Zamki litewskiego rodu Gasztołdów w pierwszej połowie XVI wieku

Bis, Wojciech; Ryčkov, Andrej; Volkau, Mikola

doi:0023-5881

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Zamki litewskiego rodu Gasztołdów w pierwszej połowie XVI wieku Bis, WojciechRyčkov, AndrejVolkau, Mikola

Object structure

Zamki litewskiego rodu Gasztołdów w pierwszej połowie XVI wieku

Bis, Wojciech ; Ryčkov, Andrej ; Volkau, Mikola

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Olbracht Gasztołd ; zamki ; Wielkie Księstwo Litewskie ; architektura ; zaplecze gospodarcze ; arsenały

Celem artykułu jest scharakteryzowanie zamków należących do litewskiego rodu Gasztołdów w pierwszej połowie XVI w. Ustalono, że było ich co najmniej dziesięć. Wiadomości na temat ich architektury, techniki budowy i lokalizacji uzyskano ze źródeł pisanych, publikowanych danych historycznych i wyników badań archeologicznych. Opisano też ich zaplecza gospodarcze i arsenały. Podjęto także próbę wskazania podobieństw i różnic między analizowanymi obiektami. Na tej podstawie wnioskowano na temat potencjału militarnego i ekonomicznego ich właścicieli. Zaprezentowane informacje o zamkach gasztołdowskich stanowią ważny materiał do studiów nad rozwojem prywatnych siedzib obronnych w XV i XVI w. na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Abramauskas Stasis. 1963. K voprosu geneza krepostnyh sooruženij tipa kastel' v Litve, „Naučnye trudy vysših učebnyh zavedenij Litovskoj SSR Stroitel'stvo i arhitektura”, 3, 1, s. 73–107.
Adamczyk Jan Leszek. 2004. Fortyfikacje stałe na polskim przedmurzu od połowy XV do końca XVII wieku, Kielce.
Ališauskas Vytautas, Jaszczołt Tomasz, Jovaiša Liudas, Paknys Mindaugas. 2009. Lietuvos katalikų dvasininkai XIV–XVI a., Vilnius.
Antanavičius Darius. 2016. Iš Lietuvos Metrikos struktūros, tvarkymo ir kontrolės problemų, [w:] A. Dubonis, D. Antanavičius, R. Ragauskienė, R. Šmigelskytė-Stukienė, Susigrąžinant praeitį. Lietuvos Metrikos istorija ir tyrimai, Vilnius, s. 115–147.
Antanavičius Darius. 2020. Structure, Handling, and Control Issues Regarding the Lithuanian Metrica, [w:] A. Dubonis, D. Antanavičius, R. Ragauskienė, R. Šmigelskytė-Stukienė, The Lithuanian Metrica: History and Research, Boston, 101–130. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1zjg7h7.9
Antanavičius Darius. 2021. Nežinomas 1641 m. Lietuvos Metrikos knygų sąrašas, „Istorijos šaltinių tyrimai”, 7, red. A. Dubonis, s. 113–155. DOI: https://doi.org/10.33918/20290705-07003
Arhealogìâ. 2009. Arhealogìâ Belarusì: èncyklapedyâ, 1, red. T.U. Bâlova i in., Mìnsk.
Arhealogìâ. 2011. Arhealogìâ Belarusì: èncyklapedyâ, 2, red. T.U. Bâlova i in., Mìnsk.
Arhiv. 1886. Arhiv Ûgo-Zapadnoj Rossii, izdavaemyj vremennoj komissiej dlâ razbora drevnih aktov, 7, 1: Akty o zaselenii Ûgo-Zapadnoj Rossii, Kiev.
Âkimovič Ûrij A. 1991. Zodčestvo Belorussii XVI–serediny XVII v., Minsk.
Baubonis Zenonas, Zabiela Gintautas. 2019. Žemių įtvirtinimai Lietuvoje, Vilnius.
Bernatowicz Tadeusz. 1998. Miles Christianus et Peregrinus: fundacje Mikołaja Radziwiłła „Sierotki” w ordynacji nieświeskiej, Warszawa.
Bis Magdalena, Bis Wojciech. 2015. Zamek w źródłach historycznych, [w:] Tykocin, zamek nad Narwią (XV–XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. 23–66.
