Narodowi przewoźnicy drogowi w krajach Grupy Wyszehradzkiej – część I = National road carriers in Visegrad Group (V4) countries – Part I

Taylor, Zbigniew (1946– ); Ciechański, Ariel

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Narodowi przewoźnicy drogowi w krajach Grupy Wyszehradzkiej – część I = National road carriers in Visegrad Group (V4) countries – Part I Taylor, Zbigniew (1946– )Ciechański, Ariel

Object structure

Narodowi przewoźnicy drogowi w krajach Grupy Wyszehradzkiej – część I = National road carriers in Visegrad Group (V4) countries – Part I

Przegląd Geograficzny T. 88 z. 4 (2016)

Taylor, Zbigniew (1946– ) ; Ciechański, Ariel

privatization ; deregulation ; road carriers ; PKS ; CSAD ; SAD ; NAD ; Volan ; Visegrad Group ; geography of enterprises

The purpose of this paper is analyse 25-years of organisational-ownership transformation involving the national road carriers in Poland (PKS), Czechia and Slovakia (ČSAD), and Hungary (Volán). Included in this issue, Part I of this two-part work embraces the origin and development of the national road carriers in question, the legal frameworks and conditions underpinning their privatisation, and the characteristics of the transformations affecting haulier enterprises engaged in the carriage of freight by road. Part II, which will appear in issue 2/2017 of Przegląd Geograficzny, will focus on the transformations involving bus and coach companies in the Visegrad Group (V4) countries. A common feature of all the national carriers involved in road transport has been the co-occurrence within one public-service entity of both passenger traffic and the carriage of freight. This feature in fact placed enterprises of this kind in a disadvantageous position in comparison with those engaged in carriage that are commercial companies dedicated to a narrow group of customers connected with one branch of the economy. Another common feature is an origin in the late 1920s or 1930s that reflects a reaction of state railways joined by rapidly-arising competition from private road transport. The processes leading to the establishment of the different national road carriers were also similar in the countries of the group. A somewhat analogous situation can be observed in many restructuring processes within about 40-years of the centrally planned economies. The first period of ownership transformation in V4 countries can be regarded as chaotic ‘grass-roots’ privatisation involving companies engaged in freight carriage at the most. Disadvantageous experiences resulting from uncontrolled ‘grass roots’ privatisation initiatives (taking over fortunes and customers) have caused the privatisation processes to be placed within certain frameworks. The structure of national road transport companies was very much differentiated at the outset. Some countries like Slovakia have separated freight and passenger traffic completely, while others introduced a mixed variant. In fact, the situation in Poland was the resultant of both solutions: on the one hand there are companies engaging in the carriage of freight, while on the other there are also bus/coach companies likewise involved in goods traffic. Each of the V4 countries has taken a different approach to ownership transformation, though some processes can be observed in all countries, while others only in single countries. The involvement of staff in these processes has been different. In Poland alone, there was a special ‘path’ by which crews may buy into privatised companies. A somewhat similar solution involving worker participation has also been applied in Hungary, too. The restructuring and privatisation of freight transport in each country involved the application of different solutions. Thus, in Poland and Slovakia, numerous companies engaged in freight transport have been established. In Czechia and Hungary such companies have also been present, rather as an exception than a rule. However, complete separation of freight and passenger traffic has not proved to be a great success, since a majority of the freight companies, even the ones that have been privatised, have been closed down. This is the case in Poland, where an intermediate, multi-year stage of freight carriers existing as single-personality Treasury companies could be observed. Privatisation started much later there than in other V4 countries, but in 2015 only single independent companies engaged in the carriage of freight existed – a circumstance that speaks against such a process.

