Metadata language
Sprawozdania Archeologiczne 70 (2018)
Creator:Kurasiński, Tomasz ; Skóra, Kalina ; Gayduchlik, Viktor
Publisher:Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Place of publishing: Date issued/created: Description: Type of object: Subject and Keywords:anti-demonic practices ; Slavic folkloristic-ethnographic sources ; seeds of poppy and field mustard ; atypical burials ; early medieval cemeteries ; apotropaic traits
Abstract:This paper focuses on a ritual of covering the dead with seeds of plants: poppy and field mustard. This habit is recorded in Slavic folkloristic-ethnographic sources and is considered as a so-called anti-demonic practice. In archaeological literature, this habit is not usually mentioned among the criteria of “atypical” burials, perhaps because physical means of restraining the “dangerous” dead are more straightforward to demonstrate than psychic ones. The paper discusses burials from early medieval cemeteries that contain the aforementioned plant seeds. Due to their fecundity, such seeds are hardly considered countable and for this reason, among others, in folk imagination they were believed to possess apotropaic and magical traits
References:
Abbott G. F. 1903. Macedonian Folklore, Cambridge: Cambridge University Press
Agapkina T. A. 2011. Simvolika osvoennogo prostranstva: ugol. In S. M. Tolstaya (ed.), Prostranstvo i vremya v yazyke i culture, Moskva: Indrik, 13-53
Andryunina M. A. 2011. Simvolicheskoe «kormlenie» umershikh: prostranstvennaya kharakteristika. In S. M. Tolstaya (ed.), Prostranstvo i vremya v yazyke i culture, Moskva: Indrik, 70-87
Andrzejowski J. 2011. Out of the Social Structure? A Late Roman Period Female Grave from Jartypory, Eastern Poland. In D. Quast (ed.), Weibliche Eliten in der Frühgeschichte. Female Elites in Protohistoric Europe, Internationale Tagung vom 13. bis zum 14. Juni 2008 im RGZM im Rahmen des Forschungsschwerpunktes »Eliten«, Mainz: Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, 185-200
Badura M. 2010. Rola roślin w jadłospisie Gdańszczan w okresie XIII-XVIII w. – przesłanki archeobotaniczne. In R. Stolična and A. Drożdż (eds.), Historie kuchenne. Rola i znaczenie pożywienia w kulturze (= Bibliotheca Ethnologiae Europeae Centralis 2), Cieszyn, Katowice, Brno: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 160-177
Bagiński S. and Mowszowicz J. 1966. Krajowe rośliny lecznicze, Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Baranowski B. 1981. W kręgu upiorów i wilkołaków, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie
Barber P. 1988. Vampires, Burial, and Death. Folklore and Reality, New Haven, London: Yale University Press
Biegeleisen H. 1930. Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego, Warszawa: Dom Książki Polskiej s-ka akc.
Bieniek A., Wacnik A. and Tomczyńska Z. 2006. Rośliny z późnośredniowiecznych warstw archeologicznych na Rynku Głównym w Krakowie. Raport z badań prowadzonych w 2004 roku, Materiały Archeologiczne 36, 201-219
Bohdanowicz J. 1994. Demonologia ludowa. Relikty wierzeń w strzygonie i zmory, Literatura Ludowa 38(2), 43-62
Bohdanowicz J. 1996. Pożywienie. In J. Bohdanowicz (ed.), Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego 3 (Pożywienie i sprzęty z nim związane), Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 7-71
Bohdanowicz J. 1999. Wyposażenie zmarłego. In J. Bohdanowicz (ed.), Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego 5 (Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe), Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 98-111
Bonowska M. 2003. Korony śmierci – zarzucony pomorski zwyczaj pogrzebowy. In W. Łysiak (ed.), Życie dawnych Pomorzan. Materiały z konferencji, Bytów 17-18 października 2002 2. Bytów, Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w Bytowie, 125-134
