Kilka uwag o srebrnym pierścieniu z inskrypcją z Tumu pod Łęczycą

Sosnowski, Miłosz

doi:0023-5881

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Kilka uwag o srebrnym pierścieniu z inskrypcją z Tumu pod Łęczycą Sosnowski, Miłosz

Object structure

Kilka uwag o srebrnym pierścieniu z inskrypcją z Tumu pod Łęczycą

Sosnowski, Miłosz

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

pierścienie romańskie ; pierścienie z inskrypcją ; formuły salutacyjne ; Łęczyca w średniowieczu ; poezja łacińska w średniowieczu

Artykuł stanowi próbę nowego objaśnienia inskrypcji („Tot vivas felix, quot vivit tempora fenix”) na srebrnym pierścieniu romańskim odkrytym na grodzisku w Tumie pod Łęczycą w 2009 r. Dotychczasowa interpretacja wskazywała na chrystologiczne konotacje napisu oraz jego wyjątkowość wśród inskrypcji na pierścieniach. Autor artykułu wskazuje natomiast na jego bliskie analogie formalne i treściowe w piśmiennictwie średniowiecznym, zwłaszcza w formułach salutacyjnych, zarówno w okresie poprzedzającym hipotetyczne powstanie pierścienia w XI–XII w., jak i w okresie późniejszym. Analogie te pozwalają domyślać się nie tylko znaczenia napisu na pierścieniu, ale też jego zamierzonej funkcji oraz środowiska intelektualnego zleceniodawcy.

