Modele architektoniczne narzędziem włoskiej praktyki projektowania i ich stosowanie w dawnej Rzeczypospolitej

Dettloff, Paweł

doi:0023-5881

Skip to main menu
Skip to search engine
Skip to content
Skip to footer

Download

Title: Modele architektoniczne narzędziem włoskiej praktyki projektowania i ich stosowanie w dawnej Rzeczypospolitej

Abstract:

The article explains the notion of the architectural model, tracing its origin and the practice of its application in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The custom of preparing such models was introduced in Poland by Italian architects, and might have been reinforced by German builders. Models were known since the 16th c., and they were probably made much more often than might be suggested by the few surviving samples from the 18th c., representing the tower domes of St Anne’s collegiate church in Cracow, the facade of the Cathedral in Poznań and the church in Szalowa

References:

Alberti Leon Baptysta. 1960. Ksiąg dziesięć o sztuce budowania, przeł. I. Biegańska, Warszawa
Architekturmodell. 1937. Architekturmodell, [w:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, Bd. I, Stuttgart, Sp. 918–940
Bania Zbigniew. 2007. Od fundatora do wykonawcy. Twórcy architektury XVII–XVIII wieku w Polsce, [w:] Architekt — budowniczy — mistrz murarski. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN Warszawa, 24–25 listopada 2004 roku, red. H. Faryna-Paszkiewicz, M. Omilanowska, J. Sito, Warszawa, s. 47–53
Batowski Zygmunt. 1930. Świątynia Opatrzności z r. 1791, „Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, t. XXIII, Wydz. II, s. 1–6
Betlej Andrzej. 2000. „Abrysy budowli w różnych sposobach y kształtach”. Nieznany zbiór XVIII-wiecznych rysunków architektonicznych, Kraków
Boberski Wojciech. 2000. Projekt zboru kalwińskiego w Słucku. Z warsztatu XVII-wiecznego cieśli, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI–XVIII w., red. J. Lileyko, Lublin, s. 253–272
Bozzetto. 1968. Bozzetto, [w:] Lexikon der Kunst, Bd. I, Leipzig, s. 330–331
Dalbor Witold. 1938. Pompeo Ferrari 1660–1736. Działalność architektoniczna w Polsce, Warszawa
Dayczak-Domanasiewicz Maria. 2004. Renesansowy dwór biskupów krakowskich na Białym Prądniku. Historia przemian w świetle dotychczasowych badań, [w:] Prądnik Biały. Dziedzictwo kulturowe miejscowości tworzących Dzielnicę IV Krakowa, red. J. Salwiński, Kraków, s. 81–105
Dettloff Paweł. 2013. Działalność fundacyjna przeora Jana Konstantego Morskiego (1639–1642), [w:] Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. A. Markiewicz, M. Szyma, M. Walczak, Studia i źródła dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, t. 13, Kraków, s. 703–721
Dettloff Anna, Dettloff Paweł. 2016. Domus Aurea. Architektura i sztuka dominikańskiego sanktuarium Matki Bożej w Gidlach, Warszawa
Entwurf und Ausführung. 1986. Entwurf und Ausführung in der Europäischen Barockplastik. Beiträge zum internationalen Kolloquium des bayerischen Nationalmuseums und des Zentralinstituts für Kunstgeschichte, 24 bis 26 Juni 1985, München
Estreicher Karol. 1972. Szkice o Bereccim, „Rocznik Krakowski”, t. XLIV, s. 45–114
Gruszecki Andrzej. 1988. Projekt a ostateczny kształt detalu architektonicznego w XVI–XVII wieku, [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, red. Z. Bania i in., Warszawa, s. 253–257
Hornung Zbigniew. 1938. Sprawozdanie z posiedzeń za lata 1935–1936, „Prace Komisji Historii Sztuki”, t. VII, s. 23–25
Kalinowski Konstanty. 1995. Warsztat barokowego rzeźbiarza, „Artium Quaestiones”, nr 7, s. 103–140
Katalog zabytków. 1975. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. V: woj. poznańskie, red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, z. 12: powiat leszczyński, oprac. R. i T. Juraszowie, T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa
Katalog. 1994. Katalog der deutschen Architekturmodelle, [w:] Reuther Hans, Berckenhagen Ekhart, Deutsche Architekturmodelle. Projekthilfe zwischen 1500 und 1900, Berlin