1. Aarhaug J., Fearnley N., 2016, Deregulation of the Norwegian long distance express coach market, Transport Policy, 46, s. 1-6.
https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2015.11.004 -
2. Alexandersson G., Hultén S., Fölster S., 1998, The effects of competition in Swedish local bus services, Journal of Transport Economics and Policy, 32, 2, s. 203-219.
3. Augustina K., Gerikeb R., Martinez Sanchez M.J., Ayalac C., 2014, Analysis of intercity bus markets on long distances in an established and a young market: The example of the U.S. and Germany, Research in Transportation Economics, 48, s. 245-254.
https://doi.org/10.1016/j.retrec.2014.09.047 -
4. Bataille M., Steinmetz A., 2013, Intermodal competition on some routes in transportation networks: The case of inter urban buses and railways, www.econstor.eu/dspace/bitstream/10419/68230/1/734359969.pdf (15.02.2016).
5. Bąkowski W., 1999, Perspektywy przedsiębiorstw PKS w nowych warunkach administracyjnych, Przegląd Komunikacyjny, 3, s. 1-4.
6. Bednarkiewicz F., bez daty, Jak powstała firma Waberer's, jak zniknął słynny Hungarocamion i co stało się z bułgarskim SOMAT-em?, http://40ton.net/jak-powstala-firma-waberers-jak-zniknal-slynny-hungarocamion-ico-stalo-sie-z-bulgarskim-somat-em/ (15.04.2016).
7. Bennathan E., Gutman G., Thompson L., 1991, Reforming and Privatizing Hungary's Road Haulage, Working Papers, World Bank, Washington.
8. Beria P., Grimaldi R., Debernardi A., Ferrara E., Laurino A., 2014, Spatial and scenario analyses of long distance coach transport in Italy, https://mpra.ub.uni-muenchen.de/54739/1/MPRA_paper_54739.pdf (15.02.2016).
9. Brzosko E., 1982, Rozwój transportu w Polsce w latach 1918-1939, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Szczecin.
10. cw, 1999, Odpowiedzialne decyzje, Biuletyn Polskiej Izby Gospodarczej Transportu Samochodowego i Spedycji, 3, 11, s. 22-24.
11. Dłutowska G., Perenc J., 1994, Prywatyzacja przedsiębiorstw PKS, Przegląd Komunikacyjny, 5, s. 11-14.
12. Gemra S., 1997, Doświadczenia restrukturyzacji przedsiębiorstw PKS, Problemy Ekonomiki Transportu, 25, 3, s. 83-91.
13. Jelic R., Briston R., 1999, Hungarian privatisation strategy and financial performance of privatised companies, Journal of Business Finance & Accounting, 26, 9-10, s. 1319-1357.
14. Historie podniku ČSAD, bez daty, prywatna strona internetowa Liaz navždy!, www.liaznavzdy.cz/ČSAD.php (25.10.2012).
15. Hoyle B., Knowles R. (red.), 1992, Modern Transport Geography, Belhaven Press, London New York.
16. Hoyle B., Knowles R. (red.), 1998, Modern Transport Geography, Wiley, Chichester-New York-Weinheim-Brisbaine-Singapore-Toronto, 2 wyd.
17. Knowles R., 1993, Research agendas in transport geography for the 1990s., Journal of Transport Geography, 1, 1, s. 3-11.
https://doi.org/10.1016/0966-6923(93)90033-V -
18. Knowles R., Shaw J., Docherty I. (red.), 2008, Transport Geographies. Mobilities, Flows and Spaces, Blackwell Publishing, Malden-Oxford-Victoria.
19. Majewski J., 1998, Kierunki restrukturyzacji przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej, Problemy Ekonomiki Transportu, 26, 4, s. 55-62.
20. Majewski J., Szałucki K., 1992, Zachowania przedsiębiorstw samochodowych w gospodarce rynkowej, Przegląd Komunikacyjny, 7-8, s. 23-25.
21. Nelson J.D., Saleh W., Prileszky I., 1997, Ownership and control in the bus industry: The case of Hungary, Journal of Transport Geography, 5, 2, s. 137-146.
https://doi.org/10.1016/S0966-6923(97)84102-6 -
