Erozja wydm na mierzejach Zatoki Koszalińskiej jako efekt ponadprzeciętnych zdarzeń sztormowych Barbara i Axel z przełomu 2016 i 2017 r. = Erosion of sandbar dunes of Koszalin Bay resulting from extreme storm events Barbara and Axel from the turn of 2016 and 2017

Łabuz, Tomasz A

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Erozja wydm na mierzejach Zatoki Koszalińskiej jako efekt ponadprzeciętnych zdarzeń sztormowych Barbara i Axel z przełomu 2016 i 2017 r. = Erosion of sandbar dunes of Koszalin Bay resulting from extreme storm events Barbara and Axel from the turn of 2016 and 2017 Łabuz, Tomasz A

Object structure

Przegląd Geograficzny T. 90 z. 3 (2018)

Łabuz, Tomasz A : Autor

erozja wydm ; zmiany morfologiczne wybrzeża ; stożki spiętrzeń sztormowych ; ekstremalne sztormy ; Zatoka Koszalińska

W prezentowanej pracy dokonano oceny wpływu wezbrań sztormowych z sezonu jesienno-zimowego 2016/2017 na zmiany ukształtowania wybrzeża środkowego pomiędzy Kołobrzegiem i Jarosławcem, należącego do Zatoki Koszalińskiej. Jest to obszar zachodniej i środkowej części Pobrzeża Koszalińskiego. Analiza obejmuje cykl kilku spiętrzeń, w tym znacznych o nazwach Angus, Barbara i Axel z przełomu roku 2016/2017. Spiętrzenia te spowodowały obniżenie plaż o 1–1,2 m wysokości i miejscami zwężenie o 10–15 m. Osad z rozmytych wydm utworzył rozległy wał brzegowy i został odłożony w płytkim podbrzeżu. Wydmy cofnęły się średnio o 2–6 m. Powstały wysokie podcięcia klifowe wydm, a po sztormach w miesiącach wiosennych – liczne osuwiska. Erozja spowodowała ubytek do 20–30 m3 osadu w wałach wydmowych. Uszkodzona została infrastruktura, w tym większość zejść i zjazdów na plaże. W wielu miejscach woda wdarła się na ląd, pozostawiając tak zwane stożki spiętrzeń sztormowych. Określone parametry zmian nadbrzeży i brzegu pozwalają twierdzić, że była to erozja wybrzeża porównywalna do ekstremalnych stuletnich spiętrzeń sztormowych. Sekwencja silnych sztormów z okresu jesienno-zimowego 2016/2017 spowodowała w wielu miejscach cofnięcie nadbrzeży do stanu z lat 80. XX w.

