Nierówności przestrzenne a geografia niezadowolenia. Przykład preferencji wyborczych na obszarach problemowych w Polsce = Spatial inequalities and the geography of discontent. Examples of voting preferences in problem areas of Poland

Bański, Jerzy (1960– ); Kowalski, Mariusz; Konopski, Michał

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Nierówności przestrzenne a geografia niezadowolenia. Przykład preferencji wyborczych na obszarach problemowych w Polsce = Spatial inequalities and the geography of discontent. Examples of voting preferences in problem areas of Poland Bański, Jerzy (1960– )Kowalski, MariuszKonopski, Michał

Object structure

Przegląd Geograficzny T. 95 z. 4 (2023)

Bański, Jerzy (1960– ) : Autor ; Kowalski, Mariusz : Autor ; Konopski, Michał : Autor

nierówności przestrzenne ; geografia niezadowolenia ; preferencje wyborcze ; obszary problemowe ; populizm

i. Konsekwencje nierówności przestrzennych stanowią zagrożenie dla spójności społecznej oraz niesprawiedliwości i marginalizacji, mogąc przyczyniać się do rozłamów politycznych. Odzwierciedleniem niezadowolenia społecznego jest wzrost znaczenia partii populistycznych i kontestatorskich, skierowanych przeciwko establishmentowi. Artykuł dotyczy problematyki społeczno-ekonomicznych nierówności przestrzennych w skali regionalnej i wynikającej z nich geografii niezadowolenia społeczności, które czują się „pozostawione w tyle”. Dokonano analizy preferencji politycznych porównując ze sobą dwa okręgi wyborcze znajdujące się w obszarach problemowych (cechujących się opóźnieniem urbanizacyjnym – okręg chełmski – i szokiem transformacyjnym – okręg koszaliński). Przeanalizowano wyniki czterech ostatnich wyborów do Sejmu (2011, 2015, 2019, 2023). Rezultaty skonfrontowano z ogólnopolskimi orientacjami politycznymi oraz jednej z najbardziej elitarnych, w domyśle najmniej populistycznej miejscowości w Polsce (okręg poznański). Na tej podstawie można potwierdzić tezę o bardziej populistycznych preferencjach wyborczych ludności obszarów problemowych. Populizm nie zawsze reprezentuje jednak określoną ideologię na osi lewica-prawica i wykazuje potencjał do przyciągania wyborców, których preferencje b się zarówno w lokalnych środowiskach konserwatywnych lub bardziej postępowych. Ugrupowania bardziej wyraziste ideowo, zarówno prawicowe, jak i lewicowe uzyskiwały na obszarach problemowych porównywalne i wyższe od ogólnopolskiego rezultaty w obu typach społeczności. Z kolei partie mainstreamowe zdając sobie sprawę z potencjału ugrupowań populistycznych dostosowują swój program wyborczy by zawalczyć o głosy „niezadowolonych” społeczności obszarów „pozostawionych w tyle”.

Abreu, M., & Öner, Ö. (2020). Disentangling the Brexit vote: The role of economic, social and cultural contexts in explaining the UK's EU referendum vote. Environment and Planning A: Economy and Space, 52(7), 1434‑1456. https://doi.org/10.1177/0308518x20910752
Almeida, D. (2018). Penser l'extrême droite en milieu rural. Apropos [Perspektiven Auf Die Romania], 1, 13‑32. https://doi.org/10.15460/apropos.1.1261
Ballas, D., Dorling, D., & Hennig, B. (2017). Analysing the regional geography of poverty, austerity and inequality in Europe: a human cartographic perspective. Regional Studies, 51(1), 174‑185. https://doi.org/10.1080/00343404.2016.1262019
Bański, J. (2001). Problem areas in Polish agriculture. Geographia Polonica, 74(1), 47‑63.
Bański, J. (2007). Geografia rolnictwa Polski. Warszawa: PWE.
Bański, J. (2010). Dilemmas for regional development in the concepts seeking to develop Poland's spatial structure. Regional Studies, 44(5), 535‑549.
Bański, J. (red.). (2020). Three decades of transformations in the East-Central European Countryside. Cham: Springer
Bański, J., Degórski, M., Komornicki, T., & Śleszyński, P. (2018). The delimitation of areas of strategic intervention in Poland: A methodological trial and its results. Moravian Geographical Reports, 26(2), 84‑94. https://doi.org/10.2478/mgr-2018-0007
Bański, J., Kowalski, M., & Mazur, M. (2012) Spatial differences in voting behaviour among inhabitants of rural Poland, as exemplified by parliamentary elections in the period 1993‑2007. Geograficky Casopis, 64(2), 91‑109.
Bański, J., & Mazur, M. (2021). Transformation of agricultural sector in the East-Central Europe after 1989. Cham: Springer.
Bergmann, K., Diermeier, M., & Niehues, J. (2017). Die AfD: Eine Partei der sich ausgeliefert fühlenden Durchschnittsverdiener? Zeitschrift für Parlamentsfragen 48(1), 57‑75. https://doi.org/10.5771/0340-1758-2017-1-57
Bernard, J., Decker, A., Vojtíšková, K., & Mikešová, R. (2016). Living and Dealing with Limited Opportunities: Social Disadvantage and Coping Strategies in Rural Peripheries. Sociální studia, 13(2), 29‑53. https://doi.org/10.5817/SOC2016-2-29
Berry, B.J.L., Conkling, E.C. & Ray, D.M. (1976). The Geography of Economic Systems. New Jersey: Prentice-Hall.
Broz, J.L., Frieden, J., & Weymouth, S. (2021). Populism in Place: The Economic Geography of the Globalization Backlash. International Organization, 75(2), 464‑494. https://doi.org/10.1017/S0020818320000314
Busteed, M.A. (1974). Northern Ireland, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Camagni, R. (2008). Regional Competitiveness: Towards a Concept of Territorial Capital. W: R. Capello, R. Camagni, B. Chizzolini, & U. Fratesi (red.), Modelling Regional Scenarios for the Enlarged Europe (s. 33‑47). Berlin-Heidelberg: Springer.
Clout, H. (1973). The Massif Central, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Clout, H. (1975). The Franco-Belgian border region, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Cramer, K.J. (2016). The politics of resentment: Rural consciousness in Wisconsin and the rise of Scott Walker. Chicago & London: The University of Chicago Press.
Christner, C. (2022). Populist Attitudes and Conspiracy Beliefs: Exploring the Relation Between the Latent Structures of Populist Attitudes and Conspiracy Beliefs. Journal of Social and Political Psychology 10(1), 72‑85. https://doi.org/10.5964/jspp.7969
Davin, L.E. (1968). O filozofii gospodarki regionalnej. Biuletyn KPZK PAN, 48, 187‑221.
De Ruyter, A., Martin, R., & Tyler, P. (2021). Geographies of discontent: sources, manifestations and consequences. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 14(3), 381‑393. https://doi.org/10.1093/cjres/rsab025
Deppisch, L. (2021). "Where people in the countryside feel left behind populism has a clear path" - an analysis of the popular media discourse on how infrastructure decay, fear of social decline, and right-wing (extremist) values contribute to support for right-wing populism. Thunen Working Paper, 119a, Braunschweig.
Deppisch, L., Osigus, T., & Klärner, A. (2021). How Rural is Rural Populism? On the Spatial Understanding of Rurality for Analyses of Right‐wing Populist Election Success in Germany. Rural Sociology, 87(1), 692‑714. https://doi.org/10.1111/ruso.12397
Dijkstra, L., Poelman, H., & Rodríguez-Pose, A. (2019). The geography of EU discontent. Regional Studies, 54(6), 737‑753. https://doi.org/10.1080/00343404.2019.1654603
Dorling, D., & Tomlinson, S. (2019) Rule Britannia: Brexit and the End of Empire. London: Biteback Publishing.
Dvořák, T., & Zouhar, J. (2023). Peripheralization Processes as a Contextual Source of Populist Vote Choices: Evidence from the Czech Republic and Eastern Germany. East European Politics and Societies, 37(3), 983‑1010. https://doi.org/10.1177/08883254221131590
Eberhardt, P. (1989). Regiony wyludniające się w Polsce. Prace Geograficzne, 148. Warszawa: IGiPZ PAN.