22. Olsson M., 1999, Ownership Reform and Corporate Governance. The Slovak Privatisation Process in 1990-1996, Acta Universitatis Upsaliensis. Uppsala Studies in Economic History, 49, Uppsala University, Uppsala.
23. Opletal J., Ryba J., 1996, Case Study: Czech Republic, Privatisation and Regulation of Road Freight Transport, ECMT Seminar, Paris.
24. Palda K., 1997, Czech privatization and corporate governence, Communist and Post-Communist Studies, 30, 1, s. 83-93.
https://doi.org/10.1016/S0967-067X(96)00023-2 -
25. Polewska-Dorozik H., Skala-Poźniak A., Zalewski D., 2000, Przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej wobec liberalizacji rynku przewozów pasażerskich, Problemy Ekonomiki Transportu, 28, 4, s. 51-61.
26. Poźniak S., 1996, 50 – lat PKS i co dalej?, Przegląd Komunikacyjny, 4, s. 1-5.
27. Prileszky I., 1993, Transport restructuring in Hungary, [w:] D.R. Hall (red.), Transport and Economic Development in the New Central and Eastern Europe, Belhaven Press, London-New York, s. 93-107.
28. Prileszky I., bez daty, Directions in the economic regulation of public bus transport, www.heja.szif.hu/TAR/TAR-020905-A/tar020905a.pdf (20.11.06).
29. Shafi k N, 1993, Making a Market. Mass Privatization in the Czech and Slovak Republics, Policy Research Working Paper, 131, World Bank, Washington.
30. Shafi k N., 1995, Making a market: Mass privatization in Czech and Slovak Republics, World Development, 23, 7, s. 1142-1156.
31. Taylor Z., 2002, Zmiany w polskiej polityce transportowej ostatnich lat, [w:] J. Wendt (red.), Wybrane zagadnienia geografii transportu, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 72-83.
32. Taylor Z., 2004, Recent changes in Polish transport policy, Transport Reviews, 24, 1, s. 19-32.
https://doi.org/10.1080/014416402200028817 -
33. Taylor Z., 2007, Rozwój i regres sieci kolejowej w Polsce, Monografie, IGiPZ PAN, 7, Warszawa.
34. Taylor Z., Ciechański A., 2005, Deregulacja w polskim transporcie kolejowym, Przegląd Geograficzny, 77, 2, s. 139-169.
35. Taylor Z., Ciechański A., 2006, Deregulation in Polish rail transport, Transport Reviews, 26, 3, s. 305-324.
https://doi.org/10.1080/01441640500443856 -
36. Taylor Z., Ciechański A., 2007, Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw PKS w nowej sytuacji gospodarczej, Przegląd Geograficzny, 79, 1, s. 5-44.
37. Taylor Z., Ciechański A., 2008, Transformacja własnościowa przedsiębiorstw PKS po roku 1990, Przegląd Komunikacyjny, 4, s. 3-13.
38. Taylor Z., Ciechański A., 2008, What happened to the national road carrier in a post-communist country? The case of Poland's State Road Transport, Transport Reviews, 28, 5, s. 619-640.
https://doi.org/10.1080/01441640801943018 -
39. Taylor Z., Ciechański A., 2008, Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw transportu miejskiego w Polsce – część I, Przegląd Geograficzny, 80, 4, s. 495-513.
40. Taylor Z., Ciechański A., 2009, Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw transportu miejskiego w Polsce – część II, Przegląd Geograficzny, 81, 2, s. 205-236.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2009.2.3 -
41. Taylor Z., Ciechański A., 2010, Przekształcenia organizacyjno-własnościowe pasażerskich przedsiębiorstw komunikacji samochodowej, Transport Miejski i Regionalny, 2, s. 19-25.
42. Taylor Z., Ciechański A., 2010, Polskie przedsiębiorstwa publicznego transportu regionalnego i miejskiego w warunkach gospodarki rynkowej, Przegląd Komunikacyjny, 49, 7/8, s. 20-25.
43. Taylor Z., Ciechański A., 2010, Organizational and ownership transformation in Poland's urban transport companies, Transport Reviews, 30, 4, s. 407-434.
