Epidemia szkarlatyny we Lwowie w latach 1907‒1910 : urząd miejski, higieniści i polityka zdrowia publicznego

Tracz, Vira

doi:0023-5903

Download

Title: Epidemia szkarlatyny we Lwowie w latach 1907‒1910 : urząd miejski, higieniści i polityka zdrowia publicznego

Abstract:

Celem artykułu jest zbadanie, w jaki sposób odbyła się modernizacja w dziedzinie zdrowia publicznego we Lwowie w końcu XIX – na początku XX w. Analiza została przeprowadzona na przykładzie epidemii szkarlatyny w latach 1907‒1910. Ma ona na celu wyjaśnienie mechanizmu funkcjonowania miejskiej służby zdrowia: w jaki sposób działania przeciwepidemiczne miały wpływ na życie mieszkańców, a także jak wyglądało zaangażowanie higienistów w realizację polityki miejskiej. Odpowiedzi na te pytania pozwolą częściowo scharakteryzować politykę zdrowia publicznego we Lwowie, a także zilustrować miejscowy ruch higieniczny.

References:

Architektura Lwowa XIX wieku, red. Jacek Purchla, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 1997.
Berner Włodzimierz, Stan sanitarny, ochrona zdrowia i sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych we Lwowie w okresie autonomii Galicyjskiej (lata 60./70. XIX w. – do 1914 r.), „Przegląd Epidemiologiczny” 61, 2007, 4, s. 815‒825.
Binder Harald, Making and Defending a Polish Town. „Lwów” (Lemberg) 1848‒1914, „Austrian History Yearbook” 2003, 34, s. 57‒81.
Brzozowski Stanisław M., Piasecki Eugeniusz Witold, http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/ biografia/eugeniusz-witold-piasecki (dostęp: 5 III 2021).
Brzozowski Stanisław M., Piasecki Eugeniusz Witold, PSB, t. 25, Wrocław–Warszawa– Kraków 1980, s. 774–777.
Demel Maciej, Pedagogiczne aspekty warszawskiego ruchu higienicznego (1864‒1914), Ossolineum, Wrocław 1964 (Monografie Pedagogiczne, t. 12).
Dolata Elżbieta, Rozwój ruchu higienicznego w Galicji w okresie autonomicznym ze szczególnym uwzględnieniem higieny szkolnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2016 (Galicja i jej dziedzictwo, t. 23).
Drexler Ignacy, Wielki Lwów, Nakładem Gminy Miasta Lwowa, Drukarnia W.A. Szyjkowskiego, Lwów 1920.
Franaszek Piotr, Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji. Zdrowie publiczne w Galicji w dobie autonomii, red. Helena Madurowicz-Urbańska, Historia Iagellonica, Kraków 2001 (Informatory Statystyczne do Dziejów Społeczno-Gospodarczych Galicji, t. 15).
Franaszek Piotr, Publiczna ochrona zdrowia w Galicji w dobie autonomii, w: Przełom nowożytny w nauce europejskiej i jego kontekst społeczno-kulturowy, red. Bożena Płonka-Syroka, Andrzej Syroka, Arboretum, Wrocław 2004 (Studia z Dziejów Kultury Medycznej, t. 8), s. 133‒157.
Franaszek Piotr, Zdrowie publiczne w Galicji w dobie autonomii (wybrane problemy), Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.
Hardy Anne, The Epidemics Streets. Infectious Disease and the Rise of Preventive Medicine. 1856‒1900, Oxford University Press, New York 1993.
Hein-Kircher Heidi, Best Practices From a Polish Perspective. Improving Health Conditions in Lviv Around 1900, w: Interurban Knowledge Exchange in Southern and Eastern Europe, 1870‒1950, red. Eszter Gantner, Heidi Hein-Kircher, Oliver Hochadel, Routledge, New York 2021 (Routlege advances in urban history, t. 9), s. 134‒152.
Hietala Marjatta, Services and Urbanization at the Turn of the Century. The Diffusion of Innovations, Societas Historica Finlandiae, Helsinki 1983.