Engler, S., & Wesstanner, D. (2020). The threat of social decline: income inequality and radical right support. Journal of European Public Policy, 28(2), 153‑173. https://doi.org/10.1080/13501763.2020.1733636
Essletzbichler, J., & Forcher, J. (2021). "Red Vienna" and the rise of the populist right. European Urban and Regional Studies, 29(1), 126‑141. https://doi.org/10.1177/09697764211031622
Friedmann, J., & Alonso, W. (1964). Regional development and planning. Cambridge: MIT Press.
Friedmann, J. (1969). The Role of Cities in National Development. American Behavioral Scientist, 12(5), 13‑21. https://doi.org/10.1177/000276426901200503
Friedmann, J., & Weaver, C. (1979). Territory and function; the evolution of regional planning. London: Edward Arnold Ltd.
Friedmann, J. (1974). Ogólna teoria rozwoju spolaryzowanego. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1‑2, 18‑33.
Fujita, M., Krugman, P., & Venables, A. (1999). The Spatial Economy: Cities, Regions, and International Trade. Cambridge: MIT Press.
Georgiadou, V., Rori, L., & Roumanias, C. (2018). Mapping the European far right in the 21st century: A meso-level analysis. Electoral Studies, 54, 103‑115. https://doi.org/10.1016/j.electstud.2018.05.004
Goodwin, M.J., & Heath, O. (2016). The 2016 Referendum, Brexit and the Left Behind: an Aggregate-level Analysis of the Result. The Political Quarterly, 87(3), 323‑332. https://doi.org/10.1111/1467-923x.12285
Gordon, I.R. (2018). In what sense left behind by globalisation? Looking for a less reductionist geography of the populist surge in Europe. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 11(1), 95‑113. https://doi.org/10.1093/cjres/rsx028
Gorzelak, G. (red.). (2019). Social and Economic Development in Central and Eastern Europe: Stability and Change after 1990. Routledge.
Grabski-Kieron, U., Mose, I., Reichert-Schick, A. & Steinführer, A. (red.) (2016). European rural peripheries revalued. Governance, actors, impacts. Münster: LIT.
Hamilton, I.F.E. (1975). Poland's western and northern territories, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Hirschman, A. (1958) The Strategy of Economic Development. New Haven: Yale University Press.
Iammarino, S., Rodriguez-Pose, A., & Storper, M. (2018). Regional inequality in Europe: evidence, theory and policy implications. Journal of Economic Geography, 19(2), 273‑298. https://doi.org/10.1093/jeg/lby021
Inglehart, R., & Norris, P. (2016). Trump, Brexit, and the rise of populism: Economic have-nots and cultural backlash. HKS Faculty Research Working Paper Series, RWP16‑026.
Kassenberg, A., & Rolewicz, C. (1984). Obszary ekologicznego zagrożenia (wstępna diagnoza przestrzenna - 1980 r.). W: Gospodarka zasobami przyrody (s. 150‑155), Studia KPZK PAN, 85.
Kemeny, T., & Storper, M. (2020). Superstar Cities and Left-Behind Places: Disruptive Innovation, Labor Demand, and Interregional Inequality (Working Paper 41). The London School of Economics and Political Science. International Inequalities Institute.
Klaassen, L. (1965). Area economic and social redevelopment: guidelines for programmes. Paris: OECD.
Koeppen, L., Ballas, D., Edzes, A., & Koster, S. (2021). Places that don't matter or people that don't matter? A multilevel modelling approach to the analysis of the geographies of discontent. Regional Science Policy & Practice, 13(2), 221‑245. https://doi.org/10.1111/rsp3.12384
Kokotkiewicz, I. (1985). Obszary problemowe w Polsce, interpretacja z punktu widzenia zagrożeń społecznych. W: A. Kukliński (red.), Gospodarka przestrzenna Polski wczoraj, dziś i jutro, 2, 84‑96, Warszawa: PAX.
Kowalik, Z., & Magda, I. (2021). Rynek pracy w Polsce - przemiany i wyzwania. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka 3, 5‑22.
Kowalski, M. (2019). Spatial Differences in Voting Behaviour Among the Inhabitants of Rural Areas in Eastern Europe. W: J. Bański (red.), Three Decades of Transformation in the East-Central European Countryside (s. 143‑163). Cham: Springer.