Katalog. 1995. Katalog, [w:] Architekturmodelle der Renaissance. Die Harmonie des Bauens von Alberti bis Michelangelo, ed. B. Evers, München–New York
Katalog. 1998. Katalog, [w:] Triumph der Phantasie. Barocke Modelle von Hildebrandt bis Mollinarolo. Katalog der Wechselausstellung der Österreichischen Galerie Belvedere, Oberes Belvedere in Wien, 27 Mai–16 August 1998, Wien, s. 87–300
Klimek Adam 1980. Rezydencja Jana Zamojskiego w Zamościu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. XXV, z. 2, s. 117–148
Koller Manfred. 1998. Entwurf, Material und Technik der Barockaltäre und ihrer Modelle, [w:] Triumph der Phantasie. Barocke Modelle von Hildebrandt bis Mollinarolo. Katalog der Wechselausstellung der Österreichischen Galerie Belvedere, Oberes Belvedere in Wien, 27 Mai–16 August 1998, Wien, s. 39–48
Komornicki Stefan. 1932. Kaplica Zygmuntowska na Wawelu 1517–1533, „Rocznik Krakowski”, t. XXIII, s. 47–120
Kopera Feliks. 1937. Jan Maria Padovano, „Prace Komisji Historii Sztuki”, t. VII, s. 219–261
Kopera Feliks, Lepszy Leonard. 1916. Kościoły drewniane Galicji Zachodniej, Kraków
Kornecki Marian. 1999. Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków
Kracik Jan. 2003. Wspaniałe Bogu wystawione dzieło. Jak w Krakowie kościół świętej Anny budowano, Kraków
Krajewski K. 1974. Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Wrocław
Krapf Michael. 1998. Vom Weg der Modelle als Vorstellungshilfe zur gebauten Wirklichkeit, [w:] Triumph der Phantasie. Barocke Modelle von Hildebrandt bis Mollinarolo. Katalog der Wechselausstellung der Österreichischen Galerie Belvedere, Oberes Belvedere in Wien, 27 Mai–16 August 1998, Wien, s. 15–25
Krótka nauka. 1957. Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego, oprac. A. Miłobędzki, Teksty Źródłowe do Dziejów Teorii Sztuki, t. VII, red. J. Starzyński, Wrocław
Kunkel Robert M. 1987. Renesansowa katedra płocka i jej twórca Bernardinus de Gianotis, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. XLIX, nr 3–4, s. 227–247
Kunkel Robert M. 2007. Zawód architekta w Polsce wieku XVI. Na marginesie przygotowywanego „Słownika architektów i budowniczych w Polsce”, [w:] Architekt — budowniczy — mistrz murarski. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN Warszawa, 24–25 listopada 2004 roku, red. H. Faryna-Paszkiewicz, M. Omilanowska, J. Sito, Warszawa, s. 13–24
Kurzej Michał. 2008. Budowa i dekoracja krakowskiego kościoła św. Anny w świetle źródeł archiwalnych, [w:] Fides ars scientia. Studia dedykowane pamięci Księdza Kanonika Augustyna Mednisa, red. A. Betlej, J. Skrabski, Tarnów, s. 271–300
Kurzej Michał. 2017. Autorstwo architektury kościoła św. Anny w Krakowie a problem twórczości architektonicznej Baltazara Fontany, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. LXXIX, nr 3, s. 455–468
Kurzej Michał. 2018. Depingere fas est. Sebastian Piskorski jako konceptor i prowizor, Kraków
Lepiarczyk Józef. 1971. Wczesna działalność architektoniczna Sebastiana Sierakowskiego. Projekty barokowe (1769–1775), „Zeszyty Naukowe UJ. Prace z Historii Sztuki”, z. 9, s. 199–224
Lepik Andres. 1994. Das Architekturmodell in Italien 1350–1550, Römische Studien der Bibliotheca Hertziana, Bd. 9, Worms
Lepik Andres. 1995. Das Architekturmodell der frühen Renaissance. Die Erfindung eines Mediums, [w:] Architekturmodelle der Renaissance. Die Harmonie des Bauens von Alberti bis Michelangelo, red. B. Evers, München, New York, s. 10–20
Lileyko Jerzy. 1980. Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa
Lorentz Stanisław i Rottermund Andrzej. 1980. Klasycyzm w Polsce, Warszawa
Malinowska Irena. 1962. Przebudowa pałacu w Puławach przez architekta Jana Zygmunta Deybla, [w:] Puławy, red. S. Lorentz, Teka Konserwatorska, t. V, Warszawa, s. 28–39
