Klasyfikacja funkcjonalna gmin Polski na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego = Functional classification of Poland’s communes (gminas) for the needs of the monitoring of spatial planning

Śleszyński, Przemysław; Komornicki, Tomasz

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Klasyfikacja funkcjonalna gmin Polski na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego = Functional classification of Poland’s communes (gminas) for the needs of the monitoring of spatial planning Śleszyński, PrzemysławKomornicki, Tomasz

Object structure

Klasyfikacja funkcjonalna gmin Polski na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego = Functional classification of Poland’s communes (gminas) for the needs of the monitoring of spatial planning

Przegląd Geograficzny T. 88 z. 4 (2016)

Śleszyński, Przemysław ; Komornicki, Tomasz

klasyfikacja ; metoda dedukcyjno-indukcyjna ; funkcje gmin ; planowanie przestrzenne ; monitoring rozwoju

W artykule przedstawiono klasyfikację gmin Polski opracowaną w 2013 r. na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego w gminach (Śleszyński i inni, 2015). Wykorzystuje ona metodę dedukcyjno-indukcyjną, wypracowaną pod względem koncepcyjnym i metodologicznym wcześniej dla województwa mazowieckiego (Śleszyński, 2012), a pod względem identyfikacji szczegółowych kryteriów – tzw. typologię funkcjonalną na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego w skali lokalnej (Śleszyński i inni, 2007; Komornicki i Śleszyński, 2008). W rezultacie zostało wyróżnionych 10 kategorii (typów) gmin: A – rdzenie Miejskich Obszarów Funkcjonalnych (MOF) ośrodka wojewódzkiego; B – strefy zewnętrzne MOF; C – rdzenie obszarów funkcjonalnych miast subregionalnych; D – ich strefy zewnętrzne; E – miasta-ośrodki wielofunkcyjne; F – gminy z rozwiniętą funkcją transportową; G – gminy o innych rozwiniętych funkcjach pozarolniczych (turystyka oraz funkcje wielkopowierzchniowe, w tym przemysł wydobywczy); H – gminy z intensywnie rozwiniętą funkcją rolniczą; I – gminy z umiarkowanie rozwiniętą funkcją rolniczą; J – gminy ekstensywnie zagospodarowane (funkcje leśne, ochrony przyrody).