1. Basiński T., 1995, Przebieg i wielkość sztormowej erozji wydmy, [w:] W. Florek (red.), Geologia i Geomorfologia Pobrzeża i Południowego Bałtyku, 2, Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk, s. 187–199.
2. Bohdziewicz L., 1963, Przegląd budowy geologicznej i typów polskich wybrzeży, [w:] A. Mielczarski (red.), Materiały do monografii polskiego brzegu morskiego, 5, Geologia i zagadnienia pokrewne, IBW PAN, Gdańsk – Poznań, s. 10–41.
3. Bohdziewicz L., Piątkowski L., 1963, Budowa geologiczna i zagadnienia geologiczno-inżynierskie jeziora Jamno i okolicy, [w:] A. Mielczarski (red.), Materiały do monografii polskiego brzegu morskiego, 5, Geologia i zagadnienia pokrewne, IBW PAN, Gdańsk – Poznań, s. 42–66.
4. Boniecka H., 2000, Hydrometeorologiczne uwarunkowania niszczenia nadbrzeży polskich brzegów morskich, [w:] Materiały konferencja naukowo-techniczna z okazji 50-lecia Instytutu Morskiego, Materiały IM w Gdańsku, Gdańsk, s. 46–58.
5. Borówka R.K., 1999, Zmiany intensywności potencjalnego transportu eolicznego na plażach wybrzeża kołobrzeskiego w latach 1961–1993 a morfologia i współczesny rozwój wałów wydm przednich, [w:] R.K. Borówka, Z. Młynarczyk, A. Wojciechowski (red.), Ewolucja geosystemów nadmorskich południowego Bałtyku, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Szczecin, s. 31–35.
6. Carter R.W.G., Hesp P.A., Nordstrom K.F., 1990, Erosional landforms in coastal dunes, [w:] K.F. Nordstrom, N.P. Psuty, B. Carter (red.), Coastal dunes. Form and processes, John Wiley & Sons, Chichester, s. 218–250.
7. Davidson-Arnott R.G.D., 2005, Conceptual model of the effect of sea level rise on sandy coasts, Journal of Coastal Research, 21, 6, s. 1166–1172.
8. Dubrawski R., Zawadzka-Kahlau E., 2006, Przyszłość ochrony polskich brzegów morskich, Instytut Morski w Gdańsku, Gdańsk.
9. Dubrawski R., Zawadzka-Kahlau E., 2015, Litodynamika strefy brzegowej Półwyspu Helskiego w warunkach sztucznego zasilania w latach 1989–1995 (6), Druk NN, Gdańsk – Gdynia.
10. Dziadziuszko Z., Jednorał T., 1987, Wahania poziomów morza na polskim wybrzeżu Bałtyku, Studia i Materiały Oceanologiczne, 52, Dynamika Morza, 6, Ossolineum, s. 215–238.
11. Furmańczyk K.K., Dudzińska-Nowak, J. Furmańczyk K.A., Paplińska-Swerpel B., Brzezowska N., 2012, Critical storm thresholds for the generation of significant dune erosion at Dziwnow Spit, Poland, Geomorphology, Special Issue, 143–144, s. 62–68. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2011.09.007
12. Hünicke B., 2010, Contribution of regional climate drivers to future winter sea-level changes in the Baltic Sea estimated by statistical methods and simulations of climate models. International Journal of Earth Sciences, 99, s. 1721–1730. https://doi.org/10.1007/s00531-009-0470-0
13. Johansson M., Boman H., Kahma K.K., Launiainen J., 2001, Trends in sea level variability in the Baltic Sea. Boreal Environment Research, 6, s. 159–179.
14. Kowalewska-Kalkowska H., Kowalewski, M., 2005, Operational hydrodynamic model for forecasting extreme hydrographic events in the Oder Estuary, Nordic Hydrology, 36, 4–5, s. 411–422.
15. Kowalewski M., Kowalewska-Kalkowska H., 2011, Performance of operationally calculated hydrodynamic forecasts during storm surges in the Pomeranian Bay and the Szczecin Lagoon. Boreal Environment Research 16, Supplement A, s. 27–41.
16. Koźmiński C., Michalska B., Czarnecka M., 2007, Klimat województwa zachodniopomorskiego. Akademia Rolnicza w Szczecinie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.
17. Łabuz T.A., 2003, Szata roślinna wskaźnikiem procesów eolicznych na nadmorskich wydmach mierzei Jeziora Jamno, [w:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia pobrzeża i południowego Bałtyku, 5, Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk, s. 97–109.
18. Łabuz T.A., 2003, Udział czynników antropogenicznych w kształtowaniu nadmorskich wydm w rejonie Mielna na mierzei Jeziora Jamno, [w:] R.K. Borówka, A. Witkowski (red.), Człowiek i środowisko przyrodnicze Pomorza Zachodniego, II Środowisko abiotyczne, Wydawnictwo In Plus Oficyna, Szczecin, s. 66–74.
19. Łabuz T.A., 2005, Brzegi wydmowe polskiego wybrzeża Bałtyku, Czasopismo Geograficzne, 76, 1–2, s. 19–47.
20. Łabuz T.A., 2009, The West Pomerania coastal dunes – alert state of their development, Zeitschrift der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften, 160, 2, s. 113–122. https://doi.org/10.1127/1860-1804/2009/0160-0113