Hoszowski Stanisław, Ceny we Lwowie w latach 1701‒1914, Kasa im. Rektora J. Mianowskiego, Instytut Popierania Polskiej Twórczości Naukowej, Lwów‒Warszawa 1934 (Badania z Dziejów Społecznych i Gospodarczych, nr 13).
Hoszowski Stanisław, Ekonomiczny rozwój Lwowa w latach 1772‒1914, Wydawnictwo Izby Przemysłowo-Handlowej, Lwów 1935.
Jastrzębowski Zbigniew, Spory o model lecznictwa. Opieka zdrowotna w koncepcjach polskiej polityki społecznej w XIX i XX wieku (do 1948 roku), Akademia Medyczna, Łódź 1994.
Katz Alan R., Morens David M., Severe Streptococcal Infections in Historical Perspective, „Clinical Infectious Diseases” 14, 1992, 1, s. 298‒307.
La Berge Ann F., Mission and Method. The Early Nineteenth-Century French Public Health Movement, Cambridge University Press, Cambridge, New York 1992.
Lewicki Jakub, Między tradycją a nowoczesnością. Architektura Lwowa lat 1893‒1918, Neriton, Warszawa 2005.
Łupienko Aleksander, Rivers, Public Hygiene and Urban Feelings. The Case of the Pełtew River in Lviv before 1914, „Biuletyn Polskiej Misji Historycznej” 14, 2019, s. 363‒382.
Łupienko Aleksander, Some Remarks on the Birth of Modern City Planning in the Polish Territories (1850‒1914). The Impact of the Hygienic Movement, „Mesto a dejiny” 5, 2016, 2, s. 18‒34.
Łupienko Aleksander, Transnational Modernization of the Periphery? The Role of Engineers in the Rise of Modern Lviv (1870–1914), „Yearbook of Transnational History” 3, 2020, s. 55‒74.
Łupienko Aleksander, Urban Knowledge Transfer Between the Cities of Warsaw, Krakow, Lviv and Poznan at the Turn of the Nineteenth and Twentieth Centuries, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung” 67, 2018, 4, s. 578‒600.
Łupienko Aleksander, Wkład ruchu higienicznego w polską myśl urbanistyczną (1850‒1914), w: Architektura w mieście, architektura dla miasta. Społeczne aspekty funkcjonowania architektury na ziemiach polskich lat 1815‒1914, red. Mikołaj Getka-Kenig, Aleksander Łupienko, Instytut Historii PAN, Warszawa 2017, s. 57‒70.
Małecki Jan M., „Mieszkają w prawdziwym raju” (Możliwości badania jakości życia w Krakowie i we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 9, 2011, s. 157‒164.
Ogórek Bartosz, Niezatarte piętno? Wpływ I wojny światowej na ludność Krakowa, Universitas, Kraków 2018.
Pilch Andrzej, Mikołajski Szczepan Jan, PSB, t. 21, Wrocław 1976, s. 156‒157.
Prokopovych Markian, Habsburg Lemberg. Architecture, Public Space, and Politics in the Galician Capital, 1772‒1914, Purdue University Press, West Lafayette 2008.
Rejman Sabina, Organizacja państwowej i gminnej służby zdrowia w Galicji w okresie autonomicznym w świetle przepisów prawnych, w: Urzędy państwowe, organy samorządowe i kościelne oraz ich kancelarie na polsko-ruskim pograniczu kulturowym i etnicznym w okresie od XV do XIX wieku, red. Henryk Gmiterek, Janusz Łosowski, Avalon, Kraków 2010, s. 405‒435.
Rosen George, A History of Public Health, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2015.
Sroka Łukasz Tomasz, Rada miejska we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej 1870‒1914. Studium o elicie władzy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2012.
Sroka Stanisław Tadeusz, Szpilman Józef Baltazar, PSB, t. 48, Warszawa–Kraków 2012‒2013, s. 635‒637.
