W kwestii uwarunkowań środowiskowych wytwórczości ceramiki „ścieralnej” w kulturze przeworskiej

Dobrzańska, Halina

doi:0003-8180

Pobierz

Tytuł: W kwestii uwarunkowań środowiskowych wytwórczości ceramiki „ścieralnej” w kulturze przeworskiej

Abstrakt:

W niniejszym artykule zwrócono uwagę na istotne znaczenie lokalnych cech środowiska paleogeograficznego w wytwórczości ceramiki. Ignorowanie faktów wynikających z jego analizy może prowadzić do błędów interpretacyjnych. Zagadnienie to omówiono na przykładzie ceramiki szarej, o powierzchniach ścieralnych, będącej odmianą szeroko rozpowszechnionej w Barbaricum (I–V w. n.e.) wykonanej na kole ceramiki barwy szarej o powierzchniach bez śladów ścieralności. Zwrócono uwagę na rolę użytych surowców, które przyczyniają się do powstawania efektu „ścieralności”. Podjęto dyskusję z koncepcją specjalnej technologii, która miała umożliwić produkcję dobrej jakości ceramiki z surowców o dużej zawartości kwarcu

Bibliografia:

Arnold D. 1985, Ceramic theory and cultural process, Cambridge
Bulas J., Mazurek M., Okońska M., Poradyło W. 2019, Wielokulturowe stanowisko 59–60 w Sanoku w świetle badań wykopaliskowych 2017–2018, Sum.: Multicultural site 59–60 in Sanok in the light of excavations in the years 2017–2018, „Raport”, 14, pp. 55–81
Daszkiewicz M., Okońska M., Bobryk E. 2018, Defective technology or alteration effect? The case of Pakoszowka-Bessow type pottery (Bessow, south Poland), [in:] Archaometrie und Denkmalpflege, L. Glaser ed., Hamburg, pp. 50–53
Dobrzańska H. 1990a, Osada z poźnego okresu rzymskiego w Igołomi, woj. krakowskie, Część I, Materiały, Sum.: The Late Roman settlement at Igołomia, Cracow province, Part I, Materials, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Dobrzańska H. 1990b, Osada z poźnego okresu rzymskiego w Igołomi, woj. krakowskie, Część II, Sum.: The Late Roman settlement at Igołomia, Cracow Provence, Part II, Kraków
Dobrzańska H. 2000, Ośrodek produkcji ceramiki „siwej” z okresu rzymskiego w Zofipolu, Zusamm.: Das Produktionszentrum der kaiserzeitlichen „grauen” Keramik in Zofipole, [in:] 150 lat Muzeum Archeologicznego w Krakowie, J. Rydzewski ed., Kraków, pp. 37–68
Dobrzańska H. 2013, Les ateliers de potiers de la periode romaine en Pologne – projet “La vallee de la Vistule”, [in:] Numero special des Annales de l’Academie Polonaise des Sciences, Centre Scientifique a Paris, 8, Archeologie, B.S. Szmoniewski ed., Varsovie-Paris, pp. 79–116
Dobrzańska H. 2015, Ośrodki wytworczości ceramiki kultury przeworskiej w dolinie Wisły, na wschód od Krakowa oraz nad Rabą, w kontekście geograficznym i kulturowym, Sum.: Pottery production centers of the Przeworsk culture in the Vistula valley to the east of Cracow and on the Raba River, in the geographic and cultural context, [in:] Barbari superiores et Inferiores. Archeologia barbarzyńcow 2014. Proces integracji środkowoeuropejskiego Barbaricum. Polska – Czechy – Morawy – Słowacja, L. Tyszler, E. Droberjar eds, Łódź–Wieluń, pp. 389–407
Dobrzańska H. , Kalicki T. [ 2011] 2013, Climate and man in the Krakow region (3rd century BC – 7th century AD), „Archaeologia Polona”, 49, pp. 135–151
Dobrzańska H . , Kalicki T. 2015, Morphology and land use of floodplains in the western part of Sandomierz Basin (southern Poland, Central Europe) in the Roman period, „Quaternary International”, 370, pp. 100–112
Dobrzańska H . , Kalicki T. 2018, Osadnictwo ludności kultury przeworskiej na równinach zalewowych w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, Sum.: Settlement of Przeworsk Culture in the flood plains of the western Sandomierz Basin, „Archeologia Polski”, 63, pp. 119–143
Dobrzańska H., Kielski A., Wodnicka K. 2003, Ceramika archeologiczna „ścieralna”, [in:] Postępy technologii ceramiki, szkła i budowlanych materiałow wiążących. Z. Pędzich i K. Haberko eds, „Prace Komisji Nauk Ceramicznych, Polski Biuletyn Ceramiczny – Ceramika”, 80, Kraków, pp. 565–572
Dobrzańska H., Kielski A., Wodnicka K. 2004, Ścieralność ceramiki „siwej” zjawisko kulturowe czy technologiczne?, Sum.: Softness of the grey pottery – cultural or technological phenomenon, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich. Materiały z konferencji, J. Gancarski ed., Krosno, pp. 679–690
