Zaangażowanie, unikanie, odmowa współpracy : Marian Jurczyk wobec Służby Bezpieczeństwa (1977–1980)

Artykuł omawia relacje jednego z późniejszych liderów NSZZ „Solidarność” Mariana Jurczyka ze Służbą Bezpieczeństwa, które miały miejsce latach siedemdziesiątych XX wieku. Policja polityczna inwigilowała wówczas środowisko byłych działaczy strajkowych z grudnia 1970 – stycznia 1971 r. w Stoczni Szczecińskiej, w tym Jurczyka. W ramach podejmowanych działań zbierano informacje o poszczególnych osobach i starano się kontrolować ich działania wymierzone przeciwko panującym realiom politycznym. Jurczyka zwerbowano do współpracy w 1977 r., faktycznie zakończyła się ona w 1979 r. Po raz ostatni próbowano skłonić go do kontaktów agenturalnych, kiedy stanął na czele strajków w Szczecinie latem 1980 r., ale po jego odmowie wyrejestrowano go z ewidencji SB w 1981 r.

Cenckiewicz Sławomir, Agentura. Wałęsa, Skubiszewski, Kieżun, Hermaszewski, Rotfeld i inni, LTW, Dziekanów Leśny 2022.
Cenckiewicz Sławomir, Gontarczyk Piotr, SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii, IPN-KŚZpNP, Gdańsk–Warszawa–Kraków 2008.
Cenckiewicz Sławomir, Sprawa Lecha Wałęsy, Zysk i S-ka, Poznań 2008.
Cenckiewicz Sławomir, Wałęsa. Człowiek z teczki, Zysk i S-ka, Poznań 2013.
Eisler Jerzy, Refleksje nad wykorzystywaniem relacji jako źródła w badaniu historii PRL (rozmowy z dysydentami i prominentami), „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2004, 6: Warsztat badawczy, s. 49–64.
Friszke Andrzej, Rewolucja Solidarności 1980–1981, Znak Horyzont, Kraków 2014.
Friszke Andrzej, Sprawa jedenastu. Uwięzienie przywódców NSZZ „Solidarność” i KSS „KOR” 1981–1984, Znak Horyzont, Kraków 2017.
Grzelak Piotr, Wojna o lustrację, Trio, Warszawa 2005.
Jak czytać te teczki [rozmowa Joanny Podgórskiej z Andrzejem Friszke], „Polityka” 2016, 10.
Kersten Krystyna, Relacje jako typ źródła historycznego, „Kultura i Społeczeństwo” 1970, 3, s. 129–137.
Kościelna Beata, Czerwiec’76 na Pomorzu Zachodnim w świetle akt Wydziału III SB KW MO w Szczecinie, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, 1 (3), s. 169–195.
Krasucki Eryk, Edmund Bałuka. Garść refleksji do portretu robotnika z początku lat siedemdziesiątych, w: Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. Krzysztof Kowalczyk, Michał Paziewski, Marcin Stefaniak, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2008, s. 191–203.
Krasucki Eryk, Przesilenie. Szczecińskie społeczeństwo i władza w styczniu i lutym 1971 r. Obraz źródłowy, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2010.
Kutkowski Arkadiusz, …jak my ich nienawidzimy. Represje sądowe po radomskim Czerwcu 1976 r., IPN-KŚZpNP, Lublin 2016.
Macholak Jan, Echa wydarzeń 1976 roku na Pomorzu Zachodnim, w: Lata 1970–1980. Nowe perspektywy a realia na Pomorzu Zachodnim, red. Henryk Komarnicki, Kazimierz Kozłowski, Uniwersytet Szczeciński, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Szczecin 2001, s. 277–292.
Maciejowski Maciej, Niewyjaśnione zgony działaczy Komitetu Strajkowego z Grudnia’70 w Stoczni Szczecińskiej w świetle śledztwa Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Szczecinie. Przyczynek do biografii Adama Ulfika, w: Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. Krzysztof Kowalczyk, Michał Paziewski, Marcin Stefaniak, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2008, s. 205–210.
Maziakowski Błażej, Marian Jurczyk in the So-Called „Trial of Eleven” (1981–1984), „Przegląd Zachodniopomorski” 35, 2020, 4, s. 123–148.
Miedziński Paweł, Edmund Bałuka. Losy robotniczej legendy, w: Szczecin – historię tworzą ludzie. Druga Konferencja Edukacyjna, 11 XII 2009 r., red. Katarzyna Rembacka, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2010, s. 173–199.
Paziewski Michał, Debata robotników z Gierkiem. Szczecin 1971, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2010.
Paziewski Michał, Grudzień 1970 w Szczecinie, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2013.
Paziewski Michał, Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Pomorza Zachodniego, w: Stan wojenny w skali kraju i Pomorza Zachodniego. Informacje źródłowe i refleksje, red. Małgorzata Machałek, Jan Macholak, Szczecińskie Towarzystwo Naukowe, Wydawnictwo „Dokument” Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, Szczecin 2005, s. 241–257.
Paziewski Michał, Przedsierpniowa opozycja demokratyczna na Pomorzu Zachodnim, w: Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. Krzysztof Kowalczyk, Michał Paziewski, Marcin Stefaniak, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2008, s. 55–86.
Sasanka Paweł, Czerwiec 1976. Geneza – przebieg – konsekwencje, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2006.
Siedziako Michał, Znaczenie pamięci Grudnia’70 / Stycznia’71 dla strajków Sierpnia’80 na Wybrzeżu, w: Strajki, manifestacje i starcia uliczne w PRL i bloku wschodnim, red. Jakub Kufel, Konrad Knoch, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2022.
Skórzyński Jan, Od informatora do kontestatora. Akta „Bolka” – próba lektury, „Wolność i Solidarność” 2016, 9, s. 7–25.
Stefaniak Marcin, Opór społeczny w województwie szczecińskim w latach 1975–1980, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2014, 1 (12), s. 167–207.
Touraine Alain i in., Solidarność. Analiza ruchu społecznego 1980–1981, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2010 (oryg. franc. 1982).
Zadworny Adam, Bałuka jestem…, Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, Szczecin 2021.
Zaremba Marcin, „Im się zdaje, że zapomnimy. O nie!” Rodowody rewolucji, „Teksty Drugie” 2016, 6, s. 153–203.
Żaryn Jan, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944–1989, Neriton, IH PAN, Warszawa 2003.