44. Taylor Z., Ciechański A., 2010, Organizational and ownership transformation in Poland's urban transport companies, Transport Reviews, 30, 4, s. 407-434.
https://doi.org/10.1080/01441640903034369 -
45. Taylor Z., Ciechański A., 2010, Przekształcenia organizacyjno-własnościowe polskich przedsiębiorstw żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej po 1990 r., Przegląd Geograficzny, 82, 2, s. 191-220.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2010.2.3 -
46. Taylor Z., Ciechański A., 2010, Niedawne przekształcenia organizacyjno-własnościowe przedsiębiorstw transportu kolejowego w Polsce – część I, Przegląd Geograficzny, 82, 4, s. 549-571.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2010.4.4 -
47. Taylor Z., Ciechański A., 2011, Niedawne przekształcenia organizacyjno-własnościowe przedsiębiorstw transportu kolejowego w Polsce – część II, Przegląd Geograficzny, 83, 2, s. 205-231.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2011.2.3 -
48. Taylor Z., Ciechański A., 2011, Organizational restructuring and ownership transformation in Poland's inland shipping companies after 1990, Geographia Polonica, 84, 2, s. 77-92.
https://doi.org/10.7163/GPol.2011.2.6 -
49. Taylor Z., Ciechański A., 2013, Organizacyjno-własnościowe przekształcenia narodowych przewoźników drogowych w Polsce, Czechach i na Słowacji – część I, Przegląd Geograficzny, 85, 2, s. 151-172.
https://doi.org/10.7163/PrzG.2013.2.1 -
50. Taylor Z., Ciechański A., 2013, Organizacyjno-własnościowe przekształcenia narodowych przewoźników drogowych w Polsce, Czechach i na Słowacji – część II, Przegląd Geograficzny, 85, 4, s. 516-547.
https://doi.org/10.7163/przg.2013.4.2 -
51. Taylor Z., Ciechański A., 2013, Transformacja systemowa a przekształcenia organizacyjno-własnościowe polskich przedsiębiorstw żeglugi śródlądowej, Geography and Tourism, 1, 1, s. 7-16.
52. Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, 1996, Dziennik Ustaw RP, 118, poz. 561.
53. van de Velde D., 2013, Long-distance coach services in Europe, [w:] M. Finger, T. Holvad (red.), Regulating Transport in Europe, Edward Elgar, Cheltenham, UK-Northampton, MA, USA, s. 115-139.
54. volan.eu – oficjalny serwis internetowy stowarzyszenia Volan (20.04.2016).
55. Więckowski M., Michniak D., Bednarek-Szczepańska M., Chrenka B., Ira V., Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Székely V., Śleszyński P., Świątek D., Wiśniewski R., 2012, Pogranicze polsko-słowackie: Dostępność transportowa a turystyka, IGiPZ PAN-Geografický ústav SAV, Warszawa-Bratysława.
56. Wolański M., Paprocki W., Mazur B., Soczówka A., Jakubowski B., Czubak M., Pieróg M., 2014, Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi, Raport końcowy z realizacji projektu, http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KZiF/struktura/KTr/SiteAssets/Strony/archive_badania/Raport_fi nalny_kompletny.pdf.
57. Wolański M., Paprocki W., Mazur B., Soczówka A., Jakubowski B., Czubak M., Pieróg M., 2016, Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa.
58. www.mnvzrt.hu – oficjalny serwis internetowy Magyar Nemzeti Vagyonkezelő Zrt (Węgierski Narodowy Zarząd Aktywów); (20.02.2016).
59. www.msp.gov.pl – strona internetowa Ministerstwa Skarbu Państwa (15.07.2006, 15.11.2014)
60. www.or.justice.cz – Obchodní rejstřík a sbírka listin (Rejestr Handlowy Republiki Czeskiej); (30.10.2012).
61. www.orsr.sk – Obchodný Register Slovenskej Republiky (Rejestr Hadlowy Republiki Słowackiej); (9.01.2012).
62. www.skand.sk – oficjalny serwis internetowy firmy Skand Skalica (9.01.2012).