Kowalski, M., (2019). Generational cycles and changes in time and space. Geographia Polonica, 92, 3, 253‑273.
Kowalski, M. (2023). Trwałość przestrzennego zróżnicowania zachowań wyborczych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Przegląd Geograficzny, 95(1), 57‑83. https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.3
Kujawski, J., M. (2022). Poza głównym nurtem. Próby odtworzenia idei narodowej w Polsce po 1989 r. Warszawa: Wydział Socjologii UW (niepublikowana rozprawa doktorska).
Kulikowski, R. (1992). Obszary problemowe rolnictwa w Polsce, Biuletyn KPZK, 158, 23‑40.
Kukliński, A. (1983). Diagnoza stanu gospodarki przestrzennej Polski. Wstępne wyniki badań. Biuletyn KPZK PAN, 123, Warszawa.
Lang, T. (2015). Socio-economic and political responses to regional polarisation and socio-spatial peripheralisation in Central and Eastern Europe: a research agenda. Hungarian Geographical Bulletin, 64(3), 171‑185. https://doi.org/10.15201/hungeobull.64.3.2
Lang, T., Henn, S., Ehrlich, K., & Sgibnev, W. (red.). (2015). Understanding geographies of polarization and peripheralization: Perspectives from Central and Eastern Europe and beyond. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Lichter, D.T., & Ziliak, J.P. (2017). The rural-urban interface: new patterns of spatial interdependence and inequality in America. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 672(1), 6‑25. https://doi.org/10.1177/0002716217714180
Marchand, Y., Dubé, J., & Breau, S. (2020). Exploring the Causes and Consequences of Regional Income Inequality in Canada. Economic Geography, 96(2), 83‑107. https://doi.org/10.1080/00130095.2020.1715793
McCann, P. (2020). Perceptions of regional inequality and the geography of discontent: insights from the UK. Regional Studies, 54(2), 256‑267. https://doi.org/10.1080/00343404.2019.1619928
McCann, P., & Ortega-Argilés, R. (2021). The UK "geography of discontent": narratives, Brexit and inter-regional "levelling up." Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 14(3), 545‑564. https://doi.org/10.1093/cjres/rsab017
Mead, W.R. (1974). The Scandinavian northlands, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Mountjoy, A.B. (1982). The Mezzogiorno, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Naylon, J. (1975). Andalusia, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Norris, P., & Inglehart, R. (2019). Cultural Backlash: Trump, Brexit, and Authoritarian Populism. Cambridge: Cambridge University Press.
Panicz, U. (2011). Frekwencja wyborcza a stan polskiej demokracji. Refleksje, 4, 107‑123.
Perrons, D. (2012). Regional performance and inequality: linking economic and social development through a capabilities approach. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 5(1), 15‑29. https://doi.org/10.1093/cjres/rsr033
Perroux, F. (1955). Note sur la notion de "pôle de croissance". Economie Appliquée, 8(1‑2), 307‑320.
Petrakos, G., Rodríguez-Pose, A., & Anagnostou, A. (2005). Regional Inequalities in the European Union. W: J. Bradley et al. (red.) Integration, Growth and Cohesion in an Enlarged European Union (s. 29‑43). New York: Springer.
Pike, A., Rodriguez-Pose, A. & Tomaney, J. (2006). Local and regional development. New York, London: Routledge.
