Rola opadów nawalnych w kształtowaniu stoków i koryt w Gorcach na przykładzie zlewni potoków Jaszcze i Jamne = The role of shortlived downpours in shaping slopes and valley bottoms in the Gorce Mountains (as exemplified by the Jaszcze and Jamne catchments)

Bucała, Anna

doi:0033-2143

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Rola opadów nawalnych w kształtowaniu stoków i koryt w Gorcach na przykładzie zlewni potoków Jaszcze i Jamne = The role of shortlived downpours in shaping slopes and valley bottoms in the Gorce Mountains (as exemplified by the Jaszcze and Jamne catchments) Bucała, Anna

Object structure

Przegląd Geograficzny T. 81 z. 3 (2009)

opady nawalne ; ruchy osuwiskowe ; procesy korytowe ; Gorce

W artykule opisano rolę opadów nawalnych w przebiegu procesów stokowych i korytowych w Gorcach na przykładzie dolin potoków Jaszcze i Jamne podczas opadów w lipcu 1997 i 2008. Skutki ulew z pierwszej dekady lipca 1997 r. opisano na podstawie analizy zdjęć lotniczych, na których zarejestrowane zostały płytkie formy osuwiskowe na stokach. Natomiast w czasie badań w lipcu 2008 r. obserwowano bezpośrednio przebieg i skutki krótkotrwałych ulew, które spowodowały największe przekształcenia w korycie potoku Jamne oraz przyczyniły się do powstania na stokach kilku małych zerw zwietrzelinowych. Stwierdzono, że podczas opadów nawalnych większe zmiany zachodzą w korytach potoków niż na stokach.