Appendix. 2020. Appendix Ovidiana. Latin Poems Ascribed to Ovid in the Middle Ages, wyd. R. Hexter, L. Pfuntner, J. Haynes, Cambridge (MA)–London.
Audradus. 1896. Audradi Modici carmina, [w:] Monumenta Germaniae Historica. Poetae Latini aevi Carolini, 3, wyd. L. Traube, Berlin, s. 67–121.
Assemani Giuseppe Simone. 1732. Sancti patris nostri Ephraem Syri Opera Omnia quae exstant Graece, Syriace, Latine, in sex tomos distributa [...], 1, Roma.
Balzer Oswald. 1935. Pisma pośmiertne Oswalda Balzera, 2, Studyum o Kadłubku, 2, Lwów.
Bojarski Jacek. 2017. Pierścionki z inskrypcjami ze stanowiska 2 w Kałdusie — przyczynek do badań nad kulturą duchową mieszkańców wczesnośredniowiecznego Chełmna, [w:] Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóćce-Krenz, 2, red. A. Różański, Poznań, s. 1111–1137.
Borawska Danuta. 1977. Mistrz Wincenty w nowym wydaniu i opracowaniu. W stronę cystersów i św. Bernarda z Clairvaux (w związku z książką: Mistrza Wincentego Kronika Polska, tłum. K. Abgarowicz i B. Kürbis, wstęp i koment. B. Kürbis, PWN, Warszawa 1974, s. 237), „Przegląd Historyczny”, 68, 2, s. 341–366.
Broek Roelof van den. 1972. The Myth of the Phoenix According to Classical and Early Christian Traditions, Leiden.
Cantimprensis Thomas. 1973. Liber de natura rerum, wyd. H. Boese, 1, Berlin–New York. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110839036
Carmina Milonis. 1896. Milonis carmina, [w:] Monumenta Germaniae Historica. Poetae Latini aevi Carolini, 3, wyd. L. Traube, Berlin, s. 557–675.
Carmina Rivipvllensia. 1986. Carmina Rivipvllensia (MS. 74, Rivipullensis): Cancionero de Ripoll (Anónimo), wyd. J.-L. Moralejo, Barcelona.
Catalogue. 1894. Catalogue descriptif des manuscrits de la Bibliothèque de Luxembourg, oprac. N. van Werveke, Luxembourg.
Chmielewska Katarzyna. 2003. Rola wątków i motywów antycznych w Kronice polskiej Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, Częstochowa.
Chroniken. 1978. Die Zwiefalter Chroniken Ortliebs und Bertholds, wyd. L. Wallach, E. König, K.O. Müller, Schwäbische Chroniken der Stauferzeit, 2, Sigmaringen.
Chudzińska Barbara. 2004. Obrączka z napisem z muszyńskiego zamku, czyli kogo i o co proszono — inskrypcje typu HILF GOTT MARIA, „Sprawozdania Archeologiczne”, 56, s. 197–221.
Chudzińska Barbara. 2005. Późnośredniowieczna obrączka z napisem z zamku w Muszynie, „Almanach Muszyny”, 15, s. 7–18.
Civezza da M., Domenichelli T. 1891. Fratris Iohannis de Serravalle Translatio et Comentum totius libri Dantis Aldigherii cum textu Italico fratris Bartholomaei a Colle, wyd. i oprac. M. da Civezza, T. Domenichelli, Prato.
Collectio. 1886. Collectio Sangallensis Salomonis III. tempore conscripta, [w:] Monumenta Germaniae Historica. Formulae Merowingici et Karolini aevi, wyd. K. Zeumer, Hannover, s. 390–433.
Colophons. 1973. Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVI e siècle, 3, oprac. Bénédictins du Bouveret, Fribourg (Suisse).
Ducrocq Theophile. 1878. Un ancien maire de Poitiers, maître de la monnaie, soumis à la torture sous le règne de Louis XII, „Bulletin et mémoires de la Société des Antiquaires de l’Ouest”, seria II, 1, s. XXIII–XXXIV
Dutton Paul Edward, Kessler Herbert L. 1997. The Poetry and Paintings of the First Bible of Charles the Bald, Ann Arbor.
Dümmler Ernst. 1859. St. Gallische Denkmale aus der Karolingischen Zeit, Zürich.
Dümmler Ernst. 1879. Die handschriftliche Ueberlieferung der lateinischen Dichtungen aus der Zeit der Karolinger, 3, „Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde”, 4, s. 511–582.
Education. 2021. Education of Nuns, Feast of Fools, Letters of Love: Medieval Religious Life in Twelfth-Century Lyric Anthologies from Regensburg, Ripoll, and Chartres, wyd. i oprac. D.A. Traill, J. Haynes, Leuven–Paris–Bristol.
Ephraem Syrus, Vossius Gerard. 1619. Sancti Patris Ephraem Syri scriptoris Ecclesiae antiquissimi et dignissimi Opera Omnia [...] Nunc recens Latinitate donata [...] Reuerendo D. Doct. Gerardo Vossio [...], Antverpia.
Eyb Albrecht von. 1502. Margarita poetarum, [b.m.w.], https://www.ustc.ac.uk/editions/828550