Bonowska M. 2004. Przemijanie. Śmierć, pogrzeb i życie pozagrobowe w wyobrażeniach mieszkańców Pomorza Zachodniego na przełomie XIX i XX wieku, Poznań: Wydawnictwo Eco
Bracha K. 2000. Vires herbarum. O właściwościach ziół w tradycji średniowiecznej. In W. Iwańczak and K. Bracha (eds.), Człowiek i przyroda w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 173-194
Broda B. and Mowszowicz J. 1985. Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych, wyd. 4, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
Brzozowska A. 2009. Topielcem może być żywy człowiek, ale taki, który „ze złem trzyma”. Obraz topielca w polskiej kulturze ludowej. In S. Niebrzegowska-Bartmińska and S. Wasiuta (eds.), Stereotypy w języku i w kulturze, Lublin: Wydawnictwo Polihymnia, 201-221
Burszta J. 1967. Zwyczaje i obrzędy pogrzebowe. In J. Burszta (ed.), Kultura ludowa Wielkopolski 3, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 177-195
Chlastawa J. B. 2014. Konie, tury i ziarna maku: ofiary zakładzinowe, czyli jak zapewnić sobie szczęście i ochronę domu we wczesnym średniowieczu. In J. Jędrysik (ed.), Nasi mniejsi bracia czy środek przetrwania? Znaczenie zwierząt w dziejach ludzkości, Kraków: Koło Naukowe Studentów Archeologii UJ, 77-86
Chodorowska I. 1998. Świat żywych i umarłych, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa 52(2), 91-95
Dragan J. 2015. Rola lnu w tradycyjnych obrzędach pogrzebowych i zaduszkowych w Polsce, Twórczość Ludowa 30(3-4), 13-18
Drążkowska A. 2007. Kwiaty i wianki elementem wyposażenia grobowego osiemnastowiecznych pochówków na podstawie znalezisk z kościoła św. Jana i z kościoła św. Trójcy w Gdańsku. In G. Nawrolska (ed.), XV Sesja Pomorzoznawcza. Materiały z konferencji 30 listopada – 02 grudnia 2005, Elbląg: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, 491-498
Drowdwiłło-Batura I. 2007. Relikty kultury tradycyjnej w świadomości mieszkańców powiatu augustowskiego w końcu XX wieku: nazewnictwo, duchy, strachy, zwidy, lecznictwo, Rocznik Augustowsko-Suwalski 7, [http://www.astn.pl/r2007.htm]
Duma P. 2010. Grób alienata. Pochówki dzieci nieochrzczonych, samobójców i skazańców w późnym średniowieczu i dobie wczesnonowożytnej, Kraków: Avalon
Falis A. 2008. Zabiegi antywampiryczne w grobach dziecięcych we wczesnośredniowiecznej Polsce. In A. Buko and W. Duczko (eds.), Przez granice czasu. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Jerzemu Gąssowskiemu (= Acta Archaeologica Pultuskiensia 1), Pułtusk: Instytut Antropologii i Archeologii Akademii Humanistycznej im. A. Gieysztora, 105-117
Falkowski J. and Pasznycki B. 1935. Na pograniczu łemkowsko-bojkowskiem. Zarys etnograficzny, Lwów: Towarzystwo Ludoznawcze
Fărcaş C. P., Cristea V., Fărcaş S., Ursu T. M. and Roman A. 2015. The symbolism of garden and orchard plants and their representation in paintings (I), Contribuţii Botanice 50, 189-200
Federowski M. 1897. Lud białoruski na Rusi litewskiej. Materyały do etnografii słowiańskiej zgromadzone w latach 1877-1891 1, Kraków: Akademia Umiejętności
Fischer A. 1921. Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Fitkowski Ł. 2011. Bukiety zielne święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Sanockiem, Etnobiologia Polska 1, 7-19
Gayduchik V. 2017. Mak kak sredstvo-apotropey v tradicionnoy narodnoy kulture Polesya. In E. I. Kovalchuk and L. A. Miroshnichenko-Gusak (eds.), Minule i suchasne Volini i Polissya. Etnografichne muzeynictvo v Ukraini i na Volini. Naukoviy zbirnik 61 (Materiali Pyatoi Volinskoy naukovo-etnografichnoy konferenciy, 27-28 kvitnya 2017 roku, m. Luck), Luck: Upravlinnya kulturi Volinskoi oblderzhadministracii, Volinskiy krayeznavchiy muzey, Volinska oblasna organizaciya, Nacionalnoi spilki krayeznavciv Ukraini, 148-153
Gardeła L. 2017. Bad Death in the Early Middle Ages. Atypical Burials form Poland in a Comparative Perspective (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 36), Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii URz.