1. Adamczyk B., Komornicki T., 1970, Charakterystyka gleboznawcza dolin potoków Jaszcze i Jamne, Studia Naturae, Seria A, 3, s. 102–153.
2. Cebulak E., Limanówka D., Malota A., Niedbała J., Pyrc R., Starkel L., 2008, Przebieg i skutki ulewy w dorzeczu górnego Sanu w dniu 26 lipca 2005 roku, Materiały Badawcze: Seria Meteorologia, 40, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
3. Froehlich W., 1998, Transport rumowiska i erozji koryta potoków beskidzkich podczas powodzi w lipcu 1997 roku, [w:] L. Starkel, J. Grela (red.), Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku, Wydawnictwo PAN, Kraków, s. 133–144.
4. Froehlich W., Słupik J., 1986, Rola dróg w kształtowaniu spływu i erozji w karpackich zlewniach fliszowych, Przegląd Geograficzny, 58, 1–2, s. 67–87.
5. Gerlach T., 1976, Współczesny rozwój stoków w polskich Karpatach Fliszowych, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 122, s. 25–46.
6. Gerlach T., Niemirowski M., 1968, Charakterystyka geomorfologiczna dolin Jaszcze i Jamne, [w:] A. Medwecka-Kornaś (red.), Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach, Studia Naturae, Seria A, 2, s. 11–22.
7. German K., 1998, Przebieg wezbrania powodzi 9 lipca 1997 roku w okolicach Żegociny oraz ich skutki krajobrazowe, [w:] L. Starkel, J. Grela (red.), Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku, Wydawnictwo PAN, Kraków, s. 177–184.
8. Gil E., 1994, Meteorologiczne i hydrologiczne warunki ruchów osuwiskowych, Conference Papers, IGiPZ PAN, 20, s. 89–102.
9. Gil E., 1998, Spływ wody i procesy geomorfologiczne w zlewniach fliszowych podczas gwałtownej ulewy w Szymbarku w dniu 7 czerwca 1985 roku, [w:] L. Starkel (red.), Geomorfologiczny i sedymentologiczny zapis lokalnych ulew, Dokumentacja Geograficzna, 11, Warszawa, s. 85–107.
10. Gil E., Starkel L., 1979, Long-term extreme rainfalls and their role in the modelling of flysch slopes, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 13, s. 207–220.
11. Gorczyca E., 2004, Przekształcenie stoków fliszowych przez procesy masowe podczas katastrofalnych opadów (dorzecze Łososiny), Wydawnicwo UJ, Kraków.
12. Gorczyca E., 2008, Rola płytkich ruchów osuwiskowych w kształtowaniu stoków fliszowych (na przykładzie Beskidu Wyspowego i Bieszczadów), Przegląd Geograficzny, 80, 1, s. 105–126.
13. Gorczyca E., Krzemień K., 1998, Geomorfologiczne skutki katastrofalnych opadów w lipcu 1997 r. w dolinie Łososiny (Beskid Wyspowy), [w:] K. Pękala (red.), Główne kierunki badań geomorfologicznych w Polsce, Stan aktualny i perspektywy, UMCS, Lublin, s. 117–118.
14. Govi M., Sorzana P. F., Tropeano D., 1982, Landslide mapping as evidence of extreme regional events, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 15, s. 81–98.
15. Grela J., Słota H., Zieliński J. (red.), 1999, Dorzecze Wisły. Monografia powodzi lipiec 1997, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
16. Kotarba A., 1998, Morfogenetyczna rola opadów deszczowych w modelowaniu rzeźby Tatr podczas letniej powodzi w roku 1997, [w:] A. Kotarba (red.), Z badań fizycznogeograficznych w Tatrach – III, Dokumentacja Geograficzna, 12, Warszawa, s. 9–23.
17. Medwecka-Kornaś A., Kornaś J., 1968, Zbiorowiska roślinne dolin Jaszcze i Jamne, [w:] A. Medwecka-Kornaś (red.), Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach, Studia Naturae, Seria A, 2, s. 50–91.
18. Niemirowska J., Niemirowski M., 1968, Stosunki hydrograficzne zlewni potoków Jaszcze i Jamne, [w:] A. Medwecka-Kornaś (red.), Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach, Studia Naturae, Seria A, 2, s. 39–48.
19. Niemirowski M., 1972, Comparison of the effects of flood in two catchment basins if the Gorce Mts (Beskid Sądecki), Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 6, s. 201–203.
20. Niemirowski M., 1974, Dynamika współczesnych koryt potoków górskich (na przykładzie potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach), Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 34.
21. Obrębska-Starklowa B., 1969, Stosunki mikroklimatyczne na pograniczu pięter leśnych i pól uprawnych w Gorcach, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 23.
22. Obrębska-Starklowa B., 1970, Mezoklimat zlewni potoków Jaszcze i Jamne, Studia Naturae, Seria A, 3.
23. Patkowski B., 2002, Rola ekstremalnych wezbrań w kształtowaniu koryta Uszwicy (na przykładzie powodzi w latach 1997–1998), Prace Instytutu Geografii AŚ w Kielcach, 6, Kielce, s. 139–152.
24. Sikora W., Żytko K., 1968, Warunki geologiczne dolin Jaszcze i Jamne, [w:] A. MedweckaKornaś (red.), Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach, Studia Naturae, Seria A, 2, s. 23–38.
25. Słupik J., 1981, Rola stoku w kształtowaniu odpływu w Karpatach fliszowych, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 142.
26. Starkel L., 1976, The role extreme (catastrophic) meterological events in contemporary evolution of slopes, [w:] E. Derbyshire (red.), Geomorphology and Climate, Wiley, Chichester, s. 203–246.
27. Starkel L., 1986, Rola zjawisk ekstremalnych i procesów sekularnych w erozji gleby (na przykładzie fliszowych Karpat), Czasopismo Geograficzne, 57, 2, s. 203–213.
28. Starkel L., 1996, Geomorphic role of extreme rainfalls in the Polish Carpathians, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 30, s. 21–39.
29. Starkel L. (red.), 1997, Rola gwałtownych ulew w ewolucji rzeźby Wyżyny Miechowskiej (na przykładzie ulewy w dniu 15 września 1995 roku), Dokumentacja Geograficzna, 8, Warszawa.
30. Starkel L., Grela J. (red.), 1998, Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku, Wydawnictwo PAN, Kraków.
31. Van Westen C. J., 1994, GIS in landslide hazard zonation: a review, with examples from the Andes Colombia, [w:] M. F. Price, D. I. Heywood (red.), Mountain Environments and Geographic Information System, International Institute for Aerospace Survey & Earth Sciences Enschede, The Netherlands, s. 132–165.
32. Ziętara T., 1968, Rola gwałtownych ulew i powodzi w modelowaniu rzeźby Beskidów, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 60, Warszawa.
33. Ziętara T., 2002, Rola gwałtownych ulew i powodzi w modelowaniu rzeźby terenu oraz niszczeniu infrastruktury osadniczej w górnej części dorzecza Wisły, [w:] Z. Górka, Jelonek A. (red.), Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju Małopolski, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, s. 37–54.
34. Ziętara T., 2007, Rola powodzi błyskawicznych w niszczeniu infrastruktury osadniczej w Karpatach, [w:] J. Lach, M. Borowiec, T. Rachwał (red.), Procesy transformacji społecznoekonomicznych i przyrodniczych struktur przestrzennych, Akademia Pedagogiczna, Kraków, s. 662–670.