Pike, A., Rodriguez-Pose, A. & Tomaney, J. (2007). What Kind of Local and Regional Development and for Whom? Regional Studies 41(9), 1253‑1269. https://doi.org/10.1080/00343400701543355
Psycharis, Y., Kallioras, D. & Pantazis, P. (2020). Regional Inequalities in Central and Eastern European Countries: The Role of Capital Regions and Metropolitan Areas. W: A. Śliwinski, P. Polychronidou & A. Karasavvoglou (red.), Economic Development and Financial Markets: Latest Research and Policy Insights from Central and Southeastern Europe (s. 3‑20). Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-32426-1_1
Rodríguez-Pose, A. (2018). The revenge of the places that don't matter (and what to do about it). Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 11(1), 189‑209. https://doi.org/10.1093/cjres/rsx024
Rodríguez-Pose, A., Lee, N., & Lipp, C. (2021). Golfing with Trump. Social capital, decline, inequality, and the rise of populism in the US. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 14(3), 457‑481. https://doi.org/10.1093/cjres/rsab026
Rossi, U. (2018). The populist eruption and the urban question. Urban Geography, 39(9), 1425‑1430. https://doi.org/10.1080/02723638.2018.1448135
Scala, D.J., & Johnson, K.M. (2017). Political Polarization along the Rural-Urban Continuum? The Geography of the Presidential Vote, 2000‑2016. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 672(1), 162‑184. https://doi.org/10.1177/0002716217712696
Scott, A.J., Storper, M. (2003). Regions, Globalization, Development. Regional Studies, 37(6‑6), 579‑593. https://doi.org/10.1080/0034340032000108697a
Shucksmith, M., Cameron, S., Merridew, T., & Pichler, F. (2009). Urban-Rural Differences in Quality of Life across the European Union. Regional Studies, 43(10), 1275‑1289. https://doi.org/10.1080/00343400802378750
Stępińska, A., & Lipiński, A. (red.). (2020). Badania nad dyskursem populistycznym: wybrane podejścia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Sutowski, M. (2016). Sutowski: Petru pisze plan liberalnego populizmu, https://krytykapolityczna.pl/kraj/sutowski-petru-pisze-plan-liberalnego-populizmu/(11.03.2023).
Sykes, O. (2018). Post-geography worlds, new dominions, left behind regions, and "other" places: unpacking some spatial imaginaries of the UK's "Brexit" debate. Space and Polity, 22(2), 137‑161. https://doi.org/10.1080/13562576.2018.1531699
Szustakiewicz, P. (2010). Ideologia Polskiego Stronnictwa Ludowego na początku XXI wieku. Studia Politologiczne, 18, 221‑241.
Śleszyński, P. (2018). Frekwencja wyborcza w latach 1990‑2015. W: M. Kowalski, P Śleszyński (red.), Atlas wyborczy Polski (s. 311‑318). Warszawa: IGiPZ PAN.
Śleszyński, P., Herbst, M., & Komornicki, T. (2020). Studia nad obszarami problemowymi w Polsce. Studia KPZK PAN, 7/199.
Śleszyński, P., Bański, J., Degórski, M., & Komornicki, T. (2017). Delimitation of problem areas in Poland. Geographia Polonica, 90(2), 131‑138. https://doi.org/10.7163/gpol.0088
Tagai, G., Bernard, J., Šimon, M., & Koós, B. (2019). Two faces of peripherality: labour markets, poverty, and population dynamics in Hungary and Czechia. Regional Statistics, 8(2), 19‑45. https://doi.org/10.15196/rs080204
Thompson, I.B. (1975). The lower Rhone and Marseille, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Tomasiewicz, J. (2013). Wszyscy jesteśmy populistami, Rzeczpospolita (Plus Minus), https://www.rp.pl/plus-minus/art13074831-wszyscy-jestesmy-populistami (25.05.2013).
Turnock, D. (1974). Scotland's Highlands and islands, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Ulrich-Schad, J.D., & Duncan, C.M. (2018). People and places left behind: work, culture and politics in the rural United States. The Journal of Peasant Studies, 45(1), 59‑79. https://doi.org/10.1080/03066150.2017.1410702
Wielgosz, Ł. (2019). Wojna polsko-polska. Zarządzanie oligopolem politycznym przez Platformę Obywatelską oraz Prawo i Sprawiedliwość w latach 2001‑2015. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Wołek, A. (2012). Jak polskie elity oswoiły populizm. Ośrodek Myśli Politycznej, https://omp.org.pl/artykul.php?artykul=281 (25.10.2023).
Warren, K. (1973). North East England, Problem Regions of Europe. London: Oxford University Press.
Wasiuta, M. (2015). Populizm Ruchu Palikota. Atheneum: Polskie Studia Politologiczne, 45, 157‑175. https://doi.org/10.15804/athena.2015.45.09
Wuthnow, R. (2019). The left behind. Decline and Rage in Small-Town America. New Jersey: Princeton University Press.
Zagożdżon, A. (1988). Kilka uwag o obszarach problemowych. Gospodarka przestrzenna, region, lokalność. Biuletyn KPZK, 138, 137‑147.