Gardeła L. and Duma P. 2013. Untimely death. Atypical Burials of Children in Early and Late Medieval Poland, World Archaeology 45(2), 314-332
Gardeła L. and Kajkowski K. 2013. Vampires, Criminals or Slaves? Reinterpreting «Deviant Burials» in Early Medieval Poland, World Archaeology 45(4), 107-126
Goncharov V. K. 1950. Raykoveckoe gorodishche, Kiev: Izdatelstvo Akademii Nauk Ukrainskoj SSR
Gregoricka L. A., Betsinger T. K., Scott A. B. and Polcyn M. 2014. Apotropaic Practices and the Undead: A Biogeochemical Assessment of Deviant Burials in Post-Medieval Poland, PLOS ONE 9(11): e113564, [https://doi.org/10.1371/journal.pone.0113564]
Gustawicz B. 1882. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Część druga: Rośliny, Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 6, 201-317
Immacolata Macioti M. 2006. Mity i magie ziół, przeł. I. Kania, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas
Indycka A. 2000. Z badań nad cmentarzyskami gieckiego kompleksu osadniczego, Studia Lednickie 6, 69-90
Jagla J. 2011. Podniebny ogród – treści ikonograficzne motywów floralnych w polichromii sklepienia kościoła pw. św. Michała w Bambergu. In A. S. Czyż, J. Nowiński and M. Wiraszka (eds.), Architektura znaczeń: studia ofiarowane prof. Zbigniewowi Bani w 65. rocznicę urodzin i 40-lecie pracy dydaktycznej, Warszawa: Instytut Historii Sztuki UKSW, 402-413
Jaguś I. 2002. Lecznictwo ludowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, Kielce
Jostowa W. 1983. Zwyczaje pogrzebowe ludności polskiej Orawy, Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie 8, 105-118
Józefów-Czerwińska B. 2017. Zabobonem nazwano… O wierzeniach, wartościach i dawnych przekonaniach mieszkańców w ich związkach z przeszłością, Warszawa: Wydawnictwo Trzecia Strona
Kardaś A. 2007. Rośliny i ich symbolika w polskich obrzędach i obyczajach religijno-ludowych (wybór). In J. Marecki and L. Rotter (eds.), Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT, 73-84
Kibort J. 1899. Wierzenia ludowe w okolicach Krzywicz, w powiecie Wilejskim, Wisła 13, 321-336, 389-408
Klepacki P. 2007. Rośliny o działaniu odurzającym w polskiej literaturze etnobotanicznej XIX w. In B. Kuźnicka (ed.), Historia leków naturalnych 6 (Rośliny odurzające w polskiej literaturze naukowej XIX w.), Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 103-119
Knapczyk A. 2002. Sen jako metonimia śmierci w kulturze ludowej. In J. Kolbuszewski (ed.), Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – antropologia kultury – humanistyka 6, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 594-600
Kobielus S. 2006. Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów
Kolczyński J. 2003. Jeszcze raz o upiorze (wampirze) i strzygoni (strzydze), Etnografia Polska 47(1-2), 211-246
Kolosova V. B. 2009. Leksika i simvolika slavyanskoy narodnoy botaniki. Etnolingvisticheskiy aspekt, Moskva: Indrik
Kolosova V. B. 2011. Demonologiya v slavyanskoy etnobotanike. In A. V. Gura (ed.), Slavyanskiy i balkanskiy folklor, Vinograde. K yubileyu Lyudmily Nikolaevny Vinogradovo, Moskva: Indrik, 89-98
Kopaliński W. 2012. Słownik symboli, Warszawa: Rytm
Kopeć J. J. 1998. Błogosławieństwo ziół i kwiatów na uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Roczniki Teologiczne 45(8), 393-401
Kosiek T. 2011. Praktyki i wierzenia związane ze śmiercią na Łemkowszczyźnie w XIX i na początku XX wieku w świetle źródeł etnograficznych. In J. Starzyński and B. Tarasiewicz (eds.), Łemkowie – wczoraj, dziś, jutro..., Legnica: Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera”, 213-228
Kosiek T. 2012. Śmierć na Łemkowynie, Skarby podkarpackie 3(34), 31-33
Kość K. 2004. „Śmierć drzwiami życia”. O śmierci i umieraniu jako metaforach życia w polskiej kulturze ludowej, Literatura Ludowa 48(3), 3-27
Kowalski P. 1998. Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN
Koźluk M. 2013. Mak hieroglifem zapomnienia, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica 8, 19-36
Krist J. 1985. Pohřební obyčeje na Kyjovsku. In V. Frolec (ed.), Čas života. Rodinné a společenské svátky v životě člověka, Brno: Blok, 174-180
Krivenko A. 2015. Obraz vidmi u kupalskikh poviryakh Volinyan, Narodnoznavchi zoshiti 2, 463-475