1. Bański J., 2009, Typy obszarów funkcjonalnych w Polsce, opracowanie dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, IGiPZ PAN, Warszawa, maszynopis.
2. Bański J., 2012, Delimitacja wiejskich obszarów funkcjonalnych, opracowanie dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, IGiPZ PAN, Warszawa, maszynopis.
3. Bański J., 2014, Współczesne typologie obszarów wiejskich w Polsce – przegląd podejść metodologicznych, Przegląd Geograficzny, 86, 4, s. 441-470.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.4.1 -
4. Bański J., Czapiewski K., Mazur M., Śleszyński P., 2013, Wiejskie obszary funkcjonalne – szczegółowe warunki określania obszarów i ich granic, opracowanie dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, IGiPZ PAN, Warszawa, maszynopis.
5. Bański J., Mazur M., 2016, Classification of rural areas in Poland as an instrument of territorial policy, Land Use Policy, 54, s. 1-17.
https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2016.02.005 -
6. Bański J., Stola W., 2002, Przemiany struktury przestrzennej i funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce, Studia Obszarów Wiejskich, 3.
7. Buciak R., Pieniążek M., 2012, Spatial classification of rural areas in Poland, Geographia Polonica, 85, 1, s. 57-66.
https://doi.org/10.7163/GPol.2012.1.5 -
8. Czapiewski K., Janc K., 2013, Edukacja jako czynnik rozwoju Mazowsza, Trendy Rozwojowe Mazowsza, 11, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa.
9. Czyż T., 2011, Conceptions of an urban agglomeration and a metropolitan area in Poland, Geographia Polonica, 84, 2, s. 5-17.
https://doi.org/10.7163/GPol.2011.2.1 -
10. Depraz S., 2008, Czy powstanie międzynarodowa definicja obszaru wiejskiego w Europie?, Wieś i Rolnictwo, 139, 2, s. 26-42.
11. Dziewoński K., 1962, Zagadnienia typologii morfologicznej miast w Polsce, Czasopismo Geograficzne, 33, 1, s. 441-457.
12. Dziewoński K., 1967, Teoria regionu ekonomicznego, Przegląd Geograficzny, 39, 1, s. 33-50.
13. Dziewoński K., 1990, Koncepcje i metody badawcze z dziedziny osadnictwa, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 45, Wrocław.
14. Falkowski J., 1993, Przekształcenia funkcjonalno-strukturalne i przestrzenne obszarów wiejskich Polski; ujęcie diagnostyczno-modelowe, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
15. Falkowski J., 2014, Wielofunkcyjność i próba wyróżnienia funkcjonalno-gospodarczych typów krajobrazu wiejskiego Polski, [w:] M. Wójcik (red.), Regionalny wymiar przemian polskiej wsi – aspekty społeczne i środowiskowe, Studia Obszarów Wiejskich, 35, s. 9-27.
16. Gwiaździńska-Goraj M., Goraj S., 2011, Przekształcenia funkcjonalne obszarów wiejskich województwa warmińsko-mazurskiego, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 20, Wrocław.
17. Gwiaździńska-Goraj M., Goraj S., Jezierska-Thöle A., 2015, Zmiany struktury funkcjonalnej gmin wiejskich w północnej części Polski (analiza porównawcza lat 1988 i 2012), Studia Obszarów Wiejskich, 37, s. 157-168.
https://doi.org/10.7163/SOW.37.9 -
18. Heffner K., Rosner A., 2005, Zróżnicowanie przestrzenne rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich w Polsce, [w:] K. Zawalińska (red.), Rozwój obszarów wiejskich. Doświadczenia krajów europejskich, seria Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa", Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 229-241.
19. Heffner K., Rosner A., Stanny M., 2007, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego gmin wiejskich a dynamika przemian, [w:] A. Rosner (red.), Zróżnicowanie poziomu społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowanie dynamiki przemian, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 203-222.
20. Jackowski A., 1981, Typologia funkcjonalna miejscowości turystycznych (na przykładzie województwa nowosądeckiego), Rozprawy Habilitacyjne, 53, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
21. Jerczyński M., 1977, Funkcje i typy funkcjonalne polskich miast. Zagadnienia dominacji funkcjonalnej, Statystyka Polski, 85, s. 20-73.
22. Jezierska-Thöle A., 2006, Przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne obszarów wiejskich Pomorza Nadwiślańskiego w latach 1988-2002, Wydawnictwo UMK, Toruń.
23. Komornicki T., Śleszyński P., 2008, Struktura funkcjonalna gmin a postępy w pracach planistycznych (2004-2006), Studia Regionalne i Lokalne, 33, 3, s. 53-75.
24. Komornicki T., Śleszyński P., 2009, Typologia obszarów wiejskich pod względem powiązań funkcjonalnych i relacji miasto-wieś, [w:] J. Bański (red.), Analiza zróżnicowania i perspektyw rozwoju obszarów wiejskich w Polsce do 2015 roku, Studia Obszarów Wiejskich, 16, s. 9-37.
25. Komornicki T., Wiśniewski R., Stępniak M., Siłka P., Rosik P., 2013, Rynek pracy województwa mazowieckiego – analiza przestrzenna, Trendy Rozwojowe Mazowsza, 12, Mazowieckie Biuro Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
26. Korcelli P., 1976, Aglomeracje miejskie w systemach osadniczych. Wybrane hipotezy i perspektywy badawcze, Przegląd Geograficzny, 48, 4, s. 589-599.