Favreau Robert. 2017. Les inscriptions de Poitiers (fin VIII e-début XVI e siècle). Une source pour l’histoire de la ville et de ses monuments, oprac. R. Favreau i in., Paris.
Frazer James. 1965. Złota gałąź, Warszawa.
Gallus. 1952. Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Poloniae, wyd. K. Maleczyński, Monumenta Poloniae Historica, seria II, 2, Kraków.
Gameson Richard. 2006. „Signed” Manuscripts from Early Romanesque Flanders: Saint-Bertin and Saint-Vaast, [w:] Pen in Hand: Medieval Scribal Portraits, Colophons and Tools, red. M. Gullick, London, s. 31–73.
Henkel Nikolaus. 1976. Studien zum Physiologus im Mittelalter, Hermaea. Germanistische Forschungen, Neue Folge, 38, Tübingen. DOI: https://doi.org/10.1515/9783111350042
Hennings Till. 2021. Ostfränkische Sammlungen von Dichtung im 9. Jahrhundert, Göttingen. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737012317
Hermann Michaela. 2009. Ein mittelalterlicher Silberring mit magischer Inschrift aus Augsburg. Sein archäologischer und kulturhistorischer Kontext, „Bayerische Vorgeschichtsblätter”, 74, s. 215–238.
Holder Alfred. 1914. Die Reichenauer Handschriften, 2, Die Papierhandschriften, Fragmenta, Nachtraege, Leipzig–Berlin.
Houben Hubert. 1979. St. Blasianer Handschriften des 11. und 12. Jahrhunderts. Unter besonderer Berücksichtigung der Ochsenhauser Klosterbibliothek, München.
Ilski Jarosław. 2022. Pierścień z grodziska w Błoniu. Przykład kultury materialnej i duchowej w obrębie dworu książęcego Konrada Mazowieckiego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 70, 2, s. 127–150. DOI: https://doi.org/10.23858/KHKM70.2022.2.001
Initia. 1977. Initia carminum Latinorum saeculo undecimo antiquiorum. Bibliographisches Repertorium für die lateinische Dichtung der Antike und des früheren Mittelalters, oprac. D. Schaller, E. Könsgen, Göttingen.
Kałuża Zenon. 2014. Lektury filozoficzne Wincentego Kadłubka. Zbiór studiów, Warszawa.
Kiersnowski Ryszard. 1971. Srebro czyste i najczystsze w Polsce średniowiecznej, „Archeologia Polski”, 16, 1/2, s. 667–677.
Klopsch Paul. 1973. Carmen de Philomela, [w:] Literatur und Sprache im europäischen Mittelalter: Festschrift für Karl Langosch z. 70. Geburtstag, red. A. Önnerfors, J. Rathofer, F. Wagner, Darmstadt, s. 173–194.
Koch Walter. 2007. Inschriftenpaläographie des abendländischen Mittelalters und der früheren Neuzeit. Früh- und Hochmittelalter, Wien–München. DOI: https://doi.org/10.7767/boehlau.9783205160854
Kolderup-Rosenvinge Janus L.A. 1837. Kong Valdemar den Andens Jydske Lov og Thord Degns Artikler, Kjøbenhavn.
Krabath Stefan. 2019. Hoch- und spätmittelalterliche Fingerringe mit Inschriften — eine Übersicht zu archäologischen Funden in Europa, [w:] Ringe der Macht. Internationale Tagung vom 09. bis 10. November 2018 in Halle (Saale), 2, red. H. Meller, S. Kimmig-Völkner, A. Reichenberger, Halle (Saale), s. 511–567.
La Niece Susan. 1983. Niello: An Historical and Technical Survey, „The Antiquaries Journal”, 63, 2, s. 279–297. DOI: https://doi.org/10.1017/S000358150006652X
Lehmann Paul. 1927. Pseudo-Antike Literatur des Mittelalters, Wiesbaden. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-663-15840-0
Lewis Clive Staples. 1995. Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, Kraków.
Liman Kazimierz. 1976. Topika w Kronice polskiej Wincentego Kadłubka, „Studia Źródłoznawcze”, 20, s. 95–105.
Manitius Max. 1891. Beiträge zur Geschichte römischer Dichter im Mittelalter, „Philologus. Zeitschrift für das classische Altherthum”, 50, s. 355–372. DOI: https://doi.org/10.1524/phil.1891.50.14.356
Manuscrits. 2010. Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Catalogue, III, 2, Fonds Vatican latin, 2901–14740, oprac. É. Pellegrin, red. A.-V. Gilles-Raynal, Cité du Vatican–Paris.
Margalits Eduardus. 1895. Florilegium proverbiorum universae latinitatis. Proverbia, proverbiales sententiae gnomaeque classicae, mediae et infimae latinitatis, Budapest.