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J. and Klepacki P. 2016. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Kukharenko S. 2011. Traditional Ukrainian Folk Beliefs about Death and the Afterlife (1), Folklorica 16, 65-86
Kukier R. 1965. Ludowe obrzędy i zwyczaje pogrzebowe na ziemi lubawskiej, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 3, 431-449
Kukier R. 1967. Ludowe zwyczaje, wierzenia i obrzędy pogrzebowe mieszkańców pogranicza Powiśla Lubelsko-Podlaskiego, Studia i Materiały Lubelskie. Etnografia 2, 181-222
Kurasiński T. and Skóra K. 2012. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Lubieniu, pow. Piotrkowski, Łódź: Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami IAE PAN
Kurasiński T. and Skóra K. 2013. A będziecie jedli owoce ze swej winorośli… O szczątkach roślinnych z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Radomiu, stan. 4. In J. Kolenda, A. Mierzwiński, S. Moździoch and L. Żygadło (eds.), Z badań nad kulturą społeczeństw pradziejowych i wczesnośredniowiecznych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogusławowi Gedidze, w osiemdziesiątą rocznicę urodzin przez przyjaciół, kolegów i uczniów, Wrocław: Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza IAE PAN, 637-648
Kurasiński T. and Skóra K. 2016. Cmentarzysko w Radomiu, stanowisko 4 (= Przestrzeń osadnicza wczesnośredniowiecznego Radomia 1), Łódź: Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami IAE PAN
Kuźnicka B. 1992. Znaczenie roślin halucynogennych w polskich tradycjach kulturowych. Zarys problematyki, Analecta. Studia i Materiały do Dziejów Nauki Polskiej 1, 111-122
Lach K. 2000. Wierzenia, zwyczaje i obrzędy. Folklor pogranicza polsko-czeskiego, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Lecouteux C. 2007. Tajemnicza historia wampirów, Warszawa: Bellona
Lehr U. 1995. Magia czasu śmierci, Zeszyty Interwencji Kryzysowej 5, 25-38
Lepówna B. 1981. Materialne przejawy wierzeń ludności Gdańska w X-XIII w., Pomorania Antiqua 10, 169-199
Lityńska-Zając M. 2005. Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Kraków: IAE PAN w Warszawie
Lityńska-Zając M. and Nalepka D. 2008. Średniowieczny świat roślin i pożywienie w świetle źródeł paleobotanicznych. In S. Suchodolski (ed.), Źródła historyczne wydobywane z ziemi, Wrocław: Wydawnictwo Chronicon, 79-92
Łeńska-Bąk K. 2004. Pokarmy obrzędowe w religijności ludowej. Kilka słów o maku, zbożu i każdym innym drobiazgu. In R. Pierskała and T. Smolińska (eds.), Pobożność ludowa w życiu liturgiczno-religijnym i w kulturze, Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, 187-198
Łeńska-Bąk K. 2010. O pokarmach, smakach i utraconych znaczeniach. Historia kultura sub speciae culinaria, Opole: Wydawnictwo UO
Łysiak W. 1996. Tropami zatartych śladów. Osobliwości dawnego folkloru Pomorza Zachodniego. In H. Rybicki (ed.), IV Konferencja kaszubsko-słowińska. Materiały z konferencji Ustka – Słupsk – Bytów 24 VI-26 VI 1996 r., Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, 153-170
Łysiak W. 2000. Zaklinanie śmierci. Śmierć i pokuta w dawnym Księstwie Pomorskim, Poznań: Wydawnictwo Eco
Majewski E. and Jarecki W. 1903. Bydło w mowie, pojęciach i praktykach ludu polskiego, Wisła 17, 313-348
Marzell H. 1934-1935. Mohn (Schalfmohn; Papaver somniferum). In E. Hoffmann-Krayer and H. Bächtold-Stäubli (eds.), Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens 6, Berlin, Leipzig: Walter der Gruyter & Co., 450-452
Matczak M. D. 2014. Tak zwane pochówki antywampiryczne a zagadnienie zmian patologicznych. Próba reinterpretacji. In J. Wrzesiński and W. Dzieduszycki (eds.), Królowie i biskupi, rycerze i chłopi – identyfikacja zmarłych (= Funeralia Lednickie 16), Poznań: SNAP Oddział w Poznaniu, 437-457
Matus I. 2011. Zwyczaje pogrzebowe na północnym Podlasiu. In F. Czyżewski, A. Dudek-Szumigaj and L. Frolak (eds.), Nekropolie jako znak kultury pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 159-174
Michniewicz M. 2000. Omówienie wyników analizy botanicznej drewna z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego w Dziekanowicach stan. 22, gm. Łubowo, woj. wielkopolskie, ze szczególnym uwzględnieniem grobu 17/98, Studia Lednickie 6, 225-230