Dobrzańska H., Kielski A., Wodnicka K. 2008, Firing conditions and properties of the Roman period grey ceramics, „Archaeologia Polona”, 46, pp. 241–250
Dušek S., Hohmann H., Müller W., Schmidt W. 1986, Haarhausen I. Rekonstruktion eines Topferofens und des Brennverfahrens, „Weimarer Monographien zur Ur- und Frühgeschichte”, 16, Weimar
Dzięgielewska M., Dzięgielewski K. 2015, Glinianki użytkowane przez ludność kultury przeworskiej w młodszym okresie wpływow rzymskich w Modlnicy, Sum.: Clay pits used by the Przeworsk culture population in the Younger Roman Period in Modlnica, [in:] Modlnica, stan. 5. Od poźnej epoki brązu po czasy średniowiecza, M. Dzięgielewska, K. Dzięgielewski, A. Sztyber eds, „Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce”, Kraków, pp. 263–307
Gębica P. 1995, Ewolucja doliny Wisły pomiędzy Nowym Brzeskiem a Opatowcem w vistulianie i holocenie, Sum.: Evolution of the Vistula River Valley between Nowe Brzesko and Opatowiec in the Vistulian and Holocene, „Dokumentacja Geograficzna”, 2, Warszawa
Goerlich E., Muszyński L., Rodak J. 2005, Eksperymentalny wypał naczyń glinianych i jego efekty, [in:] Eksperymentalna archeologia a popularizacia archeologickeho badania v muzejnej a školskej praxi, M. Kotorová-Jenčová ed., Hanušovce nad Topl’ou, pp. 63–71
Kaczanowski P., Kozłowski J. K. 1998, Najdawniejsze dzieje ziem polskich. Wielka Historia Polski, 1, Kraków
Kalicki T. 1991, The evolution of the Vistula River Valley between Cracow and Niepołomice in late Vistulian and Holocene times, [in:] Evolution of the Vistula River Valley during the last 15 000 years, Part IV, „Geographical Studies, Special Issue”, 6, pp. 11–37
Kalicki T. 2000, Grain size of the overbank deposits as carriers of paleogeographical information, „Quaternary International”, 72, pp. 107–114
Kordecki J., Okoński J . 1999, Mikroregion osadniczy na prawobrzeżu dolnego biegu Raby, Zusamm.: Eine Siedlungskammer im unteren Flusses Raba, [in:] Na granicach antycznego świata. Sytuacja kulturowa w południowo-wschodniej Polsce i regionach sąsiednich w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim, S. Czopek, A. Kokowski eds., Rzeszów, pp. 181–215
Madyda-Legutko R. 1996, Zrożnicowanie kulturowe polskiej strefy beskidzkiej w okresie lateńskim i rzymskim, Zusamm.: Kulturelle Differenzierung der polnischen Beskidenzone in der La Tene- und der Romischen Kaiserzeit, Rozprawy habilitacyjne, 304/1, Kraków
Madyda-Legutko R. 2010, Zrożnicowanie regionalne ceramiki wykonanej na kole garncarskim na przykładzie materiałow zabytkowych pochodzących z polskich Karpat, [in:] Ceramika rzemieślnicza jako źrodło do badań nad zrożnicowaniem garncarstwa kultury przeworskiej, H. Machajewski, B. Jurkiewicz eds., Pułtusk, pp. 17–34
Madyda-Legutko R., Pohorska-Kleja E., Rodzińska-Nowak J. 2004, Warsztat garncarski z Sanoka, stan. 54, na tle materiałow ceramicznych z terenu gornego dorzecza Sanu, Zusamm.: Eine Topferwerkstatt von Sanok, FSt. 54, vor dem Hintergrund anderer Keramikfunde aus dem oberen Sangebiet, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich. Materiały z konferencji, J. Gancarski ed., Krosno, pp. 691–707
Okońska M. [ 2017] 2018, A case-study of the so-called “pottery depot” from Bessow, site 3, commune Bochnia, Małopolska province. Archaeological material and functional re-interpretation, „Recherches Archeologiques”, NS 9, pp. 349–377
Okońska M., Daszkiewicz M., Bobryk E. 2018, Ceramic technology used in the production of easily abradable pottery (Pakoszowka-Bessow type) from Bessow site 3 in light of archaeometric analysis, „Acta Archaeologica Carpathica”, 53, pp. 97–128
Okoński J. [ 1999] 2000, Osada na stanowisku w Bessowie, gm. Bochnia, na tle nadrabskiego mikroregionu osadniczego, „Acta Archaeologica Carpathica”, 35, pp. 113–167
Siciński W. 2000, Osada kultury przeworskiej z poźnego okresu rzymskiego, [in:] Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczercow” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatow” S.A., 1, R. Grygiel ed., Łódź, pp. 52–83