Mączyński Ryszard. 2014. Spór Hilarego Szpilowskiego ze Stanisławem Zawadzkim o zasady sztuki architektonicznej przy wznoszeniu koszar w Kamieńcu Podolskim, „Sztuka i Kultura”, t. 2, s. 145–278
Mikocka-Rachubowa Katarzyna. 1998. Padovano Giovanni Maria, [w:] Słownik Artystów Polskich, t. VI, red. K. Mikocka-Rachubowa, M. Biernacka, Warszawa, s. 378–391
Miks Nina. 1961. Zbiór rysunków G.B. Gisleniego, architekta XVII wieku, w Sir John Soane’s Museum w Londynie, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. XXIII, nr 4, s. 328–339
Millon Henry A. 1995. Italianische Architekturmodelle im 16. Jahrhundert, [w:] Architekturmodelle der Renaissance. Die Harmonie des Bauens von Alberti bis Michelangelo, red. B. Evers, München, s. 21–27
Miłobędzki Adam. 1980. Architektura polska XVII wieku, t. 1, Warszawa
Modell (Architekturmodell). 1975. Modell (Architekturmodell), [w:] Lexikon der Kunst, Bd. III, Leipzig, s. 366
Mossakowski Stanisław. 1973. Tylman z Gameren. Architekt polskiego baroku, Warszawa
Mossakowski Stanisław. 2007. Kaplica Zygmuntowska (1515–1533). Problematyka artystyczna i ideowa mauzoleum króla Zygmunta I, Warszawa
Oeschlin Werner. 1995. Das Architekturmodell zwischen Theorie und Praxis, [w:] Architekturmodelle der Renaissance. Die Harmonie des Bauens von Alberti bis Michelangelo, red. B. Evers, München, s. 40–49
Purchla Jacek. 1986. Jan Zawiejski. Architekt przełomu XIX i XX wieku, Warszawa
Reuther Hans, Berckenhagen Ekhart. 1994. Deutsche Architekturmodelle. Projekthilfe zwischen 1500 und 1900, Berlin
Rewski Zbigniew. 1947. Rysunki architektoniczne z Polski w Mediolanie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, R. 9, nr 1/2, s. 138–143
Rewski Zbigniew. 1954. Majtersztyki krakowskiego cechu murarzy i kamieniarzy, Studia z Historii Sztuki Polskiej, red. K. Piwocki, t. V, WrocławSamek Jan. 1982. Krakowskie modele architektoniczne. Do zagadnienia warsztatu artysty w sztuce polskiej czasów nowożytnych, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, t. XVI, s. 255–265
Słownik terminologiczny. 1975. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. S. Kozakiewicz, Warszawa
Szolginia Witold. 1982. Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich, Warszawa
Szymański Józef. 1962. Kapituła kolegiacka w Wojniczu 1465–1786, Lublin
Tomkowicz Stanisław. 1900. Powiat Gorlicki, „Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej”, t. I, s. 167–319
Tomkowicz Stanisław. 1908. Wawel, t. 1: Zabudowania Wawelu i ich dzieje, „Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej”, t. IV, s. X–X
Triumph der Phantasie. 1998. Triumph der Phantasie. Barocke Modelle von Hildebrandt bis Mollinarolo. Katalog der Wechselausstellung der Österreichischen Galerie Belvedere, Oberes Belvedere in Wien, 27 Mai–16 August 1998, red. M. Krapf, Wien
Warkoczewska Magdalena. 2003. Ostrów Tumski na dawnych widokach i fotografiach, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1, s. 39–48
Wawel narodowi 2005. Wawel narodowi przywrócony. Odzyskanie zamku i jego odnowa 1905–1939. Katalog wystawy marzec–czerwiec 2005, Kraków
Wyspiański Stanisław, Ekielski Władysław. 1908. Akropolis. Projekt zabudowania Wawelu, „Architekt”, R. IX, z. V–VI, s. 49–57
Wyspiański. Katalog 2018. Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, red. D. Godyń, M. Laskowska, Kraków
Vasari Georgio. 1985. Żywoty najsłynniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, t. 2, tłum. K. Estreicher, Warszawa–Kraków
Zbroja Barbara. 2007. Konkurs na nowy ratusz w Krakowie, [w:] Siedziby władz miasta Krakowa, Krakowska Teka Konserwatorska, t. VI, red. Z. Beiersdorf i in., Kraków, s. 155–176
Zimna-Kawecka Karolina. 2020. Archiwum przedwojennego konserwatora zabytków — z historii prowadzenia „inwentarza”, „spisu” i „inwentaryzacji” zabytków w Polsce (na przykładzie terenu byłej dzielnicy pruskiej), [w:] Inwentaryzacja zabytków w Polsce — dzieje, metody, osiągnięcia. Materiały konferencji naukowej, Toruń, 22–25.X.2019 (w druku)