Michniewicz M. 2012. Uwagi botanika o resztkach roślinnych z grobów z cmentarzyska w Lubieniu, pow. piotrkowski. In T. Kurasiński and K. Skóra, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Lubieniu, pow. Piotrkowski, Łódź: Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami IAE PAN, 333-338
Miśkiewicz M. 1969. Wczesnośredniowieczny obrządek pogrzebowy na płaskich cmentarzyskach szkieletowych w Polsce, Materiały Wczesnośredniowieczne 6, 241-301
Mjartan J. 1953. Vampírske povery v Zemplíne. Slovenský národopis 1, 107-134
Moszyński K. 1928. Polesie wschodnie. Materjały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu mozyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego
Moszyński K. 1967. Kultura ludowa Słowian 2 (Kultura duchowa 1), Warszawa: Książka i Wiedza
Motyka M. and Marcinkowski J. T. 2014. Dlaczego zażywali środki psychoaktywne? Cz. I. Rola i znaczenie środków psychoaktywnych w kulturze: od Pradziejów do początku XX wieku, Problemy Higieny i Epidemiologii 95 (2), 223-233
Mowszowicz J. 1982. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne
Mowszowicz J. 1986. Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Przewodnik do oznaczania, wyd. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne
Nadmorski Dr. [Łęgowski J.]. 1892. Kaszuby i Kociewie. Język, zwyczaje, przesądy, podania, zagadki i pieśni ludowe, Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego
Navrátilová A. 1996. „Nečistí zemřelí” v posmrtných a pohřebních obřadech českého lidu, Český lid 83(1), 21-31
Navrátilová A. 2004. Narození a smrt v české lidové kultuře, Praha: Vyšehrad
Navrátilová A. 2005. Revenantsví v české lidové tradici jako obraz cizího, nepřatelského světa, Studia Mythologica Slavica 8, 115-136
Niebrzegowska S. 2000. Przestrach od przestrachu. Rośliny w ludowych przekazach ustnych, Lublin: Wydawnictwo UMCS
Nowakowska J. and Weigl M. 2003. Śmierć a codzienność. Obrzęd pogrzebowy na Żytomierszczyźnie. In Ł. Smyrski and M. Zowczak (eds.), Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne, Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, Wydawnictwo DiG, 273-282
Nowiński M. 1983. Dzieje upraw i roślin leczniczych, wyd. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne
Novikov Yu. A. 2005. Po zavetam stariny. Mifologicheskie skazaniya, zagovory, poverya, bytovaya magiya staroobryadcev Litvy, Sankt-Peterburg: Tropa Troyanova
Ochrymowicz J. 1900. Pojęcia ludowe o niektórych ziołach, Wisła 14, 332-338
Ogrodowska B. 2001. Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, wyd. 2, Warszawa: Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów
Osiński Z. 2003. Zabobon, przesąd, diabły, czarownice i wilkołaki w pamiętnikach polskich z XVI i XVII wieku, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, sectio F Historia 58, 59-72
Ossadnik H. 1993. Elementy kultury duchowej zachodniej Bojkowszczyzny. Obrzędy pogrzebowe, wiara w życie pozagrobowe, złe duchy, upiory i czarownice, Płaj 6, 108-114
Ossadnik H. 2001. Zwyczaje pogrzebowe doliny Osławy, Osławicy i Kalniczki, Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku 35, 109-139
Ossendowski F. A. 1934. Polesie, Poznań: Wydawnictwo Polskie
Paluch A. 1988. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej, Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Paluch A. 1989. Zerwij ziele z dziewięciu miedz…”. Ziołolecznictwo ludowe w Polsce w XIX i początku XX wieku, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Pawlak E. and Pawlak P. 2007. Badania archeologiczne na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku „szkieletowym” z Poznania-Śródki (Rynek Śródce 4), Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne 8, 63-93
Pawlak L. 2014. Zwyczaje i obrzędy pogrzebowe regionu Podlasia, Literatura Ludowa 58(4-5), 25-37
Pawlak P. 1998. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko „szkieletowe” w Poznaniu-Śródce w świetle badań w 1994 roku, Slavia Antiqua 39, 215-282
Pełka L. J. 1987. Polska demonologia ludowa, Warszawa: Iskry
Perszon J. 1999. Na brzegu życia i śmierci. Zwyczaje, obrzędy oraz wierzenia pogrzebowe i zaduszkowe na Kaszubach, Pelplin: Towarzystwo Naukowe KUL
Petrycka A. 2003. „Umrzeć w wianku”. Próba interpretacji nowożytnych pochówków z wiankami, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 51(1), 17-26
