Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu wielkości zachmurzenia ogólnego na Spitsbergenie (1983-2013) = The role of atmospheric circulation in shaping total cloudiness over Spitsbergen (1983-2013)

Lipiński, Oskar; Łupikasza, Ewa

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu wielkości zachmurzenia ogólnego na Spitsbergenie (1983-2013) = The role of atmospheric circulation in shaping total cloudiness over Spitsbergen (1983-2013) Lipiński, OskarŁupikasza, Ewa

Object structure

Przegląd Geograficzny T. 88 z. 3 (2016)

Lipiński, Oskar ; Łupikasza, Ewa

wielkość zachmurzenia ; cyrkulacja atmosferyczna ; Spitsbergen ; Arktyka

W pracy omówiono wielkość zachmurzenia w relacji z typami cyrkulacji atmosfery dla wybranych stacji meteorologicznych na Spitsbergenie. Materiał badawczy stanowiły średnie dobowe wartości zachmurzenia z trzech stacji meteorologicznych: Ny-Ålesund, Svalbard Lufthavn i Hornsund. Analiza objęła 31-letni okres obserwacji (1983-2013). Obliczono średnie, maksymalne oraz minimalne wielkości zachmurzenia w poszczególnych typach cyrkulacji. Uwzględniono również dni o charakterystycznym zachmurzeniu (bezchmurne, pogodne, pochmurne oraz z całkowitym zachmurzeniem) i zbadano prawdopodobieństwo warunkowe ich wystąpienia. Przeprowadzona analiza wykazała, że w kształtowaniu wielkości zachmurzenia na Spitsbergenie ważną rolę odgrywa nie tylko charakter układu, ale przede wszystkim kierunek adwekcji mas powietrza. Pomimo niewielkich odległości dzielących rozpatrywane stacje, badany obszar cechuje się znacznym zróżnicowaniem wielkości zachmurzenia i liczby dni charakterystycznych w ciągu roku oraz w zdefiniowanych sezonach.