Bis Wojciech 2015a. Badania archeologiczno-architektoniczne, [w:] Tykocin, zamek nad Narwią (XV–XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. 67–98.
Bis Wojciech. 2015b. Monety, [w:] Tykocin, zamek nad Narwią (XV–XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. 313–320.
Bis Wojciech. 2015c. Przemiany budowlano-architektoniczne, [w:] Tykocin, zamek nad Narwią (XVXVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. 99–138.
Bis Wojciech. 2023. Brakujące ogniwo. Zamki drewniane z końca XV i początku XVI w. na pograniczu mazowiecko-małopolskim i na Podlasiu — wybrane przykłady, [w:] Zamki w Polsce u progu nowych czasów. Transformacje i fundacje w XV w., red. A. Bocheńska, P. Mrozowski, Colloquia Castrensia, 3, Warszawa, s. 189–205.
Bondar' Aleksandr N. 2016. Ukrepleniâ Ostra v XVI–pervoj polovine XVII vv., „Gardarika”, 24, 4, s. 190–196.
Bondar Oleksandr, Volkau Mikola A., Kondrat'êv Ìgor. 2015. Nevìdomij malûnok Lûbeča 1651 r., „Sìverâns'kij lìtopis”, 4, s. 44–56.
Bondarenko Andrej. 2021. Spisok duchovnoj gramoty Dmitriâ Ivanoviča Donskogo 1389 g. v Litovskoj metrike, „Trudy Instituta rossijskoj istorii”, 6, s. 8–34.
Bogdanowski Janusz, Holcer Zygmunt, Kornecki Marian. 1994. Architektura obronna. Słownik terminologiczny architektury, 2, Warszawa.
Bryl' Anton F. 2014. Nazva „Murata Gyeranony” ǔ dakumentah 1510–1523 gg. ì datyroǔka geranënskaga zamka, „Studia Historica Europae Orientalis”, 7, s. 201–203.
Bryl' Anton F. 2016. Palac Geranënskaga zamka ǔ svâtle ìnventaroǔ XVI–XVIII stst., „Arhіvaryus”, 14, s. 127–132.
Bulaty Pavel. 2015. Gìstoryâ g. Lâhavìčy: peršyâ zgadvannì ì ǔladanne Gashtol′daǔ, [w:] Social′nogumanitarnye znanìâ. Materìaly XIІ respublikanskoj naučnoj konferencii molodyh učenyh i aspirantov, Mìnsk, s. 22–25.
Bulaty Pavel. 2016. Dynamìka lahavìckaga maëntku, „Przegląd Środkowo-Wschodni”, 1, s. 93–100.
Bulaty Pavel. 2017. Lâhavìckì maëntak u časy Barbary Radzìvìl, „Acta Anniversaria”, 3, s. 172–176.
Bulaty Pavel. 2020. Lâhavìckae grafstva ǔ sistèmme magnackìh uladannâǔ (XVI–XVIII stst.), Mìnsk.
Czapska Anna. 1979. Z badań na wzgórzu zamkowym w Sidrze, „Kwartalnik architektury i urbanistyki. Teoria i hisotria”, 2 (24), s. 177–189.
Čelkis Tomas. 2014. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės teritorija: sienų samprata ir delimintaciniai procesai XIV–XVI amžiuje, Vilnius.
Golubeǔ Valâncìn, Volkaǔ Mìkalaj. 2014. Rèčyca ǔ časy Vâlìkaga Knâstva Lìtoǔskaga, „Belaruskì gìstaryčny časopìs”, 5, s. 3–17.
Dambrauskaitė Neringa. 2019. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės bajorų namai XVI–XVII a. pirmoje pusėje, Vilnius.
Dąbrowska Maria. 2015. Ogrzewanie wnętrz zamkowych, [w:] Tykocin, zamek nad Narwią (XV–XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. 237–254.
Dokumenty. 1897. Dokumenty Moskovskogo arhiva Ministerstva ûsticii, 1, red. M.V. Dovnar-Zapol'skij, Moskva.
Drungilienė Gita. 2014. Krikščioniškosios savimonės atspindžiai Pirmajame Lietuvos Statute: giesmė Bogurodzica, „Lietuvių katalikų mokslo akademijos metraštis”, 38, s. 29–48.