Martínez Gázquez José. 2001. Amica/-us en el poema 9 de los Carmina Riuipullensia y los Carmina Ratisponensia, [w:] Mentis amore ligati: Lateinische Freundschaftsdichtung und Dichterfreundschaft in Mittelalter und Neuzeit; Festgabe für Reinhard Düchting zum 65. Geburtstag, red. B. Körkel, T. Licht, J. Wiendlocha, Heidelberg, s. 305–314.
Montagnone Geremia da. 1505. Epytoma Sapientie, Venetiae, https://www.ustc.ac.uk/editions/832289
Muhl Arnold. 2003. Archäologische und historische Quellen zum magischen Fingerring aus dem mittelalterlichen Schatzfund von Paußnitz, „Jahresschrift für Mitteldeutsche Vorgeschichte”, 87, s. 81–96.
Nicolau d’Olwer Lluis. 1923. L’escola poètica de Ripoll en els segles X–XIII, „Anuari de l’Institut d’Estudis Catalans”, 6 (1915–1920), s. 3–84.
Owidiusz, Regio Raffaele. 1517. Ouidii P. Metamorphosis cum luculentissimis Raphaelis Regii enarrationibus […], Venetiae, https://www.ustc.ac.uk/editions/845700
Pabst Bernhard. 1994. Prosimetrum. Tradition und Wandel einer Literaturform zwischen Spätantike und Spätmittelalter, 2, Köln–Weimar–Wien.
Pawlak Wiesław. 2013. „Grecyzm Juwenala”. Glosa do prologu Kroniki Mistrza Wincentego, „Śląskie Studia Polonistyczne”, 2 (4), s. 21–43.
Plezia Marian. 1994. Wiersze w Kronice Kadłubka, „Eos”, 81 (1993), 1, s. 101–112.
Priesner Claus. 2019. Schutz und Schaden — Bemerkungen zum magischen Denken, besonders der Ringmagie, [w:] Ringe der Macht. Internationale Tagung vom 09. bis 10. November 2018 in Halle (Saale), 1, red. H. Meller, S. Kimmig-Völkner, A. Reichenberger, Halle (Saale), s. 105–120.
Proverbia. 1963–1969. Proverbia sententiaeque Latinitatis Medii Aevi. Lateinische Sprichwörter und Sentenzen des Mittelalters in alphabetischer Anordnung, oprac. H. Walther, 1–6, Göttingen.
Sikorski Dariusz. 2016. [rec.:] Początki Łęczycy, red. Ryszard Grygiel, Tomasz Jurek […] Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, Łódź 2014, ss. 455+814+321, „Slavia Antiqua”, 57, s. 245–255, https://doi.org/10.14746/sa.2016.57.12 DOI: https://doi.org/10.14746/sa.2016.57.12
Sinko Tadeusz. 1906. Źródła przykładów Reja w „Żywocie człowieka poczciwego”, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny”, Seria II, 28, s. 1–68.
Słownik. 2003. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska-Sulkiewicz, M. Bielska-Łach, A. Manteuffel-Szarota, Warszawa.
Stasiak Waldemar, Grygiel Ryszard. 2014. Biżuteria i elementy stroju, [w:] Początki Łęczycy, red. R. Grygiel, T. Jurek, 2, Archeologia o początkach Łęczycy, Łódź, s. 194–208.
Stasiak Waldemar, Trojan Marek, Ziółkowski Jacek. 2021. Terra Lanciciensis. Perła Romańskiego Szlaku, red. D.K. Płaza, I. Wojnarowska, Łódź.
Thorndike Lynn. 1955. Unde Versus, „Traditio”, 11, s. 163–193. DOI: https://doi.org/10.1017/S0362152900006346
Vanderputten Steven, Meijns Brigitte. 2010. Realities of reformist leadership in early eleventh-century Flanders: the case of Leduin, Abbot of Saint-Vaast, „Traditio”, 65, s. 47–74. DOI: https://doi.org/10.1017/S0362152900000842
Vincentius. 1994. Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, wyd. M. Plezia, Monumenta Poloniae Historica, seria II, 11, Kraków.
Walther Hans. 1928. Quot — tot. Mittelalterliche liebesgrüsse und verwandtes, „Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur”, 65, 4, s. 257–289.
Wieczorek Szymon. 1996. Zwiefalten i Polska w pierwszej połowie XII w., „Kwartalnik Historyczny”, 103, 4, s. 23–55.
Wieczorek Szymon. 2020. Galla Anonima opowieść o królu Bolesławie i ubogim kleryku. Moraliter, anagogice, allegorice, historice, Rzeszów.
Wincenty. 1974. Mistrza Wincentego Kronika Polska, oprac. B. Kürbis, Warszawa.
Wincenty. 1996. Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, oprac. B. Kürbis, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Woźniak Maria Judyta. 2020. Dlaczego walczyłem dla Kupidyna, czyli o walce o średniowieczne rymy w polskim przekładzie Carmina Rivipullensia, „Collectanea Philologica”, 23, s. 129–144, https://doi.org/10.18778/1733-0319.23.09 DOI: https://doi.org/10.18778/1733-0319.23.09
Zeissberg Heinrich. 1870. Vincentius Kadłubek, Bischof von Krakau (1208–1218; † 1233), und seine Chronik Polens. Zur Literaturgeschitchte des dreizehnten Jahrhunderts), „Archiv für österreichische Geschichte”, 42, s. 1–212.