Piątkowska L. 1894. Lecznictwo ludowe w okolicach Sieradza, Wisła 8, 135-143
Pińska K. 2010. Rola badań archeobotanicznych. W poszukiwaniu śladów pożywienia roślinnego w obrzędach i rytuałach magicznych na terenie średniowiecznej Słowiańszczyzny. In R. Stolična and A. Drożdż (eds.), Historie kuchenne. Rola i znaczenie pożywienia w kulturze (= Bibliotheca Ethnologiae Europeae Centralis 2), Cieszyn, Katowice, Brno: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 145-159
Piotrowicz S. 1907. Znachorka i wróżka Jewdokia Bojczuk. Materyały folklorystyczne ze wsi Bortnik na Pokuciu, Lud 13, 118-129, 216-232
Piwowarczyk D. 1988. Święto Matki Bożej Zielnej w polskich obrzędach i wierzeniach ludowych. In H. Zimoń (ed.), Z badań nad religią i religijnością ludową, Warszawa: Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów, 132-148
Podbielkowski Z. 1989. Słownik roślin użytkowych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne
Pokropek A. 1993. Sen – brat śmierci, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa 47(3-4), 110-112
Pol W. 1966. Prace z etnografii północnych stoków Karpat (= Archiwum Etnograficzne 29), Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Polcyn M. 1993. Żyto z wczesnośredniowiecznego naczynia znalezionego na Ostrowie Lednickim, gm. Łubowo, woj. poznańskie, stan. 2, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne 2, 255-262
Profantová Z. 2011. Sen a cesta posledná. Naratívna každodennost’ podvedomia. In J. Adamowski and K. Smyk (eds.), Droga w języku i kulturze. Analizy antropologiczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 81-92
Ralston W. R. S. 1872. The Songs of the Russian people as illustrative of slavonic mythology and russian social life, London: Ellis & Green
Reinfuss S. 1984. O łemkowskich worożkach, baczach i czarownikach, Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku 28, 23-35
Rohde Sloth P., Lund Hansen U. and Karg S. 2012. Viking Age garden plants from southern Scandinavia – diversity, taphonomy and cultural aspects, Danish Journal of Archaeology 1(1), 2012, 27-38
Rostafiński J. and Seidl O. 1965. Przewodnik do oznaczania roślin, wyd. 18, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne
Rotter L. 2007. Symbolika kwiatów i ziół. In J. Marecki and L. Rotter (eds.), Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT, 147-158
Rutkowski L. 2018. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo PWN
Sawicka I. 2007. Chrześcijan obrządku wschodniego stosunek do śmierci. In M. Lubańska (ed.), Religijność chrześcijan obrządku wschodniego na pograniczu polsko-ukraińskim, Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, Wydawnictwo DiG, 95-109
Sedakova O. A. 2004. Poetika obryada. Pogrebalnaya obryadnost vostochnykh i yuzhnykh slavyan, Moskva: Indrik
Seefried-Gulkowski E. 1911. Von einem unbekannten Volke in Deutschland. Ein Beitrag zur Volksund Landeskunde der Kaschubei, Berlin: Deutsche Landbuchhandlung G.m.b.H.
Serebryakova O. 2004. Mak v zhitti, obryadovosti ta folklori ukrainciv. Narodoznavchi zoshiti 1-2, 67-72
Serkowska D. 2003. Kontakty świata żywych ze światem zmarłych we wspólnocie wielowyznaniowej. In Ł. Smyrski and M. Zowczak (eds.), Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne, Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, Wydawnictwo DiG, 189-203
Siarkowski W. 1892. Mak, Wisła 6, 228-230
Sienkiewicz J. and Wasila J. 2010. Demonologia pogranicza kultur w Polsce północno-wschodniej, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Simonides D. 1988. Od kolebki do grobu. Śląskie wierzenia, zwyczaje i obrzędy rodzinne w XIX wieku, Opole: Instytut Śląski w Opolu
Skóra K. and Kurasiński T. 2009. Od ziarnka do ziarnka.... O przydatności analiz archeobotanicznych w badaniach nad wczesnośredniowieczną obrzędowością pogrzebową (na przykładzie cmentarzyska w Lubieniu). In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Metody. Źródła. Dokumentacja (= Funeralia Lednickie 11), Poznań: SNAP Oddział w Poznaniu, 301-308
Smykowska E. 2006. Zwyczaje i obrzędy prawosławne. Mały słownik, Warszawa: Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów
Sobotka P. 1879. Rostlinstvo a jeho význam v národních písních, pověstech, bájích, obřadech a pověrách slovanských. Příspěvek k slovanské symbolice, Praha: Matice české
Stanaszek Ł. M. 1998. Praktyki antywampiryczne w XI wieku stosowane na terenie cmentarzyska szkieletowego na Wzgórzu Świętojakubskim w Sandomierzu, Biuletyn Antropologiczny 2, 18-31
Stanaszek Ł. M. 2007. Znaczenie cech morfofunkcjonalnych osobnika dla sposobu jego pochówku na przykładzie tzw. pochówków antywampirycznych. In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Środowisko pośmiertne człowieka (= Funeralia Lednickie 9), Poznań: SNAP Oddział w Poznaniu, 283-289
Stanaszek Ł. M. 2016. Wampiry w średniowiecznej Polsce, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury
Strzetelska-Grynberowa Z. 1899. Staromiejskie. Ziemia i ludność, Lwów: Muzeum im. Dzieduszyckich
Sudnik T. M. and Civyan T. V. 1981. Mak v rastitelnom kode okhovnogo mifa (balto balcanica). In V. V. Ivanov (ed.), Balto-slavyanskie issledovaniya 1980, Moskva: Nauka, 300-317
Szcześniak K. 2008. Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, Gdańsk: Wydawnictwo UG
Sznajderman M. 1994. Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper
Szot-Radziszewska E. 2005. Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie, Warszawa: Wydawnictwo Trio
Szot-Radziszewska E. 2007a. Lecznictwo ludowe Ukraińców na przełomie XIX i XX wieku, Analecta. Studia i Materiały do Dziejów Nauki Polskiej 16(1-2), 69-107
Szot-Radziszewska E. 2007b. Stosowanie roślin o właściwościach odurzających w polskiej tradycji ludowej w XIX i XX wieku. In B. Kuźnicka (ed.), Historia leków naturalnych 6: Rośliny odurzające w polskiej literaturze naukowej XIX w., Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 83-102
Szymanderska H. 2003. Polskie tradycje świąteczne, Warszawa: Świat Książki
Tolstaya S. M. 2001. Polesskie poverya o khodyachikh pokoynikakh. In A. A. Plotnikova (ed.), Vostochnoslavyanskiy etnolingvisticheskiy sbornik. Issledovaniya i materialy, Moskva: Indrik, 151-205
Trojanowska A. 2008. Święci i zioła w wierzeniach i praktykach polskiej wsi. In A. Zemanek and B. Zemanek (eds.), Przyroda – Nauka – Kultura 2 (W poszukiwaniu jedności nauki i sztuki), Kraków: Ogród Botaniczny – Instytut Botaniki UJ, 311-322
Turek K. 1993. Ludowe zwyczaje, obrzędy i pieśni pogrzebowe na Górnym Śląsku, Katowice: Uniwersytet Śląski
Tuszewicki M. 2015. Żaba pod językiem. Medycyna ludowa Medycyna ludowa Żydów aszkenazyjskich przełomu XIX i XX wieku, Kraków, Budapeszt: Wydawnictwo Austeria
Twarowska E. 1983. Zdobywanie pożywienia (zbieractwo wczesnośredniowieczne w Polsce). In J. K. Kozłowski and S. K. Kozłowski (eds.), Człowiek i środowisko w pradziejach, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 218-231
Tymochowicz M. 2005. Zaopatrywanie na śmierć (na przykładzie badań z obszaru woj. lubelskiego), Okolice 3-4, 100-112
Tymochowicz M. 2016. Pieczywo obrzędowe na Lubelszczyźnie i jego współczesne uwarunkowania, Łódzkie Studia Etnograficzne 55, 80-98
Usacheva V. V. 2004a. Mak. In N. I. Tolstoy (ed.), Slavyanskie drevnosti. Etnolingvicheskiy slovar 3, Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniya, 170-174
Usacheva V. V. 2004b. Len. In N. I. Tolstoy (ed.), Slavyanskie drevnosti. Etnolingvicheskiy slovar 3, Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniya, 91-96
Usacheva V. V. 2004c. Oves. In N. I. Tolstoy (ed.), Slavyanskie drevnosti. Etnolingvicheskiy slovar 3, Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniya, 489-493
Usacheva V. V. 2009a. Proso. In. N. I. Tolstoy (ed.), Slavyanskie drevnosti. Etnolingvicheskiy slovar 4, Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniya, 300-304
Usacheva V. V. 2009b. Pshenica. In. N. I. Tolstoy (ed.), Slavyanskie drevnosti. Etnolingvicheskiy slovar 4, Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniya, 373-377
Uzenyova E. S. 2011. Zaprety i predpisanya v tradicionnoy kulture Zakarpatya (s. Kolochava Mezhgorskogo r-na Zakarpatskoy oblasti). In A. V. Gura (ed.), Slavyanskiy i balkanskiy folklor, Vinograde. K yubileyu Lyudmily Nikolaevny Vinogradovoy, Moskva: Indrik, 290-298
Vinogradova L. N. 1993. Chtoby pokoynik „ne khodil”: kompleks mer v sostave pogrebalnogo obryada. In A. V. Chernecov (ed.), Konferencja Istoki russkoy kultury, Moskva: Institut arkheologii RAN, Institut slavyanovedeniya i balkanistiki RAN, 39-42