Frejlich Kamil. 2022. Pod przysądem horodnictwa wileńskiego. O jurydyce i jej mieszkańcach w XVII wieku, Toruń. DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-4695-7
Gloger Zygmunt. 1907. Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, 2, Warszawa.
Gudmantas Kęstutis. 2008. „Miškų ir pelkių kraštas“: keletas pastabų apie Lietuvos įvaizdį XIII–XVII a. raštijoje, „Inter-studia humanitatis”, 7, s. 94–113.
Gudmantas Kęstutis. 2024. Lietuvos ir Žemaičių Didžiosios Kunigaikštystės metraštis. Monografinis tyrimas ir kritinis leidimas (= Chronicle of the Grand Duchy of Lithuania and Samogitia. A Study and a Critical Edition), Vilnius.
Halecki Oskar. 1915. Die Beziehungen der Habsburger zum litauischen Hochadel im Zeitalter der Jagellonen „Miteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung”, 36, s. 595–660. DOI: https://doi.org/10.7767/miog.1915.36.4.595
Jurginis Juozas. 1962. Baudžiavos įsigalėjimas Lietuvoje, Vilnius.
Kiniulis Darius. 2022. Pilaitės piliavietė, „Archeologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 2021 metais”, s. 171–176.
Kolendo-Korczakowa Katarzyna. 2006. Dzieje Infułacji Gieraniońskiej fundacji Wojciecha Gasztołda, [w:] Sztuka kresów wschodnich, 6, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków, s. 9–22.
Kondrat'ev Ìgor. 2021. Oster′ska volost′, [w:] Podesennâ v ìstorìї Ukraїni, red. O.P. Mociâ, s. 319–329.
Krom Mihail. 2008. Starodubskaâ vojna 1534-1537. Iz istorii russko-litovskih otnošenij. Moskva.
Krom Mihail. 2019. Mež Rus′ju i Litvoj. Pograničnye zemli v sisteme russko-litovskich otnošenij konca XV–pervoj treti XVI v., Moskva.
Kryński Ireneusz. 2017. Badania archeologiczne prowadzone w Tykocinie wokół budynku Wielkiej Synagogii oraz Domu Talmudycznego (Małej Synagogi), „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 13, s. 237–243.
Kuźmińska Maria. 1927. Olbracht Marcinowicz Gasztołd. Działalność Olbrachta Gasztołda 1503–1522, „Ateneum Wileńskie”, 13, s. 1–98.
Kuźmińska Maria. 1928. Olbracht Marcinowicz Gasztołd (dokończenie), „Ateneum Wileńskie”, 14, s. 120–174.
Linde Samuel. 1819. Janociana, sive clarorum atque illustrium Poloniae auctorum maecenatumque memoriae miscellae, 3, Varsaviae.
Linde Samuel. 1951a. Słownik Języka Polskiego, 2, Warszawa.
Linde Samuel. 1951b. Słownik Języka Polskiego, 3, Warszawa.
Listy. 1998. Listy polskie XVI wieku, 1: Listy z lat 1525–1548, ze zbiorów W. Pociechy, W. Taszyckiego, A. Turasiewicza, red. K. Rymut, Kraków.
Listy. 2001. Listy polskie XVI wieku, 2: Listy z lat 1548–1550, ze zbiorów W. Pociechy, W. Taszyckiego, A. Turasiewicza, red. K. Rymut, Kraków.
Malczewska Mirosława. 1985. Latyfundium Radziwiłłów w XV do połowy XVI wieku, Warszawa–Poznań.
Malinovskij J. 1901. Sbornik materialov otnosjaščichsja k istorii panov-rady Vielikago Knjažestva Litovskago, 1: Parovaja tipo-litografija P.I. Makuszina, Tomsk.
Maroszek Józef. 2000. Pogranicze Litwy i Korony w planach króla Zygmunta Augusta. Z historii dziejów realizacji myśli monarszej między Niemnem a Narwią, Białystok.
Materialy. 1903. Istoriko-ûridičeskie materialy, izvlečënnye iz aktovyh knig gubernij Vitebskoj i Mogilëvskoj, 30, 3, Vitebsk.
Matkevičius Romutis. 2019. Ignalinos kraštas: vietovių istorinė-statistinė apžvalga amžių tėkmėje, Vilnius.