27. Korcelli P., 2007, Podstawowe węzły układu osadniczego Polski na tle europejskiego systemu osadniczego (aglomeracje – metropolie), Biuletyn KPZK PAN, 233, Warszawa, s. 87-113.
28. Korcelli P., Kozubek E., 2010, Regiony miejsko-wiejskie w krajach europejskich – ujęcia typologiczne, [w:] S. Ciok, P. Migoń (red.), Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr, Wrocław, s. 109-115.
29. Korcelli P., Śleszyński P., 2008, Mapa nr 7. Delimitacja Funkcjonalnych Obszarów Miejskich (2006), [w:] P. Korcelli (koordynacja), Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, IGiPZ PAN, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, mapa, s. 23; http://geoforum.pl/upload/files/file/0_KPZK_z_mapami16012009_0901221036.pdf (19.06.2016).
30. Kosiński L., 1958, Zagadnienia struktury funkcjonalnej miast polskich, Przegląd Geograficzny, 30, 4, s. 59-96.
31. Mazur M., Bański J., Czapiewski K., Śleszyński P., 2015, Wiejskie obszary funkcjonalne – próba metodyczna wyznaczenia ich obszarów i granic, Studia Obszarów Wiejskich, 37, s. 7-36.
https://doi.org/10.7163/SOW.37.1 -
32. Owsiński J.W., Śleszyński P., 2016, Modelling of the social, economic and spatial transformations in the Province of Masovia, Geographia Polonica, 89, 2, s. 251-257.
33. Rakowska J., 2013, Klasyfikacje obszarów: kryteria, definicje, metody delimitacji: studium metodyczno-statystyczne, Wydawnictwo Wieś Jutra", Warszawa.
34. Rakowska J., 2014, Codzienne dojazdy do pracy jako ekonomiczne kryterium rządowych klasyfikacji i delimitacji obszarów (na przykładzie USA i Kanady), Studia Regionalne i Lokalne, 3 (57), s. 46-59.
35. Rosner A. (red.), 1999, Typologia wiejskich obszarów problemowych, seria Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa", Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
36. Rosner A. (red.), 2007, Zróżnicowania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowania dynamiki przemian, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
37. Rykiel Z., 1978, Miejsce aglomeracji wielkomiejskich w przestrzeni społeczno-gospodarczej Polski, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 128, Wrocław.
38. Siemiński J., 1979, Typologia gmin i typologiczny opis wybranych przykładów (typologia funkcjonalna gmin, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
39. Stanny M., 2013, Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
40. Stola W., 1979, Próba klasyfikacji funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce, Biuletyn KPZK PAN, 101, s. 52-79.
41. Stola W., 1987, Klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski. Próba metodyczna, Prace Habilitacyjne, IGiPZ PAN, Warszawa.
42. Stola W., 1993, Struktura przestrzenna i klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski, Dokumentacja Geograficzna, 3, IGiPZ PAN, Warszawa.
43. Stola W., 1995, Funkcje obszarów wiejskich, mapa w skali 1:1 500 000, plansza 67.2. [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, IGiPZ PAN, PPWK S.A., Warszawa.
44. Swianiewicz P., 1989, Społeczno-ekonomiczna typologia miast i gmin w Polsce, Rozwój Regionalny, Rozwój Lokalny, Samorząd Terytorialny, 19, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Instytut Gospodarki Przestrzennej, Warszawa.
45. Śleszyński P., 2008, Funkcje gospodarcze gmin (2008), Mapa nr 8 [w:] P. Korcelli (koordynacja), Ekspercki projekt koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 2033, IGiPZ PAN, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 34; http://geoforum.pl/upload/fi les/fi le/0_KPZK_z_mapami16012009_0901221036.pdf (19.06.2016).
46. Śleszyński P., 2012, Klasyfikacja gmin województwa mazowieckiego, Przegląd Geograficzny, 86, 4, s. 559-576.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2012.4.4 -
47. Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, Przegląd Geograficzny, 85, 2, s. 173-197.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2013.2.2 -
48. Śleszyński P., 2014, Przemiany społeczno-demograficzne województwa mazowieckiego w latach 1990-2030, Trendy Rozwojowe Mazowsza, 15, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa; http://www.trendyrozwojowemazowsza.pl/nr-152014-przemiany-spolecznodemograficzne-wojewodztwa-mazowieckiego-w-latach-1990-2030 (19.06.2016).
49. Śleszyński P., 2014, Delimitation and typology of functional urban regions in Poland based on commuting, 2006, Geographia Polonica, 87, 2, s. 317-320.
https://doi.org/10.7163/GPol.2014.20 -
50. Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 29, s. 37-53.
51. Śleszyński P., Komornicki T., Januszewska-Stępniak M., Górczyńska M., 2007, Raport o stanie i uwarunkowaniach prac planistycznych w gminach na koniec 2006 roku, opracowanie wykonane w IGiPZ PAN dla Departamentu Ładu Przestrzennego i Architektury na zlecenie Ministerstwa Budownictwa, Warszawa, maszynopis.
52. Śleszyński P., Komornicki T., Deręgowska A., Zielińska B., 2015, Analiza stanu i uwarunkowań prac planistycznych w gminach w 2013 roku, IGiPZ PAN na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa, maszynopis.
53. Zawalińska K., 2009, Instrumenty i efekty wsparcia Unii Europejskiej dla regionalnego rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.