Vojtovich N. 2015. Narodna demonologiya Boykivshchini, Lviv: SPOLOM
Wachcińska O. 2013. Samobójstwo w kulturze ludowej w świetle przekazów folklorystycznych i etnograficznych, Literatura Ludowa 57 (6), 3-13
Walęciuk-Dejneka B. 2003. „Dialog z duchami” – mediacyjna funkcja chleba w tradycyjnej obrzędowości dziadów. In W. Książek-Bryłowa and H. Duda (eds.), Język polski. Współczesność – historia 4, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 343-354
Wojciechowska B. 2000. Od godów do świętej Łucji. Obrzędy doroczne w Polsce późnego średniowiecza, Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. J. Kochanowskiego
Wojciechowska B. 2014. Pamięć zmarłych w obrzędowości dorocznej polskiego średniowiecza, Saeculum Christianum 21, 42-50
Wrzesińska A. 2000. Wczesnośredniowieczny pochówek szkieletowy z grobu 17/98 z Dziekanowic, stanowisko 22, gm. Łubowo, woj. Wielkopolskie, Studia Lednickie 6, 179-184
Wrzesińska A. and Wrzesiński J. 1999. Wykorzystanie analiz gatunkowych drewna z grobów wczesnośredniowiecznych (przykład Dziekanowic, stanowisko 22). In L. Babiński (ed.), Drewno archeologiczne. Badania i konserwacja. Sympozjum Biskupin-Wenecja, 22-24 czerwca 1999, Biskupin: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Muzeum w Biskupinie, 237-245
Wrzesińska A. and Wrzesiński J. 2000. Grób z misą brązową z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach, stan. 22, gm. Łubowo, byłe woj. Poznańskie, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne 5, 273-276
Wrzesiński J. 2000. Misa brązowa z cmentarzyska w Dziekanowicach – próba interpretacji, Studia Lednickie 6, 185-201
Wyrwa A. M. 2008. Zabobony, „wampiry” i remedia antywampiryczne. Przyczynek do poznania zachowań funeralnych. In J. Wrzesiński (ed.), Czarownice (= Funeralia Lednickie 2), Poznań: SNAP Oddział w Poznaniu, 43-66
Zadrożyńska A. 2000. Światy, zaświaty. O tradycji świętowania w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl
Zadrożyńska A. and Braun K. 2003. Zielnik świętowań polskich, Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl
Zemanek A., Zemanek B., Klepacki P. and Madeja J. 2009. The poppy (Papaver) in old Polish botanical literature and culture. In J. P. Morel and A. M. Mercuri (eds.), Plants and Culture: seeds of the cultural heritage of Europe, Bari: Centro Europeo per i Beni Culturali Ravello, 217-226
Zoll-Adamikowa H. 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski 2 (Analiza), Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN
Zyablyuk N. 2000. Mak u viruvannyakh, obryadakh i zvichayakh Ukrainciv. In L. Orel (ed.), Ukrainska rodina. Rodinniy i gromadskiy pobut, Kiiv: Vidavnictvo im. O. Teligi, 355-369
Żuraw B., Haratym W., Tietze M. and Weryszko-Chmielewska E. 2014. Rośliny dziko rosnące o właściwościach toksycznych, Alergoprofil 10(1), 19-27
Żurek E. 2012-2013. Wpływ obrzędów grzebalnych na pośmiertny spokój duszy oraz ludowe wierzenia demonologiczne, Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego 25/26, 329-341
Żydok P. 2004. Wczesnośredniowieczne pochówki antywampiryczne. In Z. Kobyliński (ed.), Hereditatem cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, Warszawa: Wydział Nauk Społecznych UKSW, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Instytut Archeologii UW, 38-66
0081-3834 ; doi:10.23858/SA70.2018.009
Source:IAiE PAN, call no. P 244 ; IAiE PAN, call no. P 245 ; IAiE PAN, call no. P 243 ; click here to follow the link
Language: Rights:Creative Commons Attribution BY-SA 3.0 PL license
Terms of use:Copyright-protected material. [CC BY-SA 3.0 PL] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY-SA 3.0 PL license, full text available at: ; -
Digitizing institution:Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences
Original in:Library of the Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences
Projects co-financed by:Operational Program Digital Poland, 2014-2020, Measure 2.3: Digital accessibility and usefulness of public sector information; funds from the European Regional Development Fund and national co-financing from the state budget. ; European Union. European Regional Development Fund
Access: