Odradzanie wsi? Przemiany ludnościowo-osadnicze na ziemi kłodzkiej w okresie powojennym = Rural revival? Changes in population and settlement pattern of the Kłodzko region in the post-war period

Latocha, Agnieszka

doi:1642-4689

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Odradzanie wsi? Przemiany ludnościowo-osadnicze na ziemi kłodzkiej w okresie powojennym = Rural revival? Changes in population and settlement pattern of the Kłodzko region in the post-war period Latocha, Agnieszka

Object structure

Odradzanie wsi? Przemiany ludnościowo-osadnicze na ziemi kłodzkiej w okresie powojennym = Rural revival? Changes in population and settlement pattern of the Kłodzko region in the post-war period

Studia Obszarów Wiejskich = Rural Studies, t. 48

depopulation ; rural revival ; settlement network ; touristic infrastructure ; spatial and functional transformation ; suburbanization ; Kłodzko region

The aim of the study was to assess the changes of population and settlement pattern, which occurred in the Kłodzko region in the post-war period. Particular attention was paid to villages that have been severely depopulated or vanished – the research question was whether the processes that are taking place in such places today can be described as rural revival. The analysis was based on statistical data from pre- and post-war censuses, pre-war and contemporary cartographic materials and data on annual permits issued for single-family housing development. Fieldwork has also been carried out, including inventory and interviews. In the post-war period polarization of population-settlement processes took place. In the periphery there was depopulation and degradation of buildings, while in the center of the region and around the cities an increase in new buildings was observed, which intensified after 1989. Repair and modernization of old buildings have also become common since that time. In most of the vanished and heavily depopulated villages, some social and economic movements have taken place in recent years. The article presents typology of processes currently observed in these areas. This allows to conclude that in the spatial-landscape dimension one may ascertain revival of some villages in the context of appearing new buildings and residents or renovations of old farmsteads. However, the type and function of the new developments and their layout often do not refer to the old structure and function of the village, thus they do not represent the literal revival of the previous functional-spatial system. Some depopulated villages also have important cultural and social functions.

1. Bański J., Stola W., 2002, Przemiany struktury przestrzennej i funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce, Studia Obszarów Wiejskich, 3, IGiPZ PAN, Warszawa.
2. Bański J., Wesołowska M., 2010, Transformations in housing construction in rural areas of Poland's Lublin region – Influence on the spatial settlement structure and landscape aesthetics, Landscape and Urban Planning, 94, s. 116–126.
https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2009.08.005 -
3. Ciok S., 1991, Sudety. Obszar problemowy, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1236, Studia Geograficzne, 51.
4. Ciok S., 1995, Zmiany ludnościowe i osadnicze w Sudetach, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1730, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, 12, s. 51–64.
5. Czarnecki A., Heffner K., 2008, "Drugie domy" a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, Wieś i Rolnictwo, 4, s. 29–46.
6. Eberhardt P., 1989, Regiony wyludniające się w Polsce, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 148, Warszawa.
7. Fialová D., 2003, Regional differentiation of second housing transformation in Czechia, Acta Universitatis Carolinae, Geographica, 1, s. 59–65.
8. Getterowa H., 1949, Wyludnianie się powiatu bystrzyckiego za czasów niemieckich, Rocznik Kłodzki, 2, s. 122–129.
9. Heffner K., 2016, Zmiany przestrzenne na obszarach wiejskich w Polsce w okresie transformacji i po wejściu do Unii Europejskiej, [w:] K. Heffner, B. Klemens (red.), Obszary wiejskie. Wiejska przestrzeń i ludność. Aktywność społeczna i przedsiębiorczość, Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 167, s. 12–27.
10. Heffner K., Czarnecki A. (red.), 2011, Drugie domy w rozwoju obszarów wiejskich, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
11. Jerkiewicz A., Krawiec K., Zagożdżon A., 1979, Zmiany ludnościowe i osadnicze w Regionie Kłodzkim, Komitet Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 223.
12. Kajdanek K., 2012, Suburbanizacja po polsku, Wyd. Nomos, Kraków.
13. Kościk E., 1990, Osadnictwo wiejskie na ziemi kłodzkiej w latach 1945–1949, Acta Universitatis Wratislaviensis, 832, Historia, 53, s. 99–116.
14. Kościk J., 1990, Przemiany demograficzno-osadnicze na ziemi kłodzkiej w XIX w., Acta Universitatis Wratislaviensis, 832, Historia, 53, s. 85–98.
15. Kowalczyk A., 1994, Geograficzno-społeczne problemy zjawiska "drugich domów", Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
16. Latocha A., 2010, Współczesne zmiany kulturowo-przyrodnicze obszarów pogranicza na przykładzie Sudetów, Problemy Ekologii Krajobrazu, 26, s. 181–194.
17. Latocha A., 2013, Wyludnione wsie w Sudetach. I co dalej?, Przegląd Geograficzny, 85, 3, s. 323–346.
18. Latocha A., 2015, Zmiany ludnościowo-osadnicze na Ziemi Kłodzkiej w ostatnich 150 latach – problemy metodyczne, [w:] R. Gładkiewicz, O. Felcman, Historyczne i współczesne problemy Ziemi Kłodzkiej. Studia i materiały, cz. I, wyd. ARGI, Wrocław-Kłodzko-Praga, s. 81–96.
19. Mika M., 1997, Drugie domy w Beskidzie Śląskim, Turyzm, 7, 1, s. 25–42.
20. Mika M., Faracik R., 2008, Second homes as a factor of the transformation of rural areas in the Polish Carpathians, Folia Geographica, 12, s. 245–255.
21. Miszewska B., 1989, Zmiany zaludnienia Sudetów w okresie powojennym, Czasopismo Geograficzne, 60, 2, s. 135–145.
22. Niedźwiecka-Filipiak I., Kuriata Z., 2010, Architektura krajobrazu w Programie Odnowy Wsi Opolskiej, Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego, Wrocław.
23. Plewniak W., 1978, Zmiany w środowisku geograficznym doliny Dzikiej Orlicy w Górach Bystrzyckich wywołane wyludnianiem wsi, Acta Universitatis Wratislaviensis, 324, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, 2, s. 97–109.
24. Rosner A., 2012, Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Wiejskie obszary zmniejszające zaludnienie i koncentrujące ludność wiejską, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
25. Salwicka B., 1978, Zmiany w zaludnieniu i użytkowaniu ziem wsi górskich Masywu Śnieżnika w strefie granicy rolno-leśnej, Acta Universitatis Wratislaviensis, 324, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, 2, s. 71–87.
26. Salwicka B., 1983, Zmiany w zaludnieniu i użytkowaniu gruntów wsi górskich na wybranych obszarach przygranicznych Sudetów Kłodzkich, Acta Universitatis Wratislaviensis, 506, Studia Geograficzne, 32, s. 23–30.
27. Staffa M. (red.), 1993, Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 16, Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa.
28. Staffa M. (red.), 1996, Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 13, Góry Stołowe, Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa.
29. Szmytkie R., 2015, Wiejska baza noclegowa powiatu kłodzkiego, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, 15, 2, s. 245–260.
30. Szmytkie R., Tomczak P., 2015, Współczesne tendencje zmian ludnościowych i funkcjonalnych na obszarach wiejskich Ziemi Kłodzkiej, Studia Obszarów Wiejskich, 37, s. 181–194.
https://doi.org/10.7163/SOW.37.11 -
31. Szmytkie R., Tomczak P., 2017, Revival of rural settlements in Kłodzko land, Geographia Polonica, 90, 3, s. 319-333.
https://doi.org/10.7163/GPol.0097 -
32. Vágner J., Müller D.K., Fialová D., 2011, Second home tourism in light of the historical-political and socio-geographical development of Czechia and Sweden, Geografie, 116, 2, s. 191–210.
33. Wesołowska M., 2006, Rozwój budownictwa mieszkaniowego a przemiany przestrzenne wsi województwa lubelskiego, Studia Obszarów Wiejskich, 10, IGiPZ PAN, Warszawa.
34. Wesołowska M., 2016, Depopulacja wsi – szansa czy zagrożenie dla przestrzeni wiejskiej?, Studia KPZK, 167, s. 250–273.
35. Wilczyński R., 2000, Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce – doświadczenia województwa opolskiego, Poznań.
36. Wilczyński R., 2008, Programy odnowy wsi w Polsce, [w:] J. Wilkin., I. Nurzyńska (red.), Polska wieś 2008. Raport o stanie wsi, Warszawa, s. 99–116.
37. Zagożdżon A., 1988, Kilka uwag o obszarach problemowych, Biuletyn KPZK, 138, Gospodarka przestrzenna, region, lokalność, s. 137–147.
38. Zagożdżon A., 1990, Wybrane problemy ludnościowe Sudetów na tle rozwoju regionalnego, Studia KPZK PAN, 96, s. 95–111.