21. Łabuz T.A., Kowalewska-Kalkowska H., 2011, Coastal erosion caused by the heavy storm surge of November 2004 in the southern Baltic Sea, Climate Research, Special Issue, 48, s. 93–101. https://doi.org/10.3354/cr00927
22. Łabuz T.A., 2011, Wpływ spiętrzeń sztormowych na przebudowę profilu wybrzeża wydmowego Mierzei Bramy Świny, Czasopismo Geograficzne, 82, 4, s. 351–371.
23. Łabuz T.A., 2012, Zmienność morfologii brzegu wydmowego mierzei jeziora Jamno w latach 1998–2010, [w:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia pobrzeża i południowego Bałtyku, 9, Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk, s. 125–144.
24. Łabuz T.A., 2013, Polish coastal dunes – affecting factors and morphology, Landform Analysis, 22, s. 33–59. https://doi.org/10.12657/landfana.022.004
25. Łabuz T.A., 2014, Erosion and its rate on an accumulative Polish dune coast: the effects of the January 2012 storm surge, Oceanologia, 56, 2, s. 307–326. https://doi.org/10.5697/oc.56-2.307
26. Miętus M., Filipiak J., Owczarek M., 2004, Klimat wybrzeża południowego Bałtyku. Stan obecny i perspektywy zmian, [w:] J. Cyberski (red.), Środowisko polskiej strefy południowego Bałtyku – stan obecny i przewidywane zmiany w przededniu integracji europejskiej, Gdańskie Towarzystwo Naukowe Wydział Nauk o Ziemi, Gdańsk, s. 11–44.
27. Pruszak Z., Zawadzka E., 2005, Vulnerability of Poland's to sea-level rise, Coastal Engineering, 47, 2–3, s. 131–155.
28. Racinowski R., Dobrzyński S., Seul C., 1995, Cechy morfodynamiczne słupskich i szczecińskich wybrzeży mierzejowo-wydmowych, [w:] W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia pobrzeża i południowego Bałtyku, 2, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Słupsk, s. 247–255.
29. Rosa B., 1984, Rozwój brzegu i jego odcinki akumulacyjne, [w:] B. Augustowski (red.), Pobrzeże Pomorskie, Ossolineum, Wrocław – Warszawa – Gdańsk, s. 67–119.
30. Rotnicki K., Borówka R.K., Devine N., 1995, Accelerated sea level rise as a threat to the Polish coastal zone –quantification of risk, [w:] K. Rotnicki (red.), Polish coast: past, present, future, Journal of Coastal Research. Special Issue, 22, s. 111–134.
31. Roelvink D., Reniers A., van Dongeren A., van Thiel de Vries J., McCall R., Lescinski J., 2009, Modelling storm impacts on beaches, dunes and barrier islands, Coastal Engineering, 56, 11–12, s. 1133–1152.
32. Sztobryn M., Stigge H.J., 2005, Wezbrania sztormowe wzdłuż południowego Bałtyku (zachodnia i środkowa część), Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
33. Tarnowska K., 2011, Wiatry silne na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego, Prace i Studia Geograficzne, 47, s. 197–204.
34. Tomczak A., 1995, Geological structure and Holocene evolution of the Polish coastal zone, [w:] K. Rotnicki (red.), Polish coast: Past, present, future, Journal of Coastal Research, Special Issue, 22, s. 15–31.
35. Tõnisson H., Orviku K., Jaagus J., Suursaar Ü., Kont A., Rivis R., 2008, Coastal damages on Saaremaa Island, Estonia, caused by the extreme storm and flooding on January 9, 2005, Journal of Coastal Research, 24, 3, s. 602–614. https://doi.org/10.2112/06-0631.1
36. Van de Graaff J., 1977, Dune erosion during a storm surge, Coastal Engineering, 1, s. 99–134. https://doi.org/10.1016/0378-3839(77)90010-2
37. Van de Graaff J., 1986, Probabilistic design of dunes, an example from Netherlands, Coastal Engineering, 9, s. 479–500. https://doi.org/10.1016/0378-3839(86)90009-8
38. Van Rijn L.C., 2009, Prediction of dune erosion due to storms, Coastal Engineering, 56, s. 441–457. https://doi.org/10.1016/j.coastaleng.2008.10.006
39. Van Thiel de Vries J.S.M., 2009, Dune erosion during storm surges, Amsterdam, Netherlands, IOS Press.
40. Wolski T., Wiśniewski B., Giza A., Kowalewska-Kalkowska H., Boman H., Grabbi K., Hammarklint T., Holfort J., Lydeikaite Z., 2014, Extreme sea levels at selected stations on the Baltic sea coast, Oceanologia, 56, 2, s. 259–290. https://doi.org/10.5697/oc.56-2.259
41. Wolski T., 2017, Czasowa i przestrzenna charakterystyka ekstremalnych poziomów wód Morza Bałtyckiego, Uniwersytet Szczeciński Rozprawy i Studia, 1026, 952, Szczecin.
42. Zawadzka-Kahlau E., 1999, Tendencje rozwojowe polskich brzegów Bałtyku Południowego, GTN Gdańsk.
43. Zawadzka-Kahlau E., 2012, Morfodynamika brzegów wydmowych południowego Bałtyku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
44. Zeidler R.B., Wróblewski A., Miętus M., Dziadziuszko Z., Cyberski J., 1995, Wind, wave and storm surge regime at the Polish Baltic coast, [w:] K. Rotnicki (red.), Polish coast: past, present, Journal of Coastal Research, Special Issue, 22, s. 267–269.