Meilus Elmantas. 2011. Įvadas, XVII a. vidurio Maskvos okupacijos Lietuvoje šaltiniai, 1: 1657–1662 m. Vilniaus miesto tarybos knyga, oprac. E. Meilus, red. M. Čiurinskas, A. Kaminskas, E. Meilus, Vilnius, s. 11–26.
Menžynskij Valerij. 1987. Struktura feodal′nogo zemlevladeniâ v Velikom knâžestve Litovskom: po materâlam perepisi vojska 1528 g., „Istoriâ SSSR”, 3, s. 164–178.
Metrika. 1903. Litovskaâ Metrika, 1, „Russkaâ istoričeskaâ biblioteka”, 20, Sankt-Peterburg, s. 521–1200.
Metrika. 1998. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 1 (1380–1584). Užrašymų knyga 1, red. A. Baliulis, R. Firkovičius, Vilnius.
Metrika. 2001. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 532 (1569–1571). Viešųjų reikalų knyga 10, red. L. Anužytė, A. Baliulis, Vilnius.
Metrika. 2002. Lietuvos Metrika. Kn. Nr. 9 (1511–1518). Užrašymų knyga 9, red. K. Pietkiewicz, Vilnius.
Metrika. 2004. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 4 (1479–1491). Užrašymų knyga 4, red. L. Anužytė, Vilnius.
Metrika. 2006. Lietuvos Metrika. Kn. Nr. 523 (1528). Viešųjų reikalų knyga 1, red. A. Baliulis, A. Dubonis, Vilnius.
Metrіka. 2008. Lіetuvos Metrіka. Knyga Nr. 14 (1524–1529). Užrašуmų knyga 14, red. L. Karalius, D. Antanavіčіus, Vіlnіus.
Metrika. 2011a. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 7 (1506–1539). Užrašymų knyga 7, red. I. Ilarienė, L. Karalius, D. Antanavičius, Vilnius.
Metrika. 2011b. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 37 (1552–1561). Užrašymų knyga 37, red. D. Baronas, Vilnius.
Metrika. 2012. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 5 (1427–1506). Užrašymų knyga 5, red. A. Baliulis, A. Dubonis, D. Antanavičius, Vilnius.
Metrika. 2019. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 21 (1536–1537). Užrašymų knyga 21, red. A. Dubonis, Vilnius.
Metryka. 2003a. Metryka Vâlìkaga knâstva Lіtoǔskaga. Knìga 43 (1523–1560): Knìga zapìsaǔ 43 (Kopìâ kanca XVI st.), red. V Mânžynskì, Mìnsk.
Metryka. 2003b. Metryka Vâlìkaga knâstva Lіtoǔskaga. Knìga 523 (1528), red. A. I. Hruša, M.F. Spirydonaǔ, M. A. Vojtovič, Mìnsk.
Miscellanea. 2015. Miscellanea z arhìǔnyh ì bìblìâtèčnyh shovìščaǔ (XIV–XVII st.), Belaruskaâ Daǔnìna, 2, Mìnsk.
Mitânin Anatolij Â., Varaksin Nikolaj V. 1960. K voprosu o derevânnom zamkovom stroitel'stve v Belorussii (XVI–XVIII vv.), „Sbornik naučnyh rabot Instituta stroitel'stva i arhitektury AN BSSR”, 1, s. 200–209.
Monumenta. 1861. Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae, 2, red. A. Teiner, Romae.
Morelowski Marian. 1939. Zarysy sztuki wileńskiej z przewodnikiem po zabytkach między Niemnem a Dźwiną, Wilno.
Ochmański Jerzy. 1960. Organizacja obrony w Wielkim Księstwie Litewskim przed napadami Tatarów krymskich w XV–XVI wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 5, s. 349–398.
Ochmański Jerzy. 1972. Biskupstwo Wileńskie w średniowieczu: ustrój i uposażenie, Poznań.
Petrauskas Rimvydas. 2003. Lietuvos diduomenė XIV a. pabaigoje XV a.: sudėtis — struktura — valdžia, Vilnius.
Pietkiewicz Krzysztof. 1982. Kieżgajłowie i ich latyfundium do połowy XVI wieku, Poznań.
