Metadata language
Odrodzenie i Reformacja w Polsce T. 59 (2015)
Creator: Contributor:Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
Publisher: Place of publishing: Date issued/created: Description: Type of object: Subject and Keywords:Górnicki, Łukasz (1527-1603) -- krytyka i interpretacja [KABA] ; Literatura klasyczna -- recepcja -- Polska [KABA] ; Renesans -- Polska [KABA] ; Stoicyzm [KABA] ; Humanizm renesansowy [KABA] ; tragedia renesansowa ; dyplomacja
Abstract:Artykuł proponuje analizę i interpretację sceny z tragedii Łukasza Górnickiego Troas (1589), będącej przekładem Troades Seneki. Porównanie z oryginałem i opis zmian wprowadzonych przez tłumacza mają na celu uchwycenie szczególnego zjawiska, jakim jest zaakcentowanie w przekładzie analogii postępowania Ulissesa z działalnością dyplomaty: od pierwszej kwestii bohatera, słowa „durae minister sortis” przetłumaczone zostały jako „ ja, co poselstwo niosę”. Analiza tego zagadnienia pokazuje zarazem, że rola Ulissesa (pertraktującego nie z przedstawicielem suwerennego państwa, ale z branką) nie może zostać utożsamiona z funkcją ambasadora, lecz łączy w sobie cechy właściwe personelowi dyplomatycznemu różnego szczebla, w tym postaci działających na krawędzi legalności. Przypisane Ulissesowi consilium umożliwia przeniknięcie tajemnicy Andromachy za pomocą obserwacji cielesnych symptomów emocji. Pozwala to Górnickiemu określić przemyślność bohatera jako „dowcip odwrócony na nice”, co stanowi – niezależne od oryginału Seneki – nawiązanie do terminologii użytej wcześniej w Dworzaninie polskim, gdzie dowcip jest odpowiednikiem ingegno. Wśród etycznych elementów mów Ulissesa wymienić należy przede wszystkim jego pragnienie przekonania Andromachy do słuszności racji Greków. Zjawisko to stanowi ramę dla wystąpienia paralelizmu z Nowym Testamentem (Łk 2, 35). Ostatnia część, poświęcona pathos, podejmuje problem nieprzystawalności roli Ulissesa do kodów dyplomacji epoki Górnickiego. Bohater nie ogranicza się do prowadzenia przemyślnych negocjacji, ale posługuje się również przemocą bezpośrednią. Podobna niespójność kreacji postaci wydaje się wpisywać problematyczną reprezentację praktyk dyplomacji w przekładzie Górnickiego w polityczne i społeczne napięcia drugiej połowy XVI w.
References:
J. Abramowska, Ład i fortuna. O tragedii renesansowej w Polsce, Wrocław 1974
G. Ammendola, Le „Troadi” di Seneca. Motivi e reminiscenze, San Marino 1971
C. Badalo-Dulong, Trente ans de diplomatie francaise en Allemagne. Louis XIV et l’electeur de Mayence (1648-1678), Paris 1956
A. M. Baertschi, Drama and Epic Narrative. The Test of Messengerspeech in Seneca’s Agamemnon, [w:] Beyond the Fifth Century. Interactions with Greek Tragedy from the Fourth Century BCE to Middle Ages, ed. by I. Gildenhard, M. Revermann, Berlin-New York 2010
M. Bajer, Problem spójności tekstu w staropolskim przekładzie tragedii. Stanisław Morsztyn i „Andromacha” z Racine’a, „Pamiętnik Literacki”, CVI,2015, 1, s. 99-128
M. Ballard, De Ciceron a Benjamin: traducteurs, traductions, reflexions, Villeneuve-d’Ascq 2007
M. Barłowska, Jerzy Ossoliński, orator polskiego baroku, Katowice 2000
J. Barret, Staged Narrative. Poetics and the Messenger in Greek Tragedy, Berkeley 2002
L. Bely, J. Beranger, A. Corvisier, Guerre et paix dans l’Europe du XVII siecle,Paris 1991
T. Bieńkowski, Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej 1450-1750. Głowne problemy i kierunki recepcji, Wrocław 1976
W. M. Calder, III, Originality in Seneca’s Troades, „Classical Philology”, LXV, 1970, 2
M. R. Carre, La folle du logis dans les prisons de l’ame. Les essais sur les theories psychologiques au XVIIe siecle, Paris 1998
A. Chojowska, Retoryka w renesansowej tragedii humanistycznej, [w:] Retorykaa tekst literacki, t. 2, red. M. Hanczakowski, J. Niedźwiedź, Kraków 2003
F. Corsaro, Andromaca, Astianatte e Ulisse nelle „Trades” di Seneca. Fra innovazionee conservazione, „Orpheus”, XII, 1991
G. Declercq, Le manteau d’Ulysse. Poetique de la ruse alethique, [w:] La Parolemasquee, sous la red. de M. H. Prat, P. Servet, Geneve 2005
H. De Lubac, Medieval exegesis, vol. 2, Edinburgh 1998