1. Adamczyk R., Ustrnul Z., 2008, Uwarunkowania cyrkulacyjne zachmurzenia ogólnego w strefie polarnej Europy, Problemy Klimatologii Polarnej, 18, s. 79-86.
2. Araźny A., 2003, Przebieg roczny wilgotności względnej w Arktyce Norweskiej w okresie 1971-2000, Problemy Klimatologii Polarnej, 13, s. 107-115.
3. Araźny A., 2008, Bioklimat Arktyki Norweskiej i jego zmienność w okresie 1971-2000, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
4. Bednorz E., Kaczmarek D., Dulik P., 2016, Atmospheric conditions governing anomalies of the summer and winter cloudiness in Spitsbergen, Theoretical and Applied Climatology, 123, s. 1-10.
5. Beesley J.A., Mortiz R.E., 1999, Toward an explanation of the annual cycle of cloudiness over the Arctic Ocean, Journal of Climate, 12, s. 395-415.
6. Brümmer B., Thiemann S., Kirchgäbner A., 2000, A cyclone statistics for the Arctic based on European Centre re-analysis data, Meteorology and Atmospheric Physics, 75, s. 233-250.
7. Curry J.A., Rossow W.B., Randall D., Schramm J.L., 1996, Overview of Arctic cloud and radiation characteristics, Journal of Climate, 9, s. 1731-1764.
8. Eastman R., Warren S.G., 2010, Interannual variations of arctic cloud types in relation to sea ice, Journal of Climate, 23, 15, s. 4216-4232.
9. http://eklima.met.no/
10. http://hornsund.igf.edu.pl/hornsund.old/swiatlo.html
11. IMGW, 2000-2001, Roczniki Meteorologiczne Hornsund (red. M. Miętus) 1982/83-1999/2000, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział Morski, Gdynia.
12. IPCC, 2007, Climate Change 2007: The Physical Science Basis Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press.
13. Kay J.E., Gettelman A., 2009, Cloud influence on and response to seasonal Arctic sea ice loss, Journal of Geophysical Research, 114, D18204, doi:10.1029/2009JD011773.
http://dx.doi.org/10.1029/2009JD011773 -
14. Kejna M., 2012, Radiation conditions, [w:] R. Przybylak, A. Araźny, M. Kejna, R. Maszewski, Topoclimatic Diversity in Forlandsundet Region (NW Spitsbergen) in Global Warming Conditions, Nicolaus Copernicus University, Oficyna Wydawnicza Turpress, Toruń, s. 53-76.
15. Kotarba A., Widawski A., 2008, Satelitarna charakterystyka zachmurzenia ogólnego nad Svalbardem w roku 2007 w powiązaniu z cyrkulacją atmosfery, Problemy Klimatologii Polarnej, 18, s. 127-140.
16. Kryza M., Szymanowski M., Migała K., 2011, Zastosowanie modelu R.Sun do określenia dobowych sum promieniowania rzeczywistego na lodowcu Werenskjolda (SW Spitsbergen), Prace i Studia Geograficzne, 47, s. 435-442.
17. Liu Y., Key J.R., Francis J.A., Wang X., 2007, Possible causes of decreasing cloud cover in the Arctic winter, 1982-2000, Journal of Geophysical Research, 34, L14705, doi: 10.1029/2007GL030042.
http://dx.doi.org/10.1029/2007GL030042 -
18. Marsz A.A., 2013, Cloudiness and sunshine duration, [w:] A.A. Marsz, A. Styszyńska (red.), Climate and Climate Change in Hornsund, Svalbard, Gdynia Maritime University, Gdynia, s. 101-125.
19. Marsz A.A., Niedźwiedź T., Styszyńska A., 2013, Współczesne zmiany Klimatu Spitsbergenu jako podstawa wyznaczania zmian kraobrazowych. [w:] Z. Zwoliński, A. Kostrzewski, M. Pulina (red.), Dawne i współczesne geoekosystemy Spitsbergenu, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 391-413.
20. Matuszko D., Soroka J., 2013, Zachmurzenie Spitsbergenu, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
21. Meier W.N., Gerland S., Granskog M.A., Key J.R., Haas C., Hovelsrud G.K., Kovacs K., Makshtas A., Michel C., Perovich D., Reist J.D., van Oort B.E.H., 2011, Chapter 9: Sea ice, [w:] Snow, Water, Ice and Permafrost in the Arctic: Climate Change and the Cryosphere, Arctic Monitoring and Assessment Programme, Oslo, Norway.
22. Meteorological Conditions Hornsund, Spitsbergen 2000/2001, 2001, Publications of the Institute of Geophysics Polish Academy of Science, D-57(341), Warszawa.
23. Meteorological Conditions Hornsund, Spitsbergen 2001/2002, 2003, Publications of the Institute of Geophysics Polish Academy of Science, D-60(351), Warszawa.
24. Niedźwiedź T. (red.), 2003, Słownik meteorologiczny, Polskie Towarzystwo Geofizyczne, IMGW, Warszawa.
25. Niedźwiedź T., 2006, Główne cechy cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem (XII 1950-IX 2006), Problemy Klimatologii Polarnej, 16, s. 91-105.
26 Niedźwiedź T., 2013, Kalendarz typów cyrkulacji dla Spitsbergenu, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec (zbiór komputerowy dostępny w Katedrze Klimatologii).
27. Niedźwiedź T., 2013, The atmospheric circulation, [w:] A.A. Marsz, A. Styszyńska (red.), Climate and Climate Change in Hornsund, Svalbard, Gdynia Maritime University, Gdynia, s. 57-74.
28. Niedźwiedź T., Łupikasza E., 2015, Dynamika wskaźników cyrkulacji nad Spitsbergenem, Problemy Klimatologii Polarnej, 25, s. 153-167.
29. Niedźwiedź T., Ustrnul Z., 1989, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na kształtowanie się zachmurzenia w Hornsundzie, [w:] Dorobek i perspektywy Polskich Badań Polarnych. XVI Sympozjum Polarne, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 158-160.
30. Palm S.P., Marshak A., Yang Y., Spinhirne J., Markus T., 2010, The influence of Arctic sea ice extent on polar cloud fraction and vertical structure and implications for regional climate, Journal of Geophysics Research, 115, D21209; doi: 10.1029/2010JDO13900.
31. Polyakov I.V., Walsh J.E., Kwok R., 2012, Recent changes of Arctic multiyear sea ice coverage and the likely causes, Bulletin of the American Meteorological Society, 93, s. 145-151.
32. Przybylak R., 2003, The Climate of the Arctic, Atmospheric and Oceanographic Science Library, 26, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht-Boston-London.
33. Przybylak R., 2007, Współczesne zmiany klimatu w Arktyce, [w:] A. Styszyńska, A.A. Marsz (red.), Zmiany klimatyczne w Arktyce i Antarktyce w ostatnim pięćdziesięcioleciu XX wieku i ich implikacje środowiskowe, Akademia Morska, Gdynia, s. 93-110.
34. Przybylak R., Araźny A., Kejna M., Maszewski R., 2012, Topoclimatic Diversity in Forlandsundet Region (NW Spitsbergen) in Global Warming Conditions, Nicolaus Copernicus University, Oficyna Wydawnicza Turpress, Toruń.
35. Raatz W.E., 1981, Trends in cloudiness in the Arctic since 1920, Atmospheric Environment, 15, s. 1503-1506.
36. Schweiger A., 2004, Changes in seasonal cloud cover over the Arctic seas from satellite and surface observations, Geophysical Research Letters, 31, L12207.
http://dx.doi.org/10.1029/2004GL020067 -
37. Schweiger A.J., Key J.R., 1992, Arctic cloudiness: comparison of ISCCPC2 and NIMBUS-7 satellite-derived cloud products with a surface based climatology, Journal of Climate, 5, s. 1514-1527.
38. Soroka J., Matuszko D., 2013, Trudności w wizualnej ocenie zachmurzenia w Hornsundzie, Problemy Klimatologii Polarnej, 23, s. 147-156.
39. Stroeve J.C., Serreze M.C., Holland M.M., Kay J.E., Maslanik J., Barrett A.P., 2012, The Arctic's rapidly shrinking sea ice cover: a research synthesis, Climate Change, 110, s. 1005-1027.
http://dx.doi.org/10.1007/s10584-011-0101-1 -
40. Turner J., Gareth J.M., 2011, Climate change in the Polar Regions, Institute of Arctic and Alpine Research (INSTAAR), University of Colorado, Colorado.
http://dx.doi.org/10.1017/CBO9780511975431 -
41. Vavrus S.J., Bhatt U.S., Alexeev V.A., Factors influencing simulated changes in future arctic cloudiness, Journal of Climatology, 24, s. 4817-4830.
42. Vowinckel E., Orvig S., 1962, Relation between solar radiation income and cloud type in the Artic, Journal of Applied Meteorology, 1, s. 552-559.
43. Webber G.R., 1994, On the seasonal variation of local relationship between temperature, temperature range, sunshine and cloudiness, Theoretical and Applied Climatology, 50, 1-2, s. 15-22.