Pociecha Władysław. 1948a. Gasztołd Olbracht, [w:] Polski słownik biograficzny, 7, red. W. Konopczyński, Kraków, s. 299–303.
Pociecha Władysław. 1948b. Gasztołd Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, 7, red. W. Konopczyński, Kraków, s. 303.
Pociecha Władysław. 1958. Królowa Bona (1494–1557): czasy i ludzie Odrodzenia, 3. Poznań.
Polehov Sergej. 2021. Drevnejšee upominanie Šklova — 1466 god: poslanie novogorodskogo namestnika Martina Gaštol′da, „Arhìvaryus. Zbornìk navukovyh pavedamlennâŭ ì artykulaŭ”, 19, s. 77–82.
PSRL. 1975. Polnoe sobranie Russkih letopisej, 32, red. N. Ulaŝik, Moskva.
PSRL. 1980. Polnoe sobranie Russkih letopisej, 35, red. N. Ulaŝik, Moskva.
Ragauskienė Raimonda. 2002. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės kancleris Mikalojus Radvila Rudasis, Vilnius.
Ragauskienė Raimonda. 2010. XVI amžiaus Vilniaus pilininkai: kolektyvinis portretas, „Lietuvos pilys”, 5, s. 130–145.
Ragauskienė Raimonda. 2015. Dingę istorijoje. XVI a. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės privatūs archyvai, Vilnius.
Railaitė Agnė. 2007. Kodėl Alberto Goštauto jungtiniame herbe nėra dvigalvio erelio?, „Jaunųjų mokslininkų darbai”, 3 (14), s. 13–20.
Railaitė-Bardė Agnė. 2020. Origo et arma. Kilmė ir herbas Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XVI–XVIII amžiuje, Vilnius.
Ryčkov Andrej. 2018. „Ni na kogo nadei ne maû, tol′ko na miloserdnogo Boga da na vašu milost′”: Lietuvos kilmingųjų laiškai, adresuoti valdovo raštininkui Jonui Bogdanaičiui Sapiegai, [1507]–[1515] m., „Lietuvos istorijos studijos”, 42, s.105–128. DOI: https://doi.org/10.15388/LIS.2018.42.12391
Ryčkov Andrej, Karalius Laimontas. 2022. O prinadležnosti spiskov knig i drugich spiskov imuŝestva 1510–1511 gg. buduŝemu kancleru Velikogo knâžestva Litovskogo i vilenskomu voevode Ol′brachtu (Al′bertu) Gaštoldu, „Drevââ Rus′. Voprosy medievistiki”, 1 (87), s. 66–88.
Ryčkov Andrej, Jakulis Martynas. 2023. Vilniaus žemutinės pilies iždo archyvas ir Vilniaus sociotopografija 1566 m., „Lietuvos istorijos metraštis”, 2023, 2, s. 5–24. DOI: https://doi.org/10.33918/25386549-202302001
Romaniuk Zbigniew. 2003. Tykocin w XV w., [w:] Małe miasta. Przestrzenie, red. M. Zemło, Supraśl, s. 277–293.
Rowell Stephen Ch. 2015. Acta primae visitationis diocesis Vilnensis anno Domini 1522 peractae: Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas, red. S.C. Rowell, Vilnius.
Rusina Elena. 2020a. Do ìstorìї Lûbeča u XIV–XV st., „Ukraїns′kij ìstoričnij žurnal”, 4, s. 192–199.
Rusina Elena. 2020b. O svâzâh Kieva i Lûbeča v XIV–XVІ vv., „Studia Historica Europae Orientalis”, 13, s. 66–74.
Sapiehowie. 1890. Sapiehowie: materjały historyczno-genealogiczne i majątkowe, 1, Petersburg.
SBRIO. 1882. Sbornik imperatorskago Russkago istoričeskago obŝestva, 35, Sankt-Peterburg.
Semânčuk Genadz‘. 2013. Garadzenskìâ zamkì ǔ 1578 godze, „Kraâznaǔčyâ zapìskì”, 9, s. 44–62. DOI: https://doi.org/10.5771/0490-1606-2013-1-44
Semkowicz Władysław. 1989. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle roku 1413, „Lituano-Slavica Posnaniensia: studia historica”, 3, s. 3–139.
Sitij Ûrij N. 2010. Material'naâ kul'tura Lûbečskogo Zamka vremeni Velikogo knâžestva Litovskogo, [w:] Russkoe nasledie v stranah Vostočnoj i Central'noj Evropy. Materialy mežgosudarstvennoj naučnoj konferencii 5–8 iûlâ 2010 g., red. P.P. Toločko, Brânsk, s. 350–356.
Sitij Ûrìj, Kondrat'ev Ìgor. 2012. Etapi ìsnuvannâ Lûbec'kogo zamku v XIV–XVIІ st. (za materìalami arheologìčnih doslìdžen' B. O. Ribakova), „Sìverâns‘kij lìtopis”, 5–6, s. 12–21.
Skep’ân Nina. 2014. Pačatkì budaŭnìctva pryvatnaŭlasnìckìch muravanych zamkaŭ u Vâlìkìm knâstve Lìtoŭskìm, [w:] Magnackì dvor ì sacyâl’nae ŭzaemedzeânne (XV–XVIII stst.), red. A.M. Ânuškevìč, Mìnsk, s. 54–63.
Skurat Kìm U. 1974. Daŭnija bielaruskìja miery (lieksìčny analìz), Mìnsk.
Sławski Franciszek. 1955. Słownik etymologiczny języka polskiego, 4, Warszawa.
Słownik. 1889. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 10, Warszawa.
Słownik. 1960. Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, 2, Warszawa.
Słownik. 1961. Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, 3, Warszawa.
Słownik. 1963. Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, 5, Warszawa.
Słownik. 1966. Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, 8, Warszawa.
Stamm Edward. 1938. Staropolskie miary, 1, Miary długości i powierzchni, Warszawa.
Strzyż Piotr. 2011. Średniowieczna broń palna w Polsce. Studium archeologiczne, Łódź.
Tautavičius Adolfas. 1964. Vilniaus žemutinės pilies mediniai pastatai XIII–XIV a., „Iš lietuvių kultūros istorijos”, 4, s. 171–187.
Thompson Michael Welman. 1991. The Rise of the Castle, Cambridge.
Tkačoǔ Mìhaìl A. 1977. Zamki Belarusi (XIII–XVII st.), Mìnsk.
Tkačoǔ Mìhaìl A. 1978. Abarončyâ zbudavannì zahodnìh zâmel' Belarusì XIII–XVIII st., Mìnsk.
Tkačoǔ Mìhaìl A. 1991. Zamkì ì lûdzì, Mìnsk.
Urzędnicy. 2004. Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, 1, Województwo wileńskie XIV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, współpr. Uł. Jemialianczuk, A. Macuk, Warszawa.
Valionienė Oksana. 2023. Vilniaus urbanistinė raida, [w:] G. Sliesoriūnas, E. Meilus, J. Sarcevičienė, O. Valionienė, M. Klovas, Vilniaus istorija: XIII a.–1795 m., 1, Vilnius, s. 139–187.
Volkaǔ Mìkola A. 2014. Budaǔnìctva bastyënnaga zamka Âna Karalâ Hadkevìča ǔ Lâhavìčah, [w:] Magnackì dvor ì sacyâl'nae ǔzaemadzeânne (XV–XVIII stst.), red. A.M. Ânuškevìč, Mìnsk, s. 343–356.
Volkaǔ Mìkola A. 2020. Zamkì ì fartècyì Radzіvіlaǔ na belaruskìh zemlâh u XVI–pačatku XVIII st., Mìnsk.
Volungevičius Vytautas. 2015. Pilies šešėlyje. Teritorija, visuomenė ir valdžia Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje, Vilnius.
Wydra Wiesław. 2015. Modlitewnik Olbrachta Gasztołda kanclerza wielkiego litewskiego 1528 r.: facsimile, Poznań.
Wolff Józef. 1895. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa.
Zalepūgienė Aušra, Žilinskas Robertas. 2009. Rokantiškių piliavietė, „Archeologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 2008 metais”, s. 212–217.
Zalepūgienė Aušra, Žilinskas Robertas. 2011. Rokantiškių piliavietė, „Archeologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 2010 metais”, s. 210–215.
Zalepūgienė Aušra, Žilinskas Robertas. 2012. Rokantiškės castle mound, „Archeological investigations in independent Lithuania (1990–2010)”, s. 214–217.