L. D’Hulst, Essais d’Histoire de la traduction. Avatars de Janus, Paris 2014
L. Dolce, Le Troiane, tragedia recitata in Venetia l’anno MDLXVI, Venetia 1593
M. Fumaroli, Les heros et orateurs. La rhetorique et dramaturgie corneliennes, Geneve 1995
R. Garnier, La Troade, tragedie, Paris 1579
E. Garver, La decouverte d’ethos chez Aristote, [w:] Ethos et pathos: le statutdu sujet rhetorique. Actes du colloque international de Saint-Denis, 19-21 juin1997, sous la red. de F. Cornilliat, R. Lockwood, Paris 2000
F. Goyet, Le sublime du „lieu commun”. L’invention rhetorique dans l’Antiquite et a la Renaissance, Paris 1996
Ł. Górnicki, Dworzanin polski, [w:] idem, Dzieła wszystkie, t. 1, przyg. d odruku R. Loewenfeld, wyd. P. Chmielowski, Warszawa 1886
Ł. Górnicki, Pisma, t. 1, oprac. R. Pollak, Warszawa 1961, PIW
T. Hampton, Fictions of Embassy. Literature and Diplomacy in Early ModernEurope, Ithaca 2009
Juste Lipse (1547-1606). Actes du Colloque de Strasbourg 1994, sous la red. de Ch. Mouchel, Paris 1996
J. Kułtuniakowa, Odprawa posłow greckich Jana Kochanowskiego wobec tragedii renesansowej, Poznań 1963, Prace Wydziału Filologicznego, Seria Filologia Polska, nr 4
A. Levi, French Moralists. The Theory of the Passion, Oxford 1964
J. Z. Lichański, Łukasz Górnicki. Sarmacki Castiglione, Warszawa 1998
R. Lowenfeld, Łukasz Górnicki, jego życie i dzieła. Przyczynek do w Polsce, Warszawa 1884
G. Mathieu-Castellani, La rhetorique des passions, Paris 2000
G. Mattingly, Renaissance Diplomacy, New York 1988
D. Menager, Diplomatie et theologie a la Renaissance, Paris 2001
S. E. Nahlik, Narodziny nowożytnej dyplomacji, Wrocław 1971
B. Noworolska, „Troas” Łukasza Górnickiego czyli tren dla Rzeczypospolitej, [w:] Łukasz Górnicki i jego czasy, red. B. Noworolska, W. Stec, Białystok 1993
K. Płachcińska, Oracje z „Odprawy posłow greckich” w świetle mow sejmowych z czasow Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki”, XCVII, 2006, 4
R. Rusnak, Seneca – Kochanowski, Kochanowski – Seneca, „Pamiętnik Literacki”, XCIX, 2008, 3
R. Rusnak, Seneca noster. Studium o dawnych przekładach tragedii Seneki Młodszego, Warszawa 2009
Le stoicisme au XVIe et eu XVIIe siecle. Le retour des philosophies antiques a L’Age classique, sous la red. de J. Langree, Caen 1994
R. Tobin, Racine and Seneca, Chapel Hill 1971
Tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku. Summa teologii 1, 75-89, tł. i kom. S. Swieżawski, Kęty 2000
Ch. V. Trinacty, Senecan Tragedy and the Reception of Augustian Poetry, Oxford 2014
R. Tuck, The Rights of War and Peace. Political Thought and the International Order from Grotius to Kant, Oxford 1999
M. G. Vida, Poeticorum libri tres, Padova 1731
H. Wisner, Dyplomacja polska w latach 1572-1648, [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 2: 1572-1795, red. Z. Wójcik, Warszawa 1982
M. Wiśniowolski, „Troades” Seneki w adaptacji, [w:] Łukasz Górnicki i jego czasy, red. B. Noworolska, W. Stec, Białystok 1993
M. Wojtkowska-Maksymik, „Gentiluomo cortigiano” i „dworzanin polski”. Dyskusja o doskonałości człowieka w „Il Libro del Cortigiano” Baldassarra Castiglionego i w „Dworzaninie polskim” Łukasza Górnickiego, Warszawa 2007
J. Wolfe, Humanism, Machinery, and Renaissance Literature, Cambridge 2004
L. Zanta, La Renaissance du stoicisme au XVIe siecle, Paris 1914
R. Żelewski, Dyplomacja polska w latach 1506-1572, [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 1: Połowa X w. – 1572, red. M. Biskup, Warszawa 1982
Z. Żygulski, Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, Warszawa 1981
Z. Żygulski, Tragedie Seneki a dramat nowożytny do końca XVIII wieku, Lwów 1939
Odrodzenie i Reformacja w Polsce
Volume: Start page: End page: Resource type: Detailed Resource Type: Format: Resource Identifier: Source:IH PAN, sygn. A.512/59 Podr. ; IH PAN, sygn. A.513/59 ; click here to follow the link
Language: Language of abstract: Rights:Prawa zastrzeżone - dostęp nieograniczony
Terms of use: Digitizing institution:Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
Original in:Biblioteka Instytutu Historii PAN
Projects co-financed by: Access: