Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego = Changes in population in rural areas of Poland as set against their levels of socio-economic development

Rosner, Andrzej; Wesołowska, Monika

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego = Changes in population in rural areas of Poland as set against their levels of socio-economic development Rosner, AndrzejWesołowska, Monika

Object structure

Przegląd Geograficzny T. 94 z. 2 (2022)

Rosner, Andrzej : Autor ; Wesołowska, Monika : Autor

zmiany zaludnienia ; obszary wiejskie ; poziom rozwoju społeczno-gospodarczego ; Polska

Od lat 90. XX w. w Polsce zachodzi intensywny proces przemian struktury gospodarczej obszarów wiejskich, przejawiający się m.in. w zmianie struktury zawodowej jej mieszkańców. Rozwój pozarolniczych sposobów gospodarowania prowadzi do powstawania obszarów wiejskich o charakterze wielofunkcyjnym, odnotowujących przyrost zaludnienia, na których rola rolnictwa jako źródła utrzymania mieszkańców ulega zmniejszeniu. Z drugiej strony, na obszarach marginalnych o wciąż dominującej funkcji rolniczej dochodzi do znacznych ubytków ludności. Jednym ze skutków obserwowanego procesu są zmiany w osadnictwie wiejskim. Celem artykułu jest prezentacja metody prowadzącej do określenia poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gmin, opracowanej w ramach Monitoringu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Polsce, oraz pogłębienie dotychczasowej wiedzy o zmianach rozkładu przestrzennego ludności wiejskiej w zależności od poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego danego obszaru oraz strukturalnych cech osiągniętego poziomu. Autorzy wykorzystali bazę danych Głównego Urzędu Statystycznego, która umożliwiła wyróżnienie wsi ze wzrastającą liczbą ludności i wyludniających się. Wyniki badań potwierdziły, że przestrzenne zróżnicowanie zaludnienia obszarów wiejskich ulega ciągłym zmianom, a ich efektem jest zmniejszanie się zaludnienia w rejonach położonych z dala od większych miast, a wzrost w strefach podmiejskich.

Bański, J. (2006). Geografia polskiej wsi. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Bański, J., Pantylej, W., Janicki, W., Flaga, M., & Wesołowska, M. (2014). Współczesne przekształcenia społeczno-gospodarcze a potencjał ludnościowy wschodniej Polski. Studia Obszarów Wiejskich, 36. Warszawa: IGiPZ PAN.
Churski, P., & Dominiak, J. (2012). Rola innowacji w kształtowaniu regionów wzrostu i stagnacji gospodarczej w Polsce. Studia Regionalne i Lokalne, 50(4), 54‑77.
Collantes, F., & Pinilla, V. (2011). Peaceful Surrender: The Depopulation of Rural Spain in the Twentieth Century, Newcastle-upon-Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
Czyż, T., (1998). Polaryzacja rozwoju regionalnego w okresie transformacji społeczno-gospodarczej w Polsce. W: J. Parysek, H. Rogacki (red.), Przemiany społeczno-gospodarcze Polski lat dziewięćdziesiątych (s. 47‑63). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Danson, M., & De Souza, P. (red.). (2012). Regional Development in Northern Europe. Peripherality, Marginality and Border Issues. London: Routledge.
Deller, S.C., Tsai, T., Marcouiller, D.W., & English, D.B.K. (2001). The role of amenities and quality of life in rural economic growth. American Journal of Agricultural Economics, 83, 352‑365.
Eberhardt, P. (1991). Rozmieszczenie i dynamika ludności wiejskiej w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku. Zeszyty IGiPZ PAN, 3. Warszawa: IGiPZ PAN.
Gawryszewski, A. (2005). Ludność Polski w XX w. Warszawa: IGiPZ PAN.
Gawryszewski, A. (2007). Zmiany w rozmieszczeniu, ruchu naturalnym, migracjach i strukturze ludności Polski, 1918‑2005. Przegląd Geograficzny, 79(3‑4), 461‑482.
Gkartzios, M., & Scott, M. (2009). Residential mobilities and house building in rural Ireland: evidence from three case studies. Sociologia Ruralis, 50, 64‑84. http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-9523.2009.00502.x
Gonda-Soroczyńska, E. (2006). Sieć osadnicza Europy na przykładzie Niemiec, Francji i Holandii. W: E. Bagiński (red.), Sieć osadnicza jako przedmiot badań (s. 163‑184). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
Gorzelak, G. (2007). Rozwój polskich regionów a polityka spójności Unii Europejskiej. W: G. Gorzelak (red.), Polska regionalna i lokalna w świetle badań EUROREG (s. 12‑34). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Górz, B. (2003). Społeczeństwo i gospodarka Podhala w okresie transformacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.
Górz, B., & Uliszak, R. (2009). Przestrzeń wiejska Małopolski i jej zmiany pod wpływem funduszy europejskich. W: I. Jażewicz (red.), Współczesne problemy przemian strukturalnych przestrzeni geograficznej (s. 233‑248). Słupsk: Akademia Pomorska w Słupsku.
Halamska, M. (2016). Struktura społeczno-zawodowa ludności wiejskiej w Polsce i jej przestrzenne zróżnicowanie. Wieś i Rolnictwo, 170(1), 59‑85.
Halfacree, K. (2012). Heterolocal identities? Counter-urbanisation, second homes, and rural consumption in the era of mobilities. Population, Space and Place, 18, 209‑224. https://doi.org/10.1002/psp.665
Hozer-Koćmiel, M. (2018). Ocena rozwoju społeczno-ekonomicznego województw za pomocą HDI. Wiadomości Statystyczne, 682(3), 40‑49.
Jones, G., Leimgruber, W., & Nel, E. (red.), (2007). Issues in Geographical Marginality. General and Theoretical Aspect. Grahamstown: Rhodes University.
Kühn, M. (2014). Peripheralization: Theoretical Concepts Explaining Socio-Spatial Inequalities. European Planning Studies, 23(2), 367‑378. https://doi.org/10.1080/09654313.2013.862518
Kurek, S. (2008). Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym. Prace Monograficzne, 497. Kraków: Wydawnictwo Naukowe AP.
Li, X. (2015). Rural Depopulation in China: A Comparative Perspective. International and Multidisciplinary Journal of Social Sciences, 4(2), 149‑174. https://doi.org/10.17583/rimcis.2015.1503
Machowska-Okrój, S. (2014). Wzrost gospodarczy a dobrobyt ekonomiczno-społeczny w wybranych krajach europejskich. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, 35(2), 409‑430.
Máliková, L. (2013). Theoretical and methodological aspects of identifying marginal rural areas in the Slovak and Czech studies. Mendelnet, 2013, 459‑464.
Miłek, D., & Paluch, P. (2016). Rozwój społeczno-gospodarczy polskich regionów, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 48(4), 90‑103.
Miszczuk, A. (1993). Wyludnianie się wsi a rolnictwo wschodniej Lubelszczyzny. Dokumentacja Geograficzna IGiPZ PAN, 2. Warszawa: IGiPZ PAN.
Miszczuk, A. (2013). Uwarunkowania peryferyjności regionu przygranicznego. Lublin: Norbertinum.
Modele migracji. (1972). Przegląd zagranicznej literatury geograficznej, 2‑3.
Myrdal, G. (1957). Economic theory and underdeveloped regions. Londyn: Duckworth.
Parysek, J., & Mierzejewska, L. (2005). Między dezurbanizacja a reurbanizacją. W: I. Jażdżewska (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki (s. 47‑56). Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Pinilla, V., Ayuda, M.I., & Sáez, L.A. (2008). Rural Depopulation and the Migration Turnaround In Mediterranean Western Europe: A Case Study of Aragon. Journal of Rural and Community Development, 3, 1‑22.
Prognoza ludności na lata 2014‑2050. (2014). Studia i analizy statystyczne. Warszawa: GUS.
Rakowski, W. (1985). Migracje ludności wiejskiej województwa radomskiego i ich wpływ na proces wyludniania się terenów rolniczych. Monografie i opracowania, 195. Warszawa: SGPiS.
Ravenstein, E.G. (1885). The Laws of Migration. Journal of the Statistical Society of London, 48(2), 167‑235.
Rizzo, A. (2016). Declining, transition and slow rural territories in southern Italy. Characterizing the intra-rural divides. European Planning Studies, 24(2), 231‑253. https://doi.org/10.1080/09654313.2015.1079588
Rosner, A. (2005). Zróżnicowanie przestrzenne obszarów wiejskich w Polsce. W: A. Rosner (red.), Uwarunkowania i kierunki przemian społeczno-gospodarczych na obszarach wiejskich, (s. 284‑290). Warszawa: IRWiR PAN.
Rosner, A. (2012). Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Wiejskie obszary zmniejszające zaludnienie i koncentrujące ludność wiejską. Warszawa: IRWiR PAN.
Smith, D.P. & King, R. (2012). Editorial introduction: re-making migration theory. Population, Space and Place, 18, 127‑133.
Sobczyk, M. (2002). Statystyka. Warszawa: PWN.
Stanny, M., Rosner, A., & Komorowski, Ł. (2018). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap III Struktury społeczno-gospodarcze, ich przestrzenne zróżnicowanie i dynamika. Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, IRWiR PAN.
Stasiak, A. (1990). Problems of depopulation of rural areas in Poland after 1950. W: A. Stasiak, A. (red.). (1990). Migracje ze wsi do miast ze szczególnym uwzględnieniem lat 1979‑1985. Studia KPZK PAN, 96, Warszawa.
Surówka, A., & Prędka, P. (2016). PKB per capita jako wyznacznik rozwoju ekonomicznego regionów Polski Wschodniej - wyniki badań własnych. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu, 39(3), 209‑220.
Szlachta, J. (1995). Regional development in Poland under transformation. Warszawa: Fundacja F. Eberta.
Warzecha, K. (2013). Rozwój społeczno-gospodarczy polskich regionów a procesy migracji. Studia Ekonomiczne, 142. Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, 41‑55.
Wesołowska, M. (2016). Depopulacja wsi - szansa czy zagrożenie dla przestrzeni wiejskiej? W: K. Heffner, B. Klemens (red.), Obszary wiejskie. Wiejska przestrzeń i ludność, aktywność społeczna i przedsiębiorczość, Studia KPZK PAN, 167, 250‑273.
Wesołowska, M. (2018). Wsie zanikające w Polsce. Stan, zmiany, modele rozwoju. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wilkin, J., & Hałasiewicz, A. (red.). (2020). Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.