Część I: “Zamek ten […] godzien jest, aby baczność rządową zastanowił”’, Studia Waweliana, 8, 1999, pp. 179–93.
Smiles, Sam, ‘Art and Antiquity in the Long Nineteenth Century’, in Visions of Antiquity: The Society of Antiquaries of London 1707–2007, London: Society of Antiquaries of London, 2007, pp. 123–45.
Souchal, François, Wandalizm rewolucji, transl. Paweł Migasiewicz, Warsaw: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, 2016 (French ed. 1993).
Sroczyńska, Krystyna, Zygmunt Vogel: Rysownik gabinetowy Stanisława Augusta, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
Sweet, Rosemary, Antiquaries: The Discovery of the Past in Eighteenth-Century Britain, London and New York: Hambledon and London, 2004.
Szafrański, Włodzimierz, ‘Widziałem kości monarchów polskich: Badania naukowe zawartości grobu piastowskiego w katedrze płockiej’, Notatki Płockie, 18, 1973, 2 (71), pp. 23–32.
Tobiasz, Mieczysław, ‘Odkrycie i opis grobu królowej Jadwigi w 1887 r.’, Polonia Sacra, 2, 1949, 3, pp. 233–44.
Tobiasz, Mieczysław, ‘Otwarcie grobu królowej Jadwigi w dniach 12–14 lipca 1949 r.’, Polonia Sacra, 2, 1949, 3, pp. 245–58.
Tomaini, Thea, The Corpse as Text: Disinterment and Antiquarian Enquiry, 1700–1900, Woolbridge: The Boydell Press, 2017.
Visions of Antiquity: The Society of Antiquaries of London 1707–2007, ed. Susan Pearce, London: Society of Antiquaries of London, 2007.
Witko, Andrzej, ‘Groby królewskie w katedrze na Wawelu u schyłku XVIII stulecia’, in Katedra krakowska w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.), Cracow: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 1999, pp. 171–80.
Witko, Andrzej, ‘Nowe urządzenie krypt królewskich na Wawelu w latach siedemdziesiątych XIX wieku’, Studia Waweliana, 1, 1992, pp. 97–111.
Woolf, Daniel, The Social Circulation of the Past: English Historical Culture 1500–1730, Oxford: Oxford University Press, 2003.
Żygulski, Zdzisław, Jr, ‘Dzieje zbiorów puławskich: Świątynia Sybilli i Dom Gotycki’, Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, 7, 1962, pp. 5–265.
Żygulski, Zdzisław, Jr, ‘Pamiątki wawelskie w zbiorach puławskich’, Studia do Dziejów Wawelu, 1961, 2, pp. 377–413.