Swedlund Alan C., Donta Alison K., Scarlet Fever Epidemics of the Nineteenth Century. A Case of Evolved Pathogenic Virulence?, w: Human Biologists in the Archives. Demography, Health, Nutrition and Genetics in Historical Populations, red. D. Ann Herring, Alan C. Swedlund, Cambridge University Press, Cambridge, New York 2003, s. 159‒177.
Tomczyk Ryszard, Zagrożenia epidemiologiczne na terenie austriackiej części monarchii habsburskiej w XIX w. (do 1914 r.). Aspekty prawne i administracyjne, „Galicja. Studia i Materiały” 2015, 1, s. 99‒113.
Tracz Vira, Higiena miasta. Kwestia zdrowia publicznego w polityce władz miejskich we Lwowie w końcu XIX i na początku XX wieku, w: Miasto w procesie przemian od czasów nowożytnych do współczesności, red. Magdalena Gibiec, Dorota Wiśniewska, Leszek Ziątkowski, Księgarnia Akademicka, Kraków 2019, s. 205‒227.
Willcox Walter F., Statistics at International Congresses on Hygiene and Demography, „Publications of the American Statistical Association” 13, 1912, 98, s. 182‒185.
Wnęk Konrad, Nierówność społeczna wobec śmierci we Lwowie w końcu XIX i na początku XX wieku, w: Choroba i śmierć w perspektywie społecznej w XIII‒XXI wieku, red. Dariusz K. Chojecki, Edward Włodarczyk, DIG, Warszawa 2010, s. 221‒250.
Wnęk Konrad, Przemiany demograficzne we Lwowie w latach 1829‒1938, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne” 135, 2008, s. 113‒127.
Wnęk Konrad, Zyblikiewicz Lidia A., Callahan Ewa, Ludność nowoczesnego Lwowa w latach 1857‒1938, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, Kraków 2006.
Zayarnyuk Andriy, Lviv’s Uncertain Destination. A City and Its Train Terminal from Franz Joseph I to Brezhnev, University of Toronto Press, Toronto–Buffalo 2020.
Ґранкін Павло, Каналізація міста Львова (від початку XV ст. до 1939 р.), Аверс, Львів 2015.
Долинська Мар’яна, Українські квартали в часі австрійського періоду Львова, „Вісник Державного університету «Львівська політехніка»” 1999, 379, s. 199–204.
Жук Ігор, Львів Левинського. Місто і будівничий, Грані-Т, Київ 2010.
Кіселичник Василь, Міське право та самоврядування громади Львова (друга половина ХІХ – початок ХХ ст.), ЛьвДУВС „Край”, Львів 2008.
Середа Остап, Щоденне життя, w: Історія Львова, t. 2: 1772‒1918, red. Ярослав Ісаєвич, Микола Литвин, Феодосій Стеблій, Центр Європи, Львів 2007, s. 318‒333.
Трач Віра, „Гігієна є мірилом культури”. Українські фахові кола та гігієнічний рух у Львові на початку ХХ ст., „Україна. Культурна спадщина, національна свідомість, державність” 2019, 32, s. 22‒44.
Трач Віра, „Для культури в напрямку гігієни”. Громадське здоров’я та „виставковий комплекc” у Львові наприкінці ХІХ – на початку ХХ ст., „Місто. Історія, культура, суспільство” 2019, 1, s. 99‒118.
Трач Віра, „Живемо під знаком гігієни”. Професійні з’їзди другої половини ХІХ – початку ХХ ст. та розвиток гігієнічного руху в Галичині, „Дослідження з історії і філософії науки і техніки” 2019, 2, s. 20‒41.
Трач Віра, Гігієнічні часописи та формування дискурсу громадського здоров’я у Львові на початку ХХ століття, „Місто. Історія, культура, суспільство” 2017, 2, s. 136‒161.
Трач Віра, Органи „громадської служби здоров’я” в структурі Львівського магістрату наприкінці XIX – на початку XX ст., „Проблеми історії України ХІХ – поч. ХХ ст.” 28, 2018, s. 125‒140.
Харчук Христина, Водогін міста Львова, (від початку XV ст. до 1939 р.), Аверс, Львів 2015.