Rozważania o pojęciu i procesie dezagraryzacji polskiej wsi

Rosner, Andrzej; Stanny, Monika

doi:doi:10.53098/wir022018/14

Pobierz

Tytuł: Rozważania o pojęciu i procesie dezagraryzacji polskiej wsi

Abstrakt:

Doświadczenia zebrane w trakcie prezentacji wyników projektu „Monitoring rozwoju obszarów wiejskich” wskazały, że pojęcie „dezagraryzacji” nie jest właściwie rozumiane. Artykuł wyjaśnia, że proces zmniejszania się udziału rolnictwa w wytwarzaniu PKB, a także w dostarczaniu pracy i dochodów ludności wiejskiej ma charakter powszechny. Jego konsekwencją jest postępujący społeczny podział pracy, wzrost dobrobytu itp. Może się on dokonywać poprzez migracje nadwyżek ludności (ponad zapotrzebowanie wsi na ich pracę) do miast lub poprzez tworzenie na wsi miejsc pracy poza rolnictwem (bądź przenoszenie tych miejsc pracy z miast na wieś). Obie te skrajne koncepcje mają pewne zalety, ale również generują specyficzne koszty. W rzeczywistości zarówno na wsi powstają nowe, pozarolnicze miejsca pracy, jak i występują migracje ze wsi do miast. Proporcja form, w jakich realizuje się proces dezagraryzacji, zależy od lokalnych uwarunkowań. Procesu dezagraryzacji społeczno-gospodarczej wsi nie należy łączyć z oceną wagi rolnictwa w gospodarce wówczas, gdy mowa o tym, że dostarcza ono dóbr potrzebnych do zaspokajania potrzeb podstawowych. Nie należy też kryterium oceny procesu dezagraryzacji łączyć z ocenami rolnictwa w skali makro wówczas, gdy analiza dotyczy samowystarczalności żywnościowej. Dezagraryzacja powiązana jest z kategorią wydajności pracy w rolnictwie, a nie znaczenia rolnictwa jako dostarczyciela dóbr niezbędnych.

Bibliografia:

Dziewicka M. (1963). Chłopi-robotnicy. Warszawa: Książka i Wiedza.
Eberhardt P. (1989). Regiony wyludniające się w Polsce (seria Prace Geograficzne, nr 148). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Frenkel I. (1997). Ludność zatrudnienie i bezrobocie na wsi w latach 1988–1995. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Frenkel I. (2003). Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi. Dekada przemian. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Frenkel I. (red) (1987). Analiza uwarunkowań i skutków migracji ludności ze wsi do miast ze szczególnym uwzględnieniem skutków tych migracji na struktury wiejskie. Ekspertyza PAN. Warszawa.
Frenkel I. (red.) (1989). Opinie o wyludnianiu się wsi polskiej. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN (maszynopis powielony).
Halamska M. (red.) (2011). Wieś jako przedmiot badań naukowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar,.
Halamska M., Hoffmann R., Stanny M. (2017). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej. T. 2. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Herer W., Sadowski W. (1975). Migracje z rolnictwa. Efekty i koszty. Warszawa: PWE.
Kłodziński M. (1978). Dwuzawodowość w rolnictwie polskim. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Kłodziński M. (1989). Rolnictwo dwuzawodowe jako forma wielofunkcyjnego rozwoju wsi. Warszawa: Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Kłodziński M. (1992). Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich. W: M. Kłodziński, J. Okuniewski (red.). Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich na terenach przygranicznych. Studium na przykładzie gminy Myślibórz. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Friedrich-Ebert-Stiftung.
Kłodziński M. (1996). Wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich w Polsce i w krajach Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Kostrowicki J. (1976). Obszary wiejskie jako przestrzeń wielofunkcyjna. Zagadnienia badawcze i planistyczne. Przegląd Geograficzny, 67 (4), s. 601–611.
Krzywicki L. (1935a). Pamiętniki chłopów. Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego.
Krzywicki L. (1935b). Pamiętniki chłopów. Seria druga. Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego.
Milczarek-Andrzejewska D., Zawalińska K., Czarnecki A. (2018). Land-use conflicts and the Common Agricultural Policy: Evidence from Poland. Land Use Policy, 73, 423–433.
Poniatowski J. (1936). Przeludnienie wsi i rolnictwa. Warszawa: Towarzystwo Oświaty Rolniczej.
Rosner A. (1991). Migracje wieś–miasto a przepływy między typami gospodarstw domowych ludności wiejskiej. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Rosner A. (2012). Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Wiejskie obszary zmniejszające zaludnienie i koncentrujące ludność wiejską. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Rosner A., Stanny M. (2008). The Impact of Demographic Factors on the Problems of the Labour Market in Poland. W: K.S. Howe (red.). Transforming Rural Life in Poland: Surveys of policy issues and evidence (Studies and Monographs, no 1), Warszawa: Institute of Rural and Agricultural Development.
Rosner A., Stanny M. (2014). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap I. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w 2010 roku. Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Rosner A., Stanny M. (2016). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap II. Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Rosner A., Stanny M. (2017). Socio-economic development of rural areas in Poland. Warszawa: The European Fund for the Development of Polish Villages Foundation (EFRWP), Institute of Rural and Agricultural Development, Polish Academy of Sciences (IRWIR PAN).
Stanny M. (2010). Regionalne zróżnicowanie nadwyżek wiejskich zasobów pracy w Polsce. W: R. Horodeński, C. Sadowska-Snarska (red.). Uwarunkowania rynku pracy w Polsce – aspekty regionalne (s. 373–386). Białystok–Warszawa: WSE, IPiSS.
Stanny M., Czarnecki A., Kłodziński M. (2015). Przestrzenny wymiar wielofunkcyjności wsi. Typologia gmin według form użytkowania ziemi. W: Ł. Hardt, D. Milczarek-Andrzejewska (red.). Ekonomia jest piękna? (s. 305–308). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Stanny M., Rosner A. (2017). Rzecz o dezagraryzacji gospodarczej wsi. W: Polska regionów – Polska miast (s. 229–241) (seria Biblioteka Małopolskiego Obserwatorium Polityki Rozwoju, t. 9). Kraków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Polityki Regionalnej.
Stasiak A. (1987). Analiza uwarunkowań i skutków migracji ludności ze wsi do miast, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu tych migracji na strukturę ludności. Ekspertyza PAN. Warszawa.
Stasiak A., Horodeński R. (2005). Przestrzenne aspekty rozwoju wsi polskiej z uwzględnieniem obszarów depresji społeczno-gospodarczej (seria Studia KPZK PAN, t. 115). Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.