Opieka zdrowotna na dworze maluszyńskim w XIX wieku w świetle źródeł prywatnych rodziny Ostrowskich

Korybut-Marciniak, Maria; Studnicka-Mariańczyk, Karolina

doi:0023-5881

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Opieka zdrowotna na dworze maluszyńskim w XIX wieku w świetle źródeł prywatnych rodziny Ostrowskich Korybut-Marciniak, MariaStudnicka-Mariańczyk, Karolina

Object structure

Opieka zdrowotna na dworze maluszyńskim w XIX wieku w świetle źródeł prywatnych rodziny Ostrowskich

Korybut-Marciniak, Maria ; Studnicka-Mariańczyk, Karolina

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

opieka medyczna ; ziołolecznictwo ; dwór ziemiański ; Helena Ostrowska ; pomoc lekarska ; XIX w.

Artykuł ma na celu przedstawienie zakresu i charakteru zabiegów leczniczych stosowanych w drugiej połowie XIX w. na jednym z dworów ziemiańskich na podstawie egodokumentów Heleny Ostrowskiej z Maluszyna. W dokumentach osobistych Ostrowskiej i w korespondencji rodzinnej znajduje się wiele informacji o życiu codziennym mieszkańców dworu, w tym o stosowanych kuracjach zdrowotnych. Analiza materiałów pozwala zaprezentować strategie radzenia sobie z chorobami, zakres pomocy lekarskiej, doraźne zabiegi medyczne, wyposażenie dworskiej apteki oraz funkcjonowanie dworskiego szpitala, przeznaczonego dla służby folwarcznej.

I wojna światowa. 2014. I wojna światowa z perspektywy dworu. Źródła do dziejów wsi polskiej w XIX wieku. Pamiętniki Ludwiki Ostrowskiej i Anieli Jałowieckiej-Belinowej, wyd. K. Studnicka-Mariańczyk, A.J. Zakrzewski, Radomsko.
Arabas Iwona. 2006. Apteczki domowe w polskich dworach szlacheckich. Studium z dziejów kultury zdrowotnej, Warszawa.
Bartkowiak Edyta. 2009. Z tradycji szpitalnictwa w dawnej Polsce, „Colloquia Theologica Ottoniana”, 1, s. 103–121.
Czapska Maria. 1989. Europa w rodzinie, Warszawa.
Duda Jadwiga. 2007. 118 spotkanie z cyklu „Wieliczka — Wieliczanie” p.t. „Ród Morstinów i jego zasługi dla Wieliczki, wielickiej kopalni soli, Raciborska i okolicy, „Biblioteczka Wielicka”, 63, s. 3–37.
Dzieje. 2009. Dzieje Maluszyna i jego dziedziców z opowiadania i z pamięci zebrane przez hrabinę Helenę [z Morstinów] Ostrowską, wyd. A.J. Zakrzewski, Warszawa.
Estreicher Karol. 1976. Morstin (Morsztyn) Felicjan Ludwik, [w:] Polski słownik biograficzny, 21, 4, red. E. Rostworowski, Wrocław–Kraków, s. 793–794.
Frank Józef. 1818. Wiadomość o chorobach, które panowały w Wilnie i w jego okolicach, od początku roku 1807, aż do roku 1817, wyięta z dzieńników Towarzystwa medycznego wileńskiego […], „Pamiętniki Towarzystwa Lekarskiego Wileńskiego”, 1, s. 1–78.
Gloger Zygmunt. 1902. Encyklopedja staropolska ilustrowana, 3, Warszawa.
Golba Jan. 2020. Historyczne i prawne aspekty funkcjonowania uzdrowisk w Polsce, Warszawa.
Górski Ludwik. 1896. Aleksander Ostrowski, „Słowo”, 192 (11 [23] sierpnia), s. 1–4.
Grabiński Kazimierz, Grabiński Ryszard, Kowalski Jan, Serbiak Ryszard, Wrocławski Ryszard. 2004. Między zdrowiem i chorobą, jednostką i zbiorowością — droga edukacji zdrowotnej do współczesności, „Nauczyciel i Szkoła”, 1–2 (22–23), s. 295–307.
Janaczek Stanisław. 1991. Bogdański Antoni, [w:] Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, 1, red. R. Bender i in., Warszawa, s. 39–40.
Jezierski Ignacy. 2014. Gmina Maluszyn w 1935 roku, wyd. Ł.S. Kopera, A.J. Zakrzewski, Włoszczowa–Żytno.
Kita Jarosław. 2006. Pani na Maluszynie. Ludwika hrabina Ostrowska (1851–1926), „Wiadomości Ziemiańskie”, 28, s. 53–59.
Kita Jarosław. 2016. Zapomniane polskie uzdrowiska, Łódź.
Kolmas Paweł. 1997. Józef Ostrowski z Maluszyna — regent Królestwa Polskiego, [w:] Osiem wieków Żytna. Materiały z sesji popularno-naukowej inaugurującej obchody 800-lecia Żytna odbytej w dniu 18 października 1997 r. w Żytnie, red. A.J. Zakrzewski, Żytno, s. 46–53.
Konopka Stanisław. 1948. Florkiewicz Władysław, [w:] Polski słownik biograficzny, 7, 1, red. W. Konopczyński, Kraków, s. 41–42.
Kopera Łukasz S. 2017. Wychowawca Prymasa — ks. harcmistrz Antoni Bogdański z Maluszyna w świetle wspomnień sługi bożego Stefana kard. Wyszyńskiego, [w:] Europa Środkowa i Wschodnia w historii i historiach historyków, red. R. Dymczyk, I. Krywoszeja, N. Morawiec, Rozdroża, 4, Częstochowa–Humań–Poznań, s. 175–189.
Korybut-Marciniak Maria. 2014. Wileńskie damy dobroczynne w pierwszych dekadach XIX wieku — motywacje, działania, postawy, [w:] „Portret kobiecy”. Polki w realiach epoki, 1, red. M. Korybut-Marciniak, M. Zbrzeźniak, Życie prywatne Polaków w XIX wieku, 1, Łódź–Olsztyn, s. 39–55.
Librowski Stanisław. 1976. Bogdański Antoni ks., [w:] Encyklopedia katolicka, 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin, szp. 712.
Lipoldová Marie. 2014. Giardia and Vilém Dušan Lambl, „PLOS Neglected Tropical Diseases”, 8, 5, s. 1–4, https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pntd.0002686
Łosik Jacek. 2010. Wychowanie i edukacja młodego ziemianina Józefa Ostrowskiego w drugiej połowie XIX w. w Królestwie Polskim, [w:] Rodzina. Historia i współczesność. Studium monograficzne, red. W. Korzeniowska, U. Szuścik, Kraków, s. 191–197.
Mazur Elżbieta. 2008. Szpitale w Królestwie Polskim w XIX wieku, Warszawa.
Ostrowski Janusz. 2022. Medycyna grecka i rewolucja Hipokratesa. Ujęcie krytyczno-historyczne, „Journal of Education, Health and Sport”, 12, 8, s. 1190–1197, http://dx.doi.org/10.12775/JEHS.2022.12.08.103
Piotrowska-Marchewa Monika. 2009. Kobiety i filantropia. Uwagi o zaangażowaniu przedstawicielek polskich elit w działalność dobroczynną w XIX wieku, [w:] Zachodnie wzorce i wschodnie realia. Przedstawicielki elit prowincjonalnych w XIX i pierwszej połowie XX wieku, red. M. Dajnowicz, Białystok, s. 49–67.
Podgórska-Klawe Zofia. 1981. Od hospicjum do współczesnego szpitala. Rozwój historyczny problematyki szpitalnej w Polsce do końca XIX wieku, Wrocław.
Puzynina z Güntherów Gabrjela. [1928]. W Wilnie i w dworach litewskich. Pamiętnik z lat 1815–1843, wyd. A. Czartkowski, H. Mościcki, Wilno.
Rzepiela Agnieszka. 2020. Moderata diaeta. Charakterystyka zaleceń dietetycznych w średniowiecznym „kodeksie zdrowia” Regimen Sanitatis Salernitanum, [w:] Zalecenia i regulacje dotyczące odżywiania w historii Europy (XIII–XXI w.) i w wybranych kulturach pozaeuropejskich, red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Historia diety i kultury odżywiania, 3, Wrocław, s. 31–42.
Sanocka Barbara. 2008. Pałac w Pławowicach, http://dnidziedzictwa.pl/palac-w-plawowicach/ (dostęp 25.05.2020).
Słownik. 1885. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 6, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa.
Słownik. 1888. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 9, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa.
Studnicka-Mariańczyk Karolina. 2014a. Domena Ostrowskich z Maluszyna. Przykład przemian kapitalistycznych w polskim rolnictwie XIX wieku, Warszawa.
Studnicka-Mariańczyk Karolina. 2014b. Siedziba ziemiańska Korabitów Ostrowskich w Maluszynie, Warszawa.
Surmacka Alicja. 2017. Kulski Julian Hipolit Błażej, [w:] Radomszczański słownik biograficzny, 1, red. G. Mieczyński, Radomsko, s. 101–102.
Syroka Andrzej. 2020. Zdrowie, choroba, profilaktyka i terapia w kalendarzach śląskich z XVII i XVIII wieku, Wrocław.
Urbanek Bożena. 2000. Lekarze a inne zawody medyczne na przełomie XIX i XX w. (Felczerzy i utworzenie zawodu pielęgniarskiego), „Medycyna Nowożytna”, 7, 1, s. 77–85.
Urbanek Bożena. [2001]. Idea opieki nad chorym na ziemiach polskich w latach 1809–1914, Wrocław.
Uzdrowiska. 2014. Uzdrowiska w procesie modernizacji (XIX–XX wiek), red. B. Płonka-Syroka i in., Kultura uzdrowiskowa w Europie, 6, Wrocław.
Zakrzewski Andrzej J. 2009. Z dziejów dziewiętnastowiecznej rodziny ziemiańskiej. Ostrowscy h. Korab z Maluszyna, [w:] Dzieje Maluszyna i jego dziedziców z opowiadania i z pamięci zebrane przez hrabinę Helenę [z Morstinów] Ostrowską, wyd. A.J. Zakrzewski, Warszawa, s. 7–46.
Zawody